Crynodeb

  • Cyffro mawr ym Moduan ar ddiwrnod cyntaf Eisteddfod Llŷn ac Eifionydd

  • Y gronfa leol wedi codi dros hanner miliwn a hynny am y tro cyntaf erioed

  • Cyngor gan y trefnwyr i wisgo'n addas yn sgil y tywydd

  • Yr ardal gyfan yn arddangos ei chroeso

  • Carafanwyr a stondinwyr yn heidio ond rhybudd i beidio gyrru ar y Maes Carafanau

  • Dros yr Aber yn ennill y Talwrn

  • Artist o Gaerdydd yn ennill y Fedal Aur am Grefft a Dylunio

  1. Digon i'w wneud ym mro’r Eisteddfodwedi ei gyhoeddi 15:36 Amser Safonol Greenwich+1 5 Awst 2023

    Mae Bro’r Eisteddfod eleni yn ymestyn o Ynys Enlli yn y gorllewin at odrau’r Wyddfa ym Meddgelert yn y dwyrain, o Abergwyngregyn yn y gogledd i Benrhyndeudraeth yn y de.

    Mae’r eisteddfod ei hun yn cael ei chynnal ar gaeau Plas Bodfel ym Moduan.

    Yn ôl Cadeirydd y Pwyllgor Gwaith, Michael Strain, mae ‘na hen ddigon i’w wneud yn yr ardal os nag ydych am fynd i eisteddfota bob dydd – mae modd crwydro strydoedd Porthmadog neu Bwllheli, mynd i draethau Porthor, Porth Ceiriad a Phorth Iago neu gerdded i gopa Garn Fadryn, Moel y Gest ac ymlwybro yng Nghwm Pennant a’r Lôn Goed.

    “Dewch i grwydro’r maes, i grwydro’r fro ac i gyfarfod ei phobol: mwynhewch yr hen a phrofwch y newydd, “ meddai.

    Pwllheli
  2. Seren Gogglebocs yn rhoi mwy o wybodaeth am ganolfan i ddysgwyr yn Llanbedwedi ei gyhoeddi 15:27 Amser Safonol Greenwich+1 5 Awst 2023

    Efallai bod rhai ohonoch yn cofio gweld yr wyneb cyfarwydd yma ar eich teledu yn ddiweddar.

    Roedd Marcus Whitfield, sy’n wreiddiol o Fwcle, yn un o sêr cyfres Gogglebocs Cymru ar S4C.

    Mae ar y maes yr wythnos hon i esbonio menter Garth Newydd yn Llanbedr Pont Steffan, sy’n cynnig cyfle i ddysgwyr Cymraeg ddod i aros am benwythnos ac ymarfer yr iaith wrth wneud.

    Garth
  3. Y cof am Cynan yn parhau yn fywwedi ei gyhoeddi 15:15 Amser Safonol Greenwich+1 5 Awst 2023

    CynanFfynhonnell y llun, Llyfrgell Genedlaethol Cymru

    Heb amheuaeth Cynan oedd Cofiadur mwya dylanwadol yr Orsedd yn yr ugeinfed ganrif.

    Yn fuan ar ôl ei benodi'n gofiadur dechreuodd newid yr Orsedd.

    Gwelodd fod seremonïau'r Orsedd yn bethau a allai fod yn atyniadol iawn ac aeth ati i ddwyn gwell trefn ar y gweithrediadau a'u gwneud yn fwy urddasol, gan ddwyn i mewn rai seremonïau newydd, fel y ddawns flodau.

    Ef oedd yr Archdderwydd o 1950 hyd 1954 ac o 1963 hyd 1966

    Bu farw yn 1970 ond mae'r cof amdano yn fyw iawn ym Mhwllheli.

    CynanFfynhonnell y llun, Harddu Dre'
    Disgrifiad o’r llun,

    Un o'r atyniadau eisteddfodol ym Mhwllheli

    GorseddFfynhonnell y llun, Harddu Dre'
    Disgrifiad o’r llun,

    Mae yna le anrhydeddus i'r Orsedd ym Mhwllheli hefyd

  4. 'Croeso i Wynedd'wedi ei gyhoeddi 15:11 Amser Safonol Greenwich+1 5 Awst 2023

    Ar lwyfan y pafiliwn fe wnaeth Llywydd yr Eisteddfod eleni groesawu eisteddfodwyr i Wynedd, a hefyd nodi pwysigrwydd y Brifwyl i Gymru.

    “Calon sy’n gyrru’r Gymraeg trwy wythiennau’r genedl ydy’r Eisteddfod”, meddai Liz Saville-Roberts, Aelod Seneddol San Steffan Dwyfor Meirionnydd.

    llwyfan
  5. Arddangos enwau lleol hyfrydwedi ei gyhoeddi 15:02 Amser Safonol Greenwich+1 5 Awst 2023

    Traeth Penllech, Penrhyn Blawd, Maen Aber Dywyll ac Aber Maenog - rhai o'r enwau lleol ger Maes yr Eisteddfod.

    Ddydd Mawrth yn y Lle Celf am 16:30 bydd Rhian Parry o'r Gymdeithas Enwau Lleoedd yn sgwrsio ar y testun 'Lloffa am Fân Enwau' ac yn Stondin Cyngor Gwynedd ddydd Iau cyfle i glywed am yr heriau a'r cyfleoedd wrth geisio "atal mwy o newidiadau i'n tirwedd ieithyddol".

    enwau lleoedd
    Nid yw’r post yma ar Twitter yn gallu ymddangos yn y porwr. Os gwelwch yn dda defnyddiwch Javascript neu geisio eto ar borwr gwahanol.Gweld y cynnwys gwreiddiol ar Twitter.
    Nid yw'r BBC yn gyfrifol am gynnwys safleoedd allanol
    I osgoi neges twitter

    Caniatáu cynnwys Twitter?

    Mae’r erthygl hon yn cynnwys deunydd gan Twitter. Gofynnwn am eich caniatâd cyn llwytho unrhyw beth, gan y gallai Twitter ddefnyddio cwcis neu dechnoleg arall. Mae’n bosib eich bod am ddarllen polisi cwcis Twitter, dolen allanol a pholisi preifatrwydd, dolen allanol cyn derbyn. Er mwyn gweld y cynnwys dewiswch ‘derbyn a pharhau’.

    Nid yw'r BBC yn gyfrifol am gynnwys safleoedd allanol
    Diwedd neges twitter
  6. 'Rhaid cael tai fforddiadwy i gadw pobl ifanc yn eu hardaloedd'wedi ei gyhoeddi 14:59 Amser Safonol Greenwich+1 5 Awst 2023

    ‘Sut mae sicrhau cymunedau ffyniannus’ yw thema sgwrs ym Mhabell Cymdeithasau 2 y prynhawn yma.

    Mae’r panel yn cynnwys cynrychiolwyr o nifer o sefydliadau yng Ngwynedd, gan gynnwys Iwan Trefor Jones, prif weithredwr cymdeithas dai Adra.

    Pwysleisiodd yr angen nid yn unig am swyddi, ond tai fforddiadwy, er mwyn cadw pobl ifanc yn eu hardaloedd.

    Ychwanegodd ei fod yn poeni bod gormod o ffocws o gyfeiriad y llywodraeth ar gefnogaeth i fusnesau mawr, a dim digon i’r busnesau “cymunedol, cefn gwlad” sydd mor bwysig i rannau fel hyn o Gymru.

    Gwynedd
  7. Croeso brwdfrydig Chwilog ac Aberdaronwedi ei gyhoeddi 14:52 Amser Safonol Greenwich+1 5 Awst 2023

    ChwilogFfynhonnell y llun, Gwen Vaughan Jones
    Disgrifiad o’r llun,

    Y croeso yn Chwilog

    ChwilogFfynhonnell y llun, Gwen Vaughan Jones
    ChwilogFfynhonnell y llun, Gwen Vaughan Jones

    Rhyw bum milltir o'r maes mae pentref Chwilog ac mae'r pentrefwyr fel y rhan fwyaf o lefydd ym mro'r Eisteddfod wedi bod yn brysur iawn yn addurno.

    Mae 'na groeso mawr hefyd yn Aberdaron a'r trigolion yno hefyd wedi bod yn brysur.

    Aberdaron
  8. Cofio Triawd y Colegwedi ei gyhoeddi 14:45 Amser Safonol Greenwich+1 5 Awst 2023

    Mae’r Tŷ Gwerin wedi denu torf y prynhawn yma ar gyfer digwyddiad i gofio Triawd y Coleg.

    Daeth Meredydd Evans, Cledwyn Jones a Robin Williams yn adnabyddus o’r 1940au ymlaen fel cantorion wnaeth ddylanwadu’n sylweddol ar gerddoriaeth boblogaidd ac adloniant ysgafn Cymraeg.

    triawd y coleg
  9. Mynediad am ddim i'r Eisteddfod i rai o deuluoedd Gwyneddwedi ei gyhoeddi 14:39 Amser Safonol Greenwich+1 5 Awst 2023

    Mae rhai o deuluoedd Gwynedd yn gallu hawlio tocynnau am ddim i faes Eisteddfod Genedlaethol Llŷn ac Eifionydd eleni.

    Mae Llywodraeth Cymru wedi clustnodi £150,000 o gymorth ariannol er mwyn i deuluoedd incwm is y sir gael mynediad am ddim am ddiwrnod.

    Bydd teuluoedd cymwys yn gallu archebu tocyn "un tro" y bydd modd ei ddefnyddio ar gyfer diwrnod o'u dewis.

    Fe fydd hefyd modd hawlio taleb bwyd gwerth £10 y pen i'w wario ar y maes, yn ôl Cyngor Gwynedd.

    Mwy am y stori hon yma.

    Eisteddfod ddydd GwenerFfynhonnell y llun, Tegwen Morris
    Disgrifiad o’r llun,

    Y Maes ym Moduan

  10. Mae'n brafio ond yn ddigon anodd i rai adael y Maeswedi ei gyhoeddi 14:37 Amser Safonol Greenwich+1 5 Awst 2023

    Does dim pwynt golchi'r car cyn dod!

    Ond y newyddion da yw ei bod hi'n brafio ar y Maes!

    Roedd ambell gar yn ei chael hi'n anodd gadael brynhawn Sadwrn.

    car
  11. Trafod canu'r bore dros beintwedi ei gyhoeddi 14:36 Amser Safonol Greenwich+1 5 Awst 2023

    Gwyn Williams, John Pierce Jones a Dyfan Phillips o ochrau Nantglyn yn mwynhau peint tra’n aros am y feirniadaeth ar ôl bod yn canu hefo côr Meibion Marchan bore 'ma.

    yfwyr
    Disgrifiad o’r llun,

    Joio cyn y canlyniad

  12. Castell Cricieth yn gochwedi ei gyhoeddi 14:25 Amser Safonol Greenwich+1 5 Awst 2023

    Castell CriciethFfynhonnell y llun, Pwyllgor Apêl Cricieth

    Y tro diwethaf i'r Eisteddfod gael ei chynnal yng Nghricieth oedd 1975 ac mae croeso trigolion yr ardal i'r Brifwyl eleni yn un twymgalon - gymaint felly bod y castell wedi troi'n goch!

    Gerallt Lloyd Owen oedd enillydd y Gadair yn Eisteddfod Bro Dwyfor am ei awdl ar y testun 'Afon'.

    Enillydd y goron oedd Elwyn Roberts am bryddest ar y testun Pridd.

    Doedd neb yn deilwng o'r Fedal Ryddiaith.

    Cadeirio GeralltFfynhonnell y llun, Casgliad y Werin/llyfr Raymond Daniel
    Disgrifiad o’r llun,

    Cadeirio 'Bronwydd' sef Gerallt Lloyd Owen yn Eisteddfod Bro Dwyfor 1975

  13. Y gronfa leol wedi pasio hanner miliwn am y tro cyntaf erioedwedi ei gyhoeddi 14:15 Amser Safonol Greenwich+1 5 Awst 2023
    Newydd dorri

    Wrth lansio Eisteddfod Genedlaethol Llŷn ac Eifionydd yn swyddogol o lwyfan y Pafiliwn Mawr, cyhoeddodd Llywydd yr Ŵyl, Liz Saville Roberts AS bod y gronfa leol wedi pasio hanner miliwn, a hynny am y tro cyntaf erioed.

    Ar fore cyntaf yr Eisteddfod, roedd cyfanswm y gronfa wedi cyrraedd £503,610, gyda chymunedau ar draws Llŷn, Eifionydd ac Arfon wedi cyfrannu miloedd o bunnoedd drwy gynnal digwyddiadau a gweithgareddau, noddi gwobrau a thrwy godi ymwybyddiaeth lleol am yr ŵyl dros y blynyddoedd diwethaf.

    Meddai Cadeirydd y Pwyllgor Gwaith, Michael Strain, “Bedair blynedd yn ôl, fe gawson ni darged ariannol uchelgeisiol o £400,000 ar ddechrau’r prosiect. Ac yna daeth Covid, gyda’r targed yn ymddangos yn bell o’i gyrraedd.

    “Does gen i ddim byd ond parch ac edmygedd at ein holl wirfoddolwyr – o Abergwyngregyn i Aberdaron ac o Benrhyndeudraeth i Bontnewydd – am eu holl waith, eu hymroddiad a’u brwdfrydedd, Roedden nhw’n benderfynol o gyrraedd y targed, ac fe ail-ddechreuodd y gweithgareddau i gyd ar ôl Covid.

    “Rydw i’n grediniol fod y targed ac awydd ein trigolion lleol ar draws y dalgylch i gefnogi’r Eisteddfod wedi helpu i ail-agor Llŷn, Eifionydd ac Arfon yn dilyn y pandemig. Fe ddaeth pobl yn ôl at ei gilydd. Fe ail-ddechreuodd y cymdeithasu ac fe lifodd yr arian i mewn i goffrau ein gŵyl.

    “Felly heddiw, mae’n bleser cyhoeddi ein cyfanswm - hyd yn hyn. Ac mae’r arian yn dal i’n cyrraedd bron yn ddyddiol. A galla i ddim ond diolch i bob un o’n gwirfoddolwyr, pawb sydd wedi trefnu neu ddod i ddigwyddiad - ac yn fwyaf oll i’n Pwyllgor Cronfa Leol, a Dafydd Rhun y cadeirydd am ein harwain at y fath lwyddiant. Diolch o galon i bawb.”

    cronfa
    Disgrifiad o’r llun,

    Fe ddiolchodd Michael Strain i wirfoddolwyr yr holl dalgylch am eu gwaith anhygoel

  14. Wyneb cyfarwydd ar y maeswedi ei gyhoeddi 14:06 Amser Safonol Greenwich+1 5 Awst 2023

    Mae 'na wyneb cyfarwydd ar y maes.

    Ydi mae Mistar Urdd yn crwydro ac yn dweud helo wrth bawb.

    Gobeithio y bydd yn sicrhau bod 'na gyfnodau hir o heulwen ar y ffordd i Ben Llŷn.

    urdd
  15. Lle ddylwn i barcio?wedi ei gyhoeddi 13:59 Amser Safonol Greenwich+1 5 Awst 2023

    Mae'r Eisteddfod yn gofyn i ymwelwyr ddilyn yr arwyddion i'r meysydd parcio ac i beidio â pharcio wrth ochr y lôn.

    Bydd stiwardiaid yn y maes parcio i hwyluso'r trefniadau, a bydd man penodol ar gyfer bysiau a thacsis er mwyn codi a gollwng teithwyr ar ochr ogleddol yr A497.

    Mae Cyngor Gwynedd yn galw ar fodurwyr i beidio â gollwng na chodi pobl oddi ar y ffordd fawr.

    Mae parcio am ddim yn yr Eisteddfod.

    "Yr hyn ry'n ni'n gofyn i bawb wrth ddod yw i ddilyn yr arwyddion, peidiwch â dilyn Google!

    "Dyna sy'n bwysig am fod yna gymorth ar hyd y daith i sicrhau bod y llif yn parhau."

    eisteddfod
  16. Mae'n dechrau brafio ac yn amser cinio!wedi ei gyhoeddi 13:48 Amser Safonol Greenwich+1 5 Awst 2023

    Er ei bod hi’n pigo glaw o hyd, mae’n dechrau brafio ar faes yr Eisteddfod, a’r haul yn dod allan.

    Amser felly i fentro allan am ychydig o ginio!

    Mae'r cig eidion i weld yn gryn ffefryn!

    cinio
    Disgrifiad o’r llun,

    Y cig eidion yn ymddangos yn boblogaidd

  17. Silff lyfrau go arbennig yn Aberdaronwedi ei gyhoeddi 13:43 Amser Safonol Greenwich+1 5 Awst 2023

    Y silff lyfrau

    O ddraig goch yn Nhudweiliog, i'r Orsedd ym Mhwllheli a chadair ym Motwnnog, mae pobl Llŷn ac Eifionydd wedi bod yn brysur yn harddu eu bro i groesawu'r Eisteddfod i'w hardal.

    Yn Aberdaron, mae silff lyfrau go drawiadol i'w gweld ger arwydd maes gwersylla Dwyros.

    Ffion Enlli sy'n gyfrifol am greu'r campwaith gyda chymorth ei thad, Alun Jones, perchennog y gwersyll, a'i phartner Coco.

    "Mae pawb yn defnyddio'r pallets pren yma ymhobman dydi a nes i jest cal rhyw vision o; faswn i yn gallu creu silff lyfrau mawr allan o rheina," meddai wrth siarad â Cymru Fyw.

    "Dwi yn amlwg wrth fy modd efo llyfra', dwi 'di sgwennu un fy hun a dwi'n darllan lot.

    "'Nes i ddweud wrth Dad, 'Dwi'n meddwl allwn ni 'neud llyfra' allan o rhain,' ond doedd o ddim yn rwbath oedd o'n gallu ei weld yn iawn nes i fi ista fo i lawr a deud 'Ocê , jest gwna hyn, rho bren yn fan'ma.' Fo ydy'r dyn DIY rili."

    Dwyros
  18. Croeso ardal yr Eisteddfod yn anhygoelwedi ei gyhoeddi 13:31 Amser Safonol Greenwich+1 5 Awst 2023

    Cricieth
    Disgrifiad o’r llun,

    Y croeso yng Nghricieth

    Wrth gyrraedd bro'r Eisteddfod mae'r croeso yn anhygoel gyda phob ardal wedi bod yn brysur iawn yn paratoi arwyddion a cherfluniau eisteddfodol o bob math.

    croesoFfynhonnell y llun, bbc
    gorseddFfynhonnell y llun, Dot Tyne
  19. Taenu sglodion pren ar y Maeswedi ei gyhoeddi 13:27 Amser Safonol Greenwich+1 5 Awst 2023

    Mae'n fwdlyd mewn mannau ond i atal pobl rhag llithro mae gweithwyr wedi bod yn taenu sglodion pren ar y Maes.

    Disgrifiad,

    Taenu sglodion pren ar y Maes ddydd Sadwrn

  20. Y beirdd lleol wedi bod yn hynod brysurwedi ei gyhoeddi 13:18 Amser Safonol Greenwich+1 5 Awst 2023

    cwpled IestynFfynhonnell y llun, Dot Tyne

    Wedi llwyddiant llenorion a beirdd Pen Llŷn yn Eisteddfod Genedaethol Ceredigion y llynedd ry'n ni gyd yn gwybod bod cryn dalent yn yr ardal.

    Ac ydynt mae'r beirdd wedi bod yn hynod o brysur eleni eto - yn eu plith Iestyn Tyne a Guto Dafydd sydd wedi cyfansoddi'r gerdd isod.

    cerdd GutoFfynhonnell y llun, Guto Dafydd