Profion DNA i ganfod cyfrinachau gweddillion mamoth enwog Caergybi

Bydd profion DNA yn cael eu cynnal ar weddillion mamoth a gafodd ei ddarganfod ar Ynys Môn dros 160 o flynyddoedd yn ôl.

Ers 2006 mae ffosil o asgwrn gên a dant y mamoth wedi cael eu harddangos yn Amgueddfa Forwrol Caergybi, lle byddai'r mamaliaid wedi crwydro'n rhydd ar un cyfnod.

Cafodd gweddillion Myfanwy, fel y mae'n cael ei hadnabod, eu darganfod yn 1864 gan weithwyr gyda'r London North Western Railway yn Harbwr Caergybi.

Y grêd yw bod y gweddillion hyd at 30,000 o flynyddoedd oed, o gyfnod pan oedd lefelau'r môr llawer yn is na heddiw.

Mae rhan o weddillion Myfanwy i'w gweld yn Amgueddfa Forwrol Caergybi ers 2006

Wedi eu rhoi i'r Amgueddfa Hanes Naturiol yn Llundain, ni ddychwelodd y gweddilion i Fôn tan 2006.

Ond erbyn hyn maen nhw wedi ymgartrefu'n barhaol yng Nghaergybi, dafliad carreg o le gafon nhw eu darganfod yn wreiddiol.

Ymgyrch i ddychwelyd y gweddillion

Un o'r rheiny oedd yn gyfrifol am ddychwelyd gweddillion Myfanwy i Fôn oedd Will Stewart.

Daeth y syniad yn dilyn ymweliad i'r Amgueddfa Hanes Naturiol yn Llundain er mwyn gweld y gweddillion, ac roedd Will yn teimlo'n gryf y dylen nhw gael eu harddangos yn y dref ei hun.

Yn perthyn i grŵp hanes lleol, dywedodd bod rhaid chwilio am weddillion Myfanwy ar y cychwyn gan fod casgliad yr amgueddfa mor helaeth.

Ond erbyn hyn, dywedodd bod Myfanwy yn golygu llawer i bobl Caergybi.

"Doeddwn i ddim yn gwybod [am y darganfyddiad] cyn perthyn i'r grŵp hanes lleol, ond rŵan mae 'na lawer o bobl yn meddwl 'wow, oedd mamoth just yn cerdded o gwmpas y lle'."

Roedd Will Stewart yn rhan o'r ymgyrch i ddychwelyd gweddillion 'Myfanwy' i Gaergybi

Gydag arbenigwyr o'r amgueddfa yn Llundain yn ymweld â Chaergybi i gynnal profion ddydd Iau, ychwanegodd Will mai'r gobaith yw y byddan nhw'n dysgu mwy am Myfanwy gan fod technoleg DNA yn parhau i ddatblygu.

Gyda'r technegau diweddaraf, y gobaith yn y pendraw yw y gallan nhw roi dyddiad mwy pendant ar union oed y gweddillion.

"Mae'n exciting... be' mae'n nhw'n obeithio ei wneud ydy carbon dating," ychwanegodd Will.

"Ond dwi ddim yn dweud fod o fel Jurassic Park a fydd 'na mamoth yn cerdded eto drwy Gaergybi!"