Pwysau ariannol Eisteddfod Rhyng-gol yn 'cynyddu pob blwyddyn'

Myfyrwyr Aberystwyth yn dathlu ennill yr Eisteddfod Ryng-golegol am yr ail flwyddyn yn olynol llynedd

Am y tro cyntaf ers degawd bydd yr Eisteddfod Ryng-golegol yn dychwelyd i Gaerdydd yn y flwyddyn newydd.

Mae penwythnos yr eisteddfod yn uchafbwynt yng nghalendr cymdeithasau Cymraeg prifysgolion Cymru.

Bydd y prifysgolion yn cystadlu yn erbyn ei gilydd mewn amryw o gystadlaethau cerddorol a chwaraeon i gipio'r darian Eisteddfod flynyddol.

Ond mae cynnal digwyddiad o'r fath yn golygu "costau sylweddol" ac yn ôl is-lywydd y Gymraeg ym Mhrifysgol Caerdydd, mae'r pwysau ariannol yn "cynyddu o flwyddyn i flwyddyn".

'Lot o ffactorau'

Cafodd Eisteddfod Ryng-golegol 2025 ei chynnal yn Aberystwyth, a mis Mawrth nesaf bydd prifysgolion o bob cwr o Gymru yn heidio i'r brifddinas am benwythnos o gystadlu.

Un sydd wrth wraidd y gwaith paratoi eleni yw Cynwal ap Myrddin, is-lywydd Y Gymraeg yn Undeb Myfyrwyr Caerdydd.

Yn ôl Cynwal, mae hi'n "fraint" cael bod yn rhan o'r paratoadau yn nhymor cyntaf ei swydd.

"Hyd yn hyn dwi'n mwynhau'r gwaith trefnu," meddai.

"Doeddwn i ddim yn disgwyl iddo fod yn gymaint o waith, a mae yna lot o ffactorau rhaid i mi gysidro a rhai buasai pobl ddim yn ei ddisgwyl."

Mae Cynwal ap Myrddin yn teimlo'n 'lwcus iawn' cael fod ymysg yr holl waith paratoi yn barod am Eisteddfod Rhyngol Caerdydd 2026.

Mae'r digwyddiad yn cael ei ariannu trwy gyfuniad o bres nawdd a chyfraniad gan Undeb y Myfyrwyr.

"'Da ni'n lwcus iawn yn y ffordd 'da ni wedi cael y cyfleusterau chwaraeon i gyd am ddim gan y brifysgol.

"Mae pawb yn dod at ei gilydd, sydd yn beth da, a dwi hefyd yn gallu ffeindio pocedi o bobl Cymraeg ar draws y brifysgol sydd eisiau cynnig eu help."

A hithau'r tro cyntaf i Cynwal drefnu digwyddiad o'r fath, mae'n ddiolchgar am yr holl gymorth gan sefydliadau lleol er mwyn ceisio ei wneud yn llwyddiant.

"Da ni wedi sefydlu partneriaeth dda hefo Clwb Ifor Bach er mwyn trefnu'r gig yn fa'na.

"Mae staff yr undeb yn gefnogol iawn i'r hyn 'da ni angen ei wneud o ran paratoadau.

"Yn ehangach yn y brifysgol hefyd, dwi'n lwcus iawn o gael help Yr Academi Gymraeg.

"'Da ni yn cael cyfarfodydd cyhoeddus hefo'r myfyrwyr a mae'n ofnadwy o braf gweld criw mor fawr sydd eisiau bod yn rhan o'r trefnu."

'Mae'n costio'n eithriadol'

Mae llywydd Undeb Myfyrwyr Cymraeg Bangor (UMCB), Huw Williams yn dweud mai'r Eisteddfod Ryng-gol oedd "y profiad gorau o fy nghyfnod fel myfyriwr" ac yn rhan o'i benderfyniad o aros yn Gymru i fynd i astudio.

Ychwanegodd: "Y peth pwysicaf ydy dod a myfyrwyr at ei gilydd i siarad yr iaith Gymraeg.

"Dwi'n edrych ymlaen at barhau a'r trafodaethau hefo gweddill llywyddion Cymraeg ynglŷn â sut byddwn ni'n gwneud y digwyddiad yn un anhygoel."

"Mae hyn i gyd yn dod hefo costau ychwanegol, a mae'r scale yn anferth," meddai Huw Williams

Wrth rannu ei bryderon am yr heriau sydd yn wynebu'r trefnwyr eleni, dywedodd Huw ei fod yn "benderfynol o gefnogi'r criw lawr yng Nghaerdydd".

"Mae yna elfen o ddiogelwch, y sain, y bar, y staff, y beirniad a llawer mwy.

"Mae hyn i gyd yn dod hefo costau ychwanegol, a mae'r scale yn anferth, heb sôn am y costau sy'n gysylltiedig hefo'r gig gyda'r nos.

"Mae'n costio'n eithriadol a mae'r heriau yn anferth."

Mae Carys Dukes, llywydd Undeb Myfyrwyr Abertawe, yn edrych ymlaen at fynd i Gaerdydd am ei phedwaredd Eisteddfod Ryng-golegol

Cafodd yr Eisteddfod Ryng-golegol ei gynnal yn Abertawe yn 2024, ac un oedd ynghanol y cystadlu oedd llywydd Undeb Myfyrwyr Abertawe, Carys Dukes.

Yn ôl Carys: "Os na fase gennym ni unigolion fel Cynwal sy'n gwthio i gael cyllideb ar gyfer yr Eisteddfod Ryng-gol, 'ni mewn perygl o beidio cael o yn gyfan gwbl."

Cafodd y Ddawns Ryng-golegol ei chynnal yn Aberystwyth yn gynharach fis yma - cyfle i'r myfyrwyr gymdeithasu cyn mwynhau gig ar ddiwedd y noson.

"Os fase hyn ddim yn digwydd, fase ni'n colli'r agwedd Gymraeg yna'n gyfan gwbl, a dwi wir yn coelio hynny," meddai Carys.

"Mae dysgwyr Cymraeg wedi bod yn rhan fawr o'r digwyddiad a ni eisiau parhau i'w gwneud nhw'n rhan o'r digwyddiad."