Mae 'na fwrlwm yn y Pentref Bwyd yn ystod amser cinio!

O fwyd Groegaidd i bysgod a sglodion, mae rhywbeth at ddant pawb ar y Maes.

Er ambell giw, mae pawb yn hapus fod wythnos yr Eisteddfod wedi cyrraedd.

Un arall a fu’n sgwrsio gyda Tudur Owen bore 'ma ar S4C oedd Rhuanedd Richards, Cyfarwyddwr BBC Cymru, sydd wedi bod yn rhan o ymdrechion cymunedol yr ardal wrth baratoi a chodi arian ar gyfer yr Eisteddfod.

“Rwy’n edrych ar y maes hyfryd hwn ar ôl yr holl baratoadau a chodi arian, ac mae hi mor wych bod yma.

"Mae’n anodd credu bod cymaint o arian wedi ei godi o fewn cyn lleied o amser. Mae’r tair ardal – Rhondda, Cynon a Thaf wedi dod at ei gilydd mewn ffordd anhygoel. Mae pawb wedi mynd ati fel lladd nadroedd i sicrhau fod hon yn wythnos lwyddiannus.

"Ges i fy magu yn gyntaf yn Aberpennar ac yna yng Nghwmaman, ar adeg pan oedd y bwcedi glo yn cael eu cludo dros doeau’r tai o’r pwll i'r tomeni a’r düwch ar y llethrau.

"Fel y gwelwch chi heddiw, mae’n ardal mor wyrdd a hardd. Mae fel petai natur wedi ailafael yn yr ardal yma. Mae cymaint o lefydd i ymweld â nhw”

Yn ogystal â chystadlu gyda Chôr Rhydfelen a chanu gyda Chôr yr Eisteddfod, fe fydd Rhuanedd Richards yn cael ei anrhydeddu gan Orsedd y Beirdd ddydd Gwener.

“Mae hi’n gymaint o anrhydedd, rwy’n eithaf emosiynol am gael fy nerbyn i'r Orsedd.

"Fe gafodd Dad ei dderbyn yn 2016 fel Phil Pennar. Bellach mae Alzheimers arno fe, a fydd e ddim yn gallu bod yma. Mae rhywun yn meddwl byddai wedi bod yn wych pe bai yn gallu bod yma gyda fi a gweld y digwyddiad hwn, ond fe fydd yn ddiwrnod i'w gofio.”

Ffynhonnell y llun, Eisteddfod Genedlaethol

Elena Grace o Gaerdydd sydd wedi ennill Ysgoloriaeth Artist Ifanc Eisteddfod Genedlaethol Rhondda Cynon Taf.

Cafodd ei gwaith ei ysbrydoli gan eitemau a adawyd yn ystafelloedd tŷ ei ddiweddar nain.

Mae'r ysgoloriaeth wedi cael ei sefydlu er mwyn hybu celf a chrefft yng Nghymru.

Dyfernir yr ysgoloriaeth i'r ymgeisydd mwyaf addawol er mwyn ei g/alluogi i ddilyn cwrs mewn ysgol neu goleg celf a dylunio cydnabyddedig neu fynychu dosbarthiadau meistr.

Mae'r ysgoloriaeth yn agored i rai dan 25 oed.

"Mae'r lluniau'n adlewyrchu'r adeg pan symudais i dŷ fy nain wedi iddi farw a sut y bu i'r pethau a adawodd ar ei hôl fagu arwyddocâd." meddai Elena

"Mae'r paentiadau'n cynnwys isleisiau llwyd tawel a thechnegau brwsio meddal mewn olew, gan gyfeirio at ffotograffau personol a rhai a ddarganfuwyd."

Ffynhonnell y llun, Eisteddfod Genedlaethol

Dywedodd un o'r detholwyr, Ffion Rhys, am waith yr arlunydd, "Mae ei phaentiadau'n bortreadau sensitif hardd o olygfeydd domestig tawel, a'i dewis o balet o liwiau llwyd cynnes distaw yn creu llonyddwch synfyfyriol a lle i feddwl.

"Mae hi'n darlunio corneli ystafelloedd, cyrtiau tennis gwag, sinciau ymolchi, byrddau a chadeiriau yn yr ardd, mẁg, a llyfr agored ar fwrdd, fel petai rhywun newydd ymadael.

Graddiodd Elena gyda gradd BA dosbarth cyntaf mewn Celfyddyd Gain o Ysgol Gelf a Dylunio Caerdydd, rhan o Brifysgol Metropolitan y ddinas, ddwy flynedd yn ôl.

"Rwy’n gobeithio dilyn cwrs gradd meistr yn Llundain y flwyddyn nesaf ac fe fydd yr ysgoloriaeth yn mynd tuag at y ffioedd hynny,” meddai.

Eleni yw'r tro cyntaf i Elena gyflwyno gwaith i'r Eisteddfod Genedlaethol ac ychwanegodd fod hynny wedi bod yn uchelgais iddi ers blynyddoedd.

Yn ogystal â'r ysgoloriaeth o £1,500 bydd Elena yn cael cynnig gofod i arddangos ei gwaith yn Y Lle Celf yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru Wrecsam y flwyddyn nesaf.

Mae amser cinio yn golygu amser peint i rai!

Roedd Poppy, Eliza a Libby o Aberdâr a Merthyr Tudful yn mwynhau treulio amser ar y maes brynhawn Sadwrn.

Mae cerrig yr orsedd yn barod ar gyfer y seremonïau ar Barc Ynysangharad.

Yn fan hyn bydd yr Archdderwydd yn croesawu aelodau newydd i'r Orsedd ddydd Llun a ddydd Gwener.

Mae yna Archddrerwydd newydd eleni - mae Mererid Hopwood yn olynu Myrddin ap Dafydd.

Dywed ei bod yn edrych ymlaen ac yn falch bod nifer fawr o Orseddogion newydd yn cael eu hurddo.

Ble well i ganu Cwm Rhondda nag yn Eisteddfod Genedlaethol Rhondda Cynon Taf?

Fe wnaeth Shân Cothi, Steffan Hughes a Ffion Emyr gychwyn yr Eisteddfod gyda chân ddydd Sadwrn.

Bydd y tri yn cyflwyno rhaglenni Radio Cymru o'r maes gydol yr wythnos.

Aneirin Karadog yw awdur y cywydd croeso eleni ac ef hefyd yw un o feirniaid cystadleuaeth y gadair ddiwedd yr wythnnos.

Ac oes mae yna groeso cynnes iawn yn Rhondda Cynon Taf!

Ffynhonnell y llun, Eisteddfod Genedlaethol

Beth yw'r ffordd orau o deithio i'r maes?

A fydd sŵn Maes B yn broblem?

Sut mae cael tocyn i nofio?

Yr atebion gan Brif Weithredwr yr Eisteddfod Genedlaethol, Betsan Moses.

Ar raglen S4C bu Menna Thomas, un o Lywyddion Anrhydeddus Eisteddfod Rhondda Cynon Taf, yn siarad â Tudur Owen ac wrth drafod effaith yr Eisteddfod ar yr ardal fe ddywedodd:

“Rwy’n gobeithio bydd y gwaddol yn datblygu ac ehangu wrth i'r blynyddoedd fynd yn eu blaen. Mae côr yr Eisteddfod yn gôr mawr ac mae nifer o siaradwyr newydd a Chymry di-Gymraeg.

"Maen nhw wedi gorfod gweithio’n galed iawn i ddysgu’r holl eiriau a’r ynganiad cywir, ond maen nhw wrth eu bodd. Ry’n ni gyd yn un criw yn gweithio tuag at yr un nod.”

Fe fydd hon yn wythnos brysur i Menna, yn ogystal â’i chyfraniad fel un o Lywyddion Anrhydeddus y Brifwyl mae yn rhan o sawl côr a chystadleuaeth.

Un babell sy'n sicr o fod yn boblogaidd yn ystod yr wythnos yw'r Babell Lên.

Y bore 'ma fe fu disgyblion o'r ysgolion lleol yn agor y babell yn swyddogol gyda pherfformiad o'r Cywydd Croeso gan Aneirin Karadog.

Y prynhawn 'ma am 13:30 rownd derfynol 'Y Talwrn' Radio Cymru.

Pwy fydd y pencampwyr tybed? Dros yr Aber neu Tir Iarll?

Mae yna bwyslais arbennig eleni ar weithgareddau Maes D - sef maes sydd wedi'i anelu'n benodol i'r rhai sy'n dysgu Cymraeg.

Y bore 'ma bu Helen Prosser, Cadeirydd y Pwyllgor Gwaith, yn rhoi sgwrs am hanes Eisteddfodau Cenedlaethol yr ardal ym Maes D.

Y prynhawn 'ma bydd Helen yn holi Cennard Davies, llywydd y Brifwyl eleni ond hefyd mae'n un sydd wedi dysgu Cymraeg i oedolion ar hyd ei oes - yn bennaf yn ardal Rhondda Cynon Taf.

Mae Parc Ynysangharad yn llenwi wrth i fwy o ymwelwyr gyrraedd Maes yr Eisteddfod ym Mhontypridd.

Mae disgwyl i 150,000 o bobl ymweld â Rhondda Cynon Taf yn ystod yr wythnos.

Mae'r cystadlu wedi dechrau a gallwch wylio'r cyfan yn ddi-dor ar ffrwd Sedd yn y Pafiliwn ar S4C Clic, dolen allanol.

Wrth i'r bandiau pres ymgynnull ar gyfer penwythnos mawr o gystadlu, mae'r Maes yn prysuro.

Wrth groesawu pawb i Faes yr Eisteddfod ym Mharc Ynysangharad, Pontypridd ar fore cyntaf y Brifwyl, cyhoeddodd Cadeirydd y Pwyllgor Gwaith, Helen Prosser fod Cronfa Leol Eisteddfod Rhondda Cynon Taf wedi cyrraedd bron i £332,000.

Gyda chefnogaeth gan Gyngor Bwrdeistref Sirol Rhondda Cynon Taf ac eraill, mae’r cyfanswm wedi pasio £450,000.

Meddai Helen Prosser, “Pleser o’r mwyaf yw cael cyhoeddi cyfanswm mor anhygoel y bore ‘ma. Mae’n anodd credu ein bod ni wedi llwyddo i godi cymaint o arian mewn cwta ddeunaw mis. Mae’n anodd gwybod lle mae dechrau diolch i bawb am eu gwaith caled, eu hegni a’u brwdfrydedd.

“Mae gwirfoddolwyr o bob cornel o Rhondda, Cynon a Thaf wedi trefnu gweithgareddau yn enw’r Eisteddfod, ac rydyn ni’n arbennig o ddiolchgar i ffrindiau mewn rhannau eraill o Gymru, gan gynnwys Caernarfon a Chaerdydd am drefnu a chreu digwyddiadau i’n helpu ni i gyrraedd y nod.

“Diolch i’n holl wirfoddolwyr, i drigolion lleol ac i bawb sydd wedi bod mor gefnogol drwy gydol y cyfnod. A dim ond un peth sydd ar ôl i ni’i wneud nawr, sef annog pawb i ddod draw atom i’r parc hyfryd yma yn ystod yr wythnos a mwynhau.

“Rydyn ni wedi bod yn aros am yr Eisteddfod yma yn y sir ers 1956 – ac rydw i mor falch i gael dweud Croeso i Eisteddfod Genedlaethol Rhondda Cynon Taf!”

"Mae'r Eisteddfod wedi darparu 15,000 o docynnau am ddim i deuluoedd lleol," meddai Betsan Moses, Prif Weithredwr y Brifwyl yn y gynhadledd i'r wasg fore Sadwrn.

Wrth gael ei holi am golli mynediad i Barc Ynysnagharad dywedodd: "Ry'n yn ymwybodol iawn bod rhai yn rhwystredig ein bod ni wedi defnyddio’r parc. Wrth gwrs ry'n ni wedi bod yn cydweithio gyda’r Cyngor ac mi oedd modd defnyddio’r parc tan y funud olaf".

Ychwanegodd "ei bod yn bwysig ein bod ni’n rhoi cyfle i bobl leol brofi’r Eisteddfod ac fe wnaethon ni gydweithio gyda Llywodraeth Cymru a’r Cyngor i sicrhau bod yna docynnau ar gyfer teuluoedd difreintiedig fel bod nhw’n gallu dod i'r Eisteddfod i gael gweld y wledd sydd ar garreg y drws."

Mae pobl o bob oedran wedi bod yn arddangos eu doniau er mwyn croesawu'r Eisteddfod.

Dyma ddetholiad o waith plant y fro sy'n cael ei arddangos ym Mhontypridd.

Ar ddiwrnod cyntaf Eisteddfod Genedlaethol Rhondda Cynon Taf dywed Llywydd yr Ŵyl, Cennard Davies, ei fod yn gobeithio'n fawr y bydd eisteddfodwyr yn crwydro'r ardal gyfan.

"Gobeithio'n wir y bydd eisteddfodwyr yn mentro i Dreorci ac ardaloedd eraill. Mae gen i erthygl yn y rhifyn cyfredol o Barn yn awgrymu llefydd i bobl ymweld â nhw," meddai.

Yn ei erthygl ymhlith y llefydd y mae Cennard Davies yn annog eisteddfodwyr i ymweld â nhw mae Parc Treftadaeth y Rhondda yn Nhrehafod, Y Porth, catref y bardd a'r dramodydd Kitchener Davies yn Nhrealaw, Tonypandy, Llwyn-y-pia, Ton Pentre, Treorci, Treherbert, Blaenrhondda, Pen-rhys, Tylorstown, Ferndale a'r Maerdy.

Ffynhonnell y llun, Kelly Hanney

Yn y gynhadledd i'r wasg dywedodd y Prif Weithredwr, Betsan Moses, bod cynnal yr Eisteddfod mewn tref "wedi bod yn heriol" ar adegau ond bod "hwn yn beilot sy'n golygu bod modd i'r 'Steddfod fynd i bob rhan o Gymru".

"Rwy'n teimlo fel tasen ni wedi bod yn gweithio ar hwn ers degawd" a bod y "gwaith wedi digwydd cyn i fi ddechrau yn y swydd", ychwanegodd Betsan Moses.

"Heb waith Cadeirydd y Pwyllgor Gwaith, Helen Prosser, ac arweinydd Cyngor Rhondda Cynon Taf, Andrew Morgan, fyddai hyn ddim wedi bod yn bosibl.

"Fe wneith hwn weithio, ry'n ni wedi cyrraedd y pwynt, wedi gallu gweithio drwy'r heriau ac agor yn hyderus heddiw," ychwanegodd.

Gwaith y gof a'r artist metel Angharad Pearce Jones sydd wedi ennill y Fedal Aur am Gelfyddyd Gain yn Eisteddfod Genedlaethol Rhondda Cynon Taf 2024.

Dywedodd Angharad, sy'n byw gyda'i theulu ym Mrynaman, ei bod wrth ei bodd yn ennill y wobr ym Mhontypridd.

"Rwyf wedi ymwneud â'r Eisteddfod Genedlaethol ers chwarter canrif. Dwi wedi arddangos yn y Lle Celf sawl gwaith, wedi bod yn ddetholwr a chadeirydd ac wedi cael y fraint o greu'r Goron ond erioed wedi ennill.

"Ac mae dod i'r brig yn Rhondda Cynon Taf yn fwy arbennig gan fod Mam yn dod o Bontypridd ac ar ôl Parc Ynysangharad cefais fy enwi.

Bûm yn dod i'r dref i weld Nain a Taid ac yn ymweld â'r parc," meddai.

Mae'r gwaith yn ymateb i ganfyddiad Angharad fod rhaniadau mewn cymdeithas wedi cynyddu yn dilyn refferendwm Brexit yn 2016.

Dywedodd Ffion Rhys, un o'r tri detholwr ar gyfer y gystadleuaeth eleni, am waith Angharad: "Ar yr wyneb mae'n ymddangos yn syml ac yn hawdd cael mynediad iddo - mae'n eich hudo i mewn gyda chrefft, medrusrwydd, 'setiau' sydd wedi'u creu i chi gael ymgolli a chwarae eich rhan ynddynt, a chymysgedd annisgwyl o ddeunyddiau.

"Fy mhrofiad i o'i gwaith yw bod pobl bob amser yn sefyll o'i flaen ac yn siarad - a hynny am y pynciau cymhleth y mae hi'n eu cyflwyno, fel gwleidyddiaeth, diwylliant poblogaidd, mamolaeth, ffeministiaeth, chwant, systemau grym a hunaniaeth y Cymry."

Yn wreiddiol o’r Bala graddiodd Angharad gyda gradd BA (Anrh) mewn Dylunio a Chrefft ym Mhrifysgol Brighton yn 1991 a chwblhau MA mewn Celfyddyd Gain yn Ysgol Gelf Caerdydd.

Yn y gynhadledd i'r wasg fore Sadwrn roedd yna gwestiwn a ddylai'r Orsedd fod yn cyfarfod cyn ddydd Mawrth i drafod os dylid diarddel Huw Edwards.

Ddydd Mercher fe wnaeth cyn-gyflwynydd newyddion y BBC bledio'n euog i dri chyhuddiad o greu lluniau anweddus o blant.

Yn y gynhadledd fe bwysleisiodd Gwenllian Carr, Cyfarwyddwr Strategol yr Eisteddfod Genedlaethol, y bydd cyfarfod blynyddol yr Orsedd yn cael ei gynnal ddydd Mawrth.

Ychwanegodd Betsan Moses, Prif Weithredwr yr Eisteddfod, bod y "broses wedi cychwyn ac wrth gwrs byddai fe ddim yn briodol felly fy mod i'n gwneud sylw - mae’n rhaid i'r broses fynd rhagddi yn deg ac yn dryloyw".

Cafodd Huw Edwards ei dderbyn i'r Orsedd yn Eisteddfod Tregaron yn 2022.