BBC Radio Cymru

Roedd dylanwad y diweddar Gomisiynydd y Gymraeg, Aled Roberts, ym maes addysg Gymraeg yn aruthrol yn ôl y dirprwy gomisiynydd, Gwenith Price, ar y Post Prynhawn.

Mae na sesiwn i gofio Aled Roberts a’i waith ar y maes y prynhawn 'ma.

“Taswn i’n gorfod dewis – un o’r prif bethau y caiff o ei gofio amdano ydi y ffordd gafodd o ei gomisiynu gan y llywodraeth yn 2017 i adolygu cynlluniau strategol y Gymraeg mewn addysg ac wedi hynny cyfrannu at ddiwygio’r system," meddai.

"Ac erbyn heddiw mae ganddo ni gyfundrefn hollol newydd. Mae o hyd yn oed dwi’n credu wedi cyfrannu’n sylweddol at y ffaith bod y llywodraeth yn mynd I gyflwyno bil addysg yn y senedd yma.

"Felly yn sicr mae ei ddylanwad o ers 2017 wedi bod yn aruthrol o sylweddol ym maes addysg.

"A’r hyn 'di o heb ei gyflawni mewn ffordd oherwydd ei fod yn symud at y gwaith yma nesa oedd y chweched dosbarth ac addysg cyfrwng Cymraeg yn y chweched dosbarth.”

Dydi un hufen iâ ddim yn ddigon i Crwys o Bontrhydygroes!

Ffynhonnell y llun, bbc

Mae'r sylwebwyr Owain Tudur Jones a Malcolm Allen wedi bod yn ateb cwestiynau'r gynulleidfa wrth recordio pennod o'u podlediad Y Coridor Ansicrwydd ar faes yr Eisteddfod b'nawn Llun.

Roedd lot o drafod am bwy fydd yng ngharfan Cymru ar gyfer Cwpan y Byd a'r ddau yn dweud y bydd Chris Gunter yn crafu mewn i'r garfan.

Cyril Jones yw un o feirniaid cystadleuaeth y Goron eleni - a fe a enillodd y Goron yn Aberystwyth yn 1992.

Ond doedd y ffit ddim yn berffaith fel mae'r llun yma a gyhoeddwyd mewn papur newydd drannoeth y Coroni yn ei ddangos!

Ffynhonnell y llun, Heledd Siôn

Ynyr o Lannon yn eistedd ar ysgwyddau Taid yn ystod perfformiad Sioe Cyw ar y Prif Lwyfan.

Fel ag sy'n draddodiadol ar ddechrau seremoni y coroni bydd yna groeso y prynhawn 'ma i gynrychiolwyr Celtaidd o Gernyw, Llydaw, yr Alban, Iwerddon a'r Wladfa.

Mae nifer o'r rhai sy'n cymryd rhan yn y ddawns flodau eleni yn hŷn nag arfer gan eu bod wedi'u dewis yn wreiddiol ar gyfer Eisteddfod 2020 ac fe fydd y ddawns yn wahanol.

Tybed ai rhywun o Geredigion fydd yn ennill y goron eleni?

Mae nifer o Gardis a'r rhai sydd wedi ymgartrefu yn y sir wedi ennill y goron yn ystod y ganrif ddiwethaf - yn eu plith Prosser Rhys ym Mhont-y-pŵl yn 1924, Simon B Jones o deulu'r Cilie yn Wrecsam yn 1933, J M Edwards deirgwaith, W J Gruffydd (Elerydd) ddwywaith, Haydn Lewis ddwywaith, Donald Evans ddwywaith, Eluned Phillips ddwywaith, Dafydd Jones o Ffair-rhos, John Roderick Rees ddwywaith ac yn fwy diweddar Cyril Jones a Dafydd John Pritchard.

Ymhlith enillwyr y ganrif hon mae Dylan Iorwerth, Jason Walford Davies, Hywel Griffiths a Ceri Wyn Jones.

Coroni'r prifardd buddugol fydd prif seremoni Eisteddfod Ceredigion heddiw a hynny am ddilyniant o gerddi a gafodd ei ysgrifennu ar gyfer Eisteddfod 2020.

Ar gyfer eisteddfodau AmGen 2020 a 2021 gosodwyd testunau eraill - yn 2020 ysgrifennu darn o farddoniaeth gaeth neu rydd rhwng 24 a 30 llinell ar y testun 'Ymlaen' oedd yr her ac yn 2021 cyflwynwyd y Goron am gasgliad o gerddi heb fod mewn cynghanedd, hyd at 200 o linellau ar y pwnc, 'Ar Wahân'.

'Gwres' yw testun Eisteddfod Ceredigion ac yn beirniadu'r cyfansoddiadau mae Cyril Jones, Glenys Mair Roberts a Gerwyn Wiliams - y tri yn brifeirdd cenedlaethol gyda Cyril Jones yn cipio'r Goron yn Aberystwyth, Glenys Roberts yn Eisteddfod Blaenau Gwent a Blaenau'r Cymoedd 2010 a Gerwyn Wiliams yn Eisteddfod Nedd a'r Cyffiniau 1994.

Mae Cymdeithas yr Iaith yn cynnal digwyddiad ar eu stondin ar hyn o bryd i ymgyrchu o blaid gwarchod enwau llefydd, ar diroedd yn ogystal â thai.

Yn ôl Howard Huws o fudiad Cylch yr Iaith, mae’n broblem yn arbennig mewn ardaloedd fel Eryri, lle mae enwau Saesneg ar fapiau wedi dechrau disodli’r rhai Cymraeg hanesyddol ar lafar.

Yn gynharach yr wythnos hon, dywedodd yr actor John Pierce Jones fod newid enw fferm o'r Gymraeg i'r Saesneg yn 'fandaliaeth'.

Ffynhonnell y llun, bbc

Dyma esboniad o holl ryfeddodau'r 'Steddfod mewn dwy funud!

Mae mwy o ferched nag erioed yn lein-yp Maes B eleni, yn ôl Elan Evans o gynllun Merched yn gwneud Miwsig.

Bydd Maes B hefyd yn fwy nag arfer eleni, meddai - dau lwyfan i fandiau, a phabell gyda DJs.

Adwaith fydd y prif berffomwyr yn y slot nos Sadwrn - gan obeithio na fydd storm arall i roi diwedd cynnar ar y mwynhad, fel ddigwyddodd i Maes B yn Eisteddfod Llanrwst 2019!

Does dim bysiau gwennol eleni gan bod pob safle yn agos i’w gilydd ond mae bysiau rhwng Aberystwyth, Aberaeron a Llanbed a’r Maes drwy gydol y dydd tan ar ôl i‘r cyngerdd ar Lwyfan y Maes orffen.

Mae angen archebu lle ar y bws cyn 15:30 y diwrnod cynt – manylion yma, dolen allanol.

Nid yr Eisteddfod sy'n gyfrifol am y bysiau.

Ffynhonnell y llun, Eisteddfod Genedlaethol

Comisiynydd y Gymraeg

Bydd y diweddar Aled Roberts, Comisiynydd y Gymraeg rhwng 2019 a 2022, yn cael ei gofio mewn sgwrs arbennig ar y Maes ddydd Llun.

Addysg Gymraeg i bobl ifanc fydd y testun trafod, pwnc oedd yn bwysig i Aled Roberts.

Mae pa mor addas yw'r ddawns flodau sydd wedi cael ei pherfformio fel rhan o brif seremonïau'r Orsedd ers degawdau wedi bod yn destun tipyn o drafod dros y blynyddoedd diweddar, ac yn 2022 mae newid ar droed meddai'r Archdderwydd.

Mae'r trefnwyr wedi "canfod hen ddawns draddodiadol arall - ail ddawns flodau", meddai Myrddin ap Dafydd mewn sgwrs gyda Garry Owen.

"Mae'n rhaid dweud ei bod hi'n ddawns osgeiddig ac addas i lancesi erbyn hyn, a dwi'n meddwl y bydd yn rhoi rhyw wefr arbennig i'r defodau eleni - gwisgoedd gwahanol, lliw gwahanol - ddyweda i ddim mwy, ond mi fydd hi'n werth ei gweld."

Gwenno o Langefni a'i chyfnither, Nanw, yn gwneud 'chydig o arlunio ar y Maes ac yn joio.

Mae merched Adran Aberystwyth yn mwynhau 'Steddfod leol. Roedd llwyddiant yn y gystadleuaeth Parti Cerdd Dant dan 25 oed yn fonws!

Gallwch chi ddilyn yr holl ganlyniadau yma.

Rhywun sydd â stondin ar y Maes yw'r awdures, Clare Mackintosh, sydd â'i gwaith wedi ei gyhoeddi mewn 35 iaith.

Roedd ei llyfr Let Me Lie yn rhif 1 yn rhestr detholion y Sunday Times, ac mae wedi cael sylw rhyngwladol.

Mae hi bellach yn byw yn Y Bala ac yn dysgu Cymraeg.

Pa le gwell i fynd â'ch cefnder o North Carolina na Maes y 'Steddfod yn Nhregaron?

Mae Finn a'i frawd Jonah wrth eu bodd yn eistedd yng nghefn car heddlu gyda'u cefnder o North Carolina, Wynn, yn barod wrth y llyw.

BBC Radio Cymru

“Dwi mor gyffrous ond yn du hwnt o emosiynol hefyd ” meddai’r actores Nia Caron wrth edrych ymlaen at lawsiad llyfr ei thad yr artist Ogwyn Davies yn Nhregaron nos Lun.

Wrth siarad â rhaglen Post Prynhawn dywedodd ei bod wrth ei bodd yn bod 'nôl yn Nhregaron.

“Dwi ddim wedi gallu dod nôl ers colli mam a 'nhad. Mae 'da fi hiraeth mawr iawn iawn am Geredigion.

"Mae 'di bod yn gyfnod anodd casglu bob dim at ei gilydd 'da mrawd Huw ond o’r diwedd ni wedi neud e."

Mae’r llyfr dwyieithog sy’n olrhain bywyd a gwaith Ogwyn Davies – a fu’n athro uwchradd yn Nhregaron am dri deg mlynedd – yn cael ei lansio am 18:00.

Gallwch chi glywed Nia Thomas yn holi Nia Caron ar y Post Prynhawn rhwng 1730 a 1800 ar Radio Cymru.

Oes 'ma na gryn drafodaeth ar faint y maes eleni!

Yn ôl Prif Weithredwr yr Eisteddfod, Betsan Moses, mae'r maes yr un maint ag arfer ond mae'n teimlo'n fwy gan ei fod "yn fwy sgwâr yn hytrach nag fel coridor".

Dywedodd bod mwy o ofod rhwng adeiladau "fel bod pobl yn fwy cysurus achos bo ni'n byw gyda Covid".

Un o’r gorseddogion newydd - Rhiannon Ifans, enillydd y Fedal Ryddiaith, yn Eisteddfod Dyffryn Conwy Llanrwst 2019 - wedi gorfod aros yn hir am yr anrhydedd!

Y llynedd roedd hi'n feirniad ar yr un gystadleuaeth.

"O'dd yr haul allan ac oedden ni i gyd yn llawen iawn. Mae’n anrhydedd fawr a dwi’n byw yng Ngheredigion ers dros ddeugain mlynedd ac felly oedd hi’n hyfryd cael dod yn rhan o’r sefydliad iconig yma," dywedodd Rhiannon.