Fy stafell i: Trysorfa hanes Gari Wyn

  • Cyhoeddwyd

Beth sy'n cysylltu John F Kennedy, trôns Rhys Ifans a'r copi cynharaf o gerddi Dafydd ap Gwilym?

Yr ateb ydy'r dyn busnes a'r perchennog garej, Gari Wyn.

Ffynhonnell y llun, Iolo Penri

Fel cyn athro hanes mae Gari yn angerddol am hanes Cymru ac yn credu bod angen trysori creiriau sy'n adrodd hanes y genedl yn ei holl amrywiaeth.

Mae wedi caniatáu i gamera Cymru Fyw ddod i gael cip ar ei stydi lle mae'n cadw ei gasgliadau o hen lyfrau a chreiriau a gweld y memorabilia Cymreig o bob math sydd ganddo yn ei gartref ger Bangor.

Ffynhonnell y llun, Iolo Penri

"Hon ydi fy stydi i - fan hyn fydda i'n dod pan fydda i'n gwneud fy mhetha'," meddai Gari, sy'n dod i'r stafell yma i baratoi ar gyfer y rhaglenni mae'n eu cyflwyno ar Radio Cymru a'r sgyrsiau mae'n eu rhoi mewn gwahanol gymdeithasau.

Un o'r pethau mwyaf trawiadol sydd ganddo yn ei gasgliad ydy ffrog a wisgodd Shirley Bassey i gwrdd â'r Arlywydd Kennedy yn 1963.

Ffynhonnell y llun, Iolo Penri

"Mae JFK wedi rhoi cusan i'r ddynes oedd yn gwisgo'r ffrog yma ddau fis cyn iddo fo farw," meddai.

Mae'n debyg bod y gantores o Gaerdydd wedi canu i'r arlywydd mewn ffrog berfformio sgleiniog ond pan sylweddolodd y byddai'n ei gyfarfod yn y Tŷ Gwyn aeth allan ar frys i brynu ffrog ddydd fwy cynnil.

Fe wnaeth Gari ei phrynu am £3,000 mewn ocsiwn yn Christie's yn Llundain yn 2003 i ddathlu 50 mlynedd Shirley Bassey yn y byd adloniant.

Ffynhonnell y llun, Iolo Penri

"Aeth rhai ohonyn nhw am £20,000 yr un, gan gynnwys yr un llawn diamwntau roedd hi'n ei gwisgo ar ddiwedd y ffilm Diamonds Are Forever," meddai.

"Aeth yr arian i gyd i elusen. Fel arfer dwi'n prynu pethau mewn ocsiwn at achos da."

Ffynhonnell y llun, Iolo Penri

Eitem arall brynodd Gari at achos da oedd trôns llwyd roedd Rhys Ifans yn eu gwisgo fel y cymeriad Spike yn y ffilm Notting Hill gyda Hugh Grant a Julia Roberts.

"Trôns Notting Hill 'di hwn efo'r staens i gyd. Hwn ydi'r trôns mae Rhys Ifans yn ei wisgo wrth ateb y drws i'r paparazzi yn y ffilm. Mae wedi sgrifennu 'Ti'n lyfli' arno fo!"

Talodd Gari £420 am y trôns yn fuan wedi i'r ffilm ddod allan i godi arian at Eisteddfod Genedlaethol Dinbych 2001.

Ffynhonnell y llun, Iolo Penri

Mae ei gasgliadau llyfrau yn cynnwys cyfresi cyflawn o gylchgronau llenyddol y 19fed ganrif fel Y Llenor a Cymru.

Ond y pièce de résistance meddai ydy copi gwreiddiol o'r casgliad cyntaf o weithiau Dafydd ap Gwilym o 1789.

Ffynhonnell y llun, Iolo Penri

Mae'n llyfr prin iawn ac yn cynnwys cywyddau 'ffug' a oedd mewn gwirionedd wedi eu hysgrifennu gan Iolo Morganwg, un o olygyddion y casgliad.

Ffynhonnell y llun, Iolo Penri

Un o'r pethau eraill mae Gari yn eu trysori ydy hen arian Cymreig banciau annibynnol Cymru o'r 1820au gan gynnwys Banc Porthmadog, Hwlffordd a Chaerfyrddin.

"Mae'r rhain yn bethau prin iawn, iawn," meddai Gari. "Faswn i ddim yn eu gwerthu nhw taswn i'n cael cwsmer iddyn nhw."

Ffynhonnell y llun, Iolo Penri

Yn pwyso yn erbyn hen gloc mae ffolder yn dal cofnodion misol y capel sy'n gorwedd dan ddŵr cronfa Llyn Celyn; lle sydd ag arwyddocâd pwerus yn hanes Cymru.

Mewn ffrâm hefyd mae poster bychan ar gyfer opera roc Nia Ben Aur o 1974 sy'n chwedlonol ym myd canu pop Cymraeg.

Wrth eu hymyl mae pâr o esgidiau swêd llychlyd o ddiwedd y chwedegau. Nid rhai glas Elvis ond rhai du oedd yn eiddo i'w gyfaill, Tom Jones.

Ffynhonnell y llun, Iolo Penri

"Mi ddaru Tom Jones wisgo'r rhain drwy ddau dymor yn Las Vegas yn Caesars Palace," meddai Gari sydd â chofnod swyddogol i brofi o lle daeth pob un o'i femorabilia.

"Hanes Cymru ydi'r cysylltiad rhwng rhain i gyd. Os nag ydi o'n cyfri dros Gymreictod wnâi ddim boddran ei brynu o fel arfer," meddai.

"Mae gen i hefyd hen ddodrefn a lot o lawysgrifau - rhai Gerallt Lloyd Owen er enghraifft."

Ffynhonnell y llun, Iolo Penri

Eitemau eraill sydd gan Gari yn ei gasgliad yw potel o wisgi Tŷ'r Cyffredin o'r 1980au oedd yn eiddo i Dafydd Wigley, yr Aelod Seneddol dros Arfon cyn iddo ymddeol yn 2001, a choron arian un o eisteddfodau rhanbarthol hynaf Cymru, sef Eisteddfod Powys.

Cafodd ei hennill yn 1958 gan Gerallt Jones.

Ffynhonnell y llun, Iolo Penri

"Dwi'n un o'r bobl ma' sy'n hooked ar chwilio. Mae'r tŷ yma ei hun yn rhan bwysig o hanes Bangor.

"O fan hyn roedden nhw'n rhannu llefrith Bangor. Roedd dyn o'r enw John Owen sy'n arwr mawr i mi, yn byw ac yn ffermio yma.

Ffynhonnell y llun, Iolo Penri

"Mae'n un o'r bobl sydd wedi mynd yn angof yn hanes Cymru achos yn fy meddwl i fo oedd un o'r rhyddfrydwyr annibynnol mawr cyntaf oedd yn 'sgrifennu yn Gymraeg ac fe 'sgrifennodd y llyfr cyntaf ar amaethyddiaeth yng Nghymru.

"Cafodd ei hel allan o'r ffarm yn 1868 am bleidleisio yn erbyn y tirfeddiannwr Thomas Assheton Smith o stad y Faenol.

Ffynhonnell y llun, Iolo Penri

"Becws y gweision oedd y stafell yma. Roedd y lle'n rhacs pan wnes i ei brynu 15 mlynedd yn ôl. Yr unig beth o'n i'n gallu ei adfer o'r popty oedd y drws yma sy'n dod o gyfnod John Owen.

"Dwi'n prynu a gwerthu erioed. Mae'n rhyw afiechyd ges i gan fy nhad. Ond roedd o'n prynu pethau er mwyn eu gwerthu ond dwi 'di tueddu i brynu pethau a'u cadw nhw.

"Ond os nad oes 'na wefr hanesyddol ynddo fo dydi o ddim yn cyfri dim byd.

Ffynhonnell y llun, Iolo Penri

"Mae'n bwysig bod y pethau yma'n cael eu cadw," meddai Gari cyn cyfaddef nad ydi ei wraig, Modlen, bob amser yn hapus o wybod ei fod wedi ychwanegu eto at ei gasgliad...

Ffynhonnell y llun, Iolo Penri

Hefyd o ddiddordeb: