Mae yna bryder bod nifer y cystadleuwyr ifanc mewn eisteddfodau lleol yn gostwng gyda chymunedau "methu'n glir a gwybod" sut i gynyddu niferoedd.

Dywedodd Victor Hughes, un a dderbyniodd anrhydedd am ei waith yn gwirfoddoli gydag Eisteddfod Môn, bod y sefyllfa yn achos pryder i sawl cymuned.

Yn ôl cadeirydd Cymdeithas Eisteddfodau Cymru mae cyllid yn brin i gynnal y fath gystadlaethau.

Dywedodd Llywodraeth Cymru, sy'n ariannu'r gymdeithas, eu bod nhw wedi darparu cynnydd o 5% yn y grant yn 2025/26 ond yn "cydnabod yr heriau parhaus".

Darllenwch yr erthygl yn llawn yma.

Mae'r Eisteddfod Genedlaethol wedi'i disgrifio fel "sbardun ar gyfer dysgu yr iaith", a hynny ar ddiwrnod seremoni Dysgwr y Flwyddyn.

Yn ardal Wrecsam tua 12% sy'n gallu siarad Cymraeg, ond dywedir fod y brifwyl wedi creu egni o'r newydd i ddysgu'r iaith ymhlith pobl yr ardal.

Mae Stephen Jones, Swyddog Strategaeth y Gymraeg Cyngor Wrecsam, yn teimlo fod lle i "dynnu'r Gymraeg allan mewn cymunedau". Mae'n dweud fod siaradwyr Cymraeg "allan yna" ond bod angen sicrhau eu bod yn eu cyrraedd nhw.

"'Da ni eisiau creu mwy o brofiadau positif a dwi'n meddwl fod yr Eisteddfod yn wythnos o brofiadau positif i bobl sydd yn siarad dim gair o Gymraeg - mae o yma i chi."

Mwy ar wefan ac ap Cymru Fyw.

Mae Meleri a'i merch Begw o Gaernarfon wedi cyrraedd ers 08:00 a'n bwriadu aros tan yn hwyr. "Da ni'n mynd i wneud bob dim," meddai Meleri.

"Dwi wedi bod yn lle S4C yn darllen y newyddion a chael camera yn mynd holl ffordd rownd fi", ychwanegodd Begw.

Mae Mari William, Jo Patel a Nat Baguley yn yr Eisteddfod ar ran Ymddiriedolaeth Lles Ieir Prydain, sy'n ceisio ailgartrefu ieir sy'n rhy hen i ffermydd ieir mawr, pan fydd nhw'n 18 mis oed.

Daw Nat o Altringham, ger Manceinion, ac mae'n dysgu Cymraeg gan y bydd yn symud i Gymru ymhen pedair mlynedd. Fe aeth i wylio'r Urddo a'r Coroni ddydd Llun am y tro cyntaf erioed.

"Roedd yn fendigedig - roedd fel priodas," meddai. "Nes i wrando ar y seremoni yn Gymraeg a 'nabod rhai o'r geiriau."

Hefyd yn y gynhadledd i'r wasg, dywedodd Elan Issac - sy'n rhan o’r tîm sydd wedi bod yn trefnu digwyddiad i gloi'r Eisteddfod eleni.

“Nos Sadwrn yn dilyn gig Bwncath ar Lwyfan y Maes mi fydd 'na wledd i’ch clustiau a llygaid," meddai.

"Sioe 20 munud - fydd 'na waith aerial yn digwydd gyda rhyw sypreis bach yn codi i’r nefoedd.

"Noson sbesial iawn - mae 'na gerddoriaeth wych wedi’i gyfansoddi a 'da ni’n gobeithio ein bod ni wedi creu sioe hudolus sy’n mynd a ni ar siwrne trwy amser a’r bydoedd.”

Ac roedd y bysys gwennol i weld yn plesio teithwyr bore heddiw.

Mae Wendy Jenkins o'r Fenni a'n aros yn Wrecsam yr wythnos hon. Mae'n dal y bws gwennol bob dydd, ac yn ôl Wendy "mae'r trefniadau yn berffaith". Mae Wendy yn dysgu Cymraeg ac wedi ymweld â'r Eisteddfod ar sawl achlysur. Dywedodd ei bod yn mwynhau y gerddoriaeth a'r dawnsio yn enwedig.

Meddai: "Dwi'n dod i'r Steddfod hefyd i ymarfer siarad Cymraeg, does dim lot o gyfle i wneud hynny yn Y Fenni"

Mae Eirlys o Llanbedr yn aros yn ardal yr Eisteddfod ers nos Lun, gan ddal bws gyhoeddus i Wrecsam cyn manteisio ar y bws wennol i'r maes.

Mae'r trefniannau yn "hwylus iawn" yn ôl Eirlys, a'r "bysys gwennol yn dod yn gyson iawn".

Yn y gynhadledd i'r wasg ar faes yr Eisteddfod, mae'r Prif Weithredwr Betsan Moses wedi galw ar bobl i wneud defnydd o'r bysys gwennol os yn bosib.

"Ni’n gofyn i bobl gynorthwyo ni - wrth i bobl bicio o’r maes carafanau a gyrru i barcio, ni’n gofyn i bobl beidio â neud hynny a gadael eu ceir yn y maes carafanau," meddai.

"Ni hefyd yn gofyn i bobl adael eu ceir adref a defnyddio’r bysys gwennol."

Ychwanegodd fod dydd Mawrth wedi bod yn "ddiwrnod hwylus iawn" ac er eu bod yn gwylio'r sefyllfa o ran y gwynt, "mi oedd popeth yn iawn".

Dros Frecwast
BBC Radio Cymru

Ar raglen Dros Frecwast fore Mercher, bu Mererid Hopwood yn trafod ei blwyddyn gyntaf fel Archdderwydd.

Yn ogystal fe wnaeth hi sôn am arwyddocâd y cwestiwn 'a oes heddwch'.

"Dwi di cymryd tipyn o amser yr wythnos hon ac fel, yn wir, yn seremoni cyhoeddi Steddfod y Garreg Las yn Arberth nol ym mis Mai, i dynnu sylw bobl at y ffaith pan ni yn gofyn y cwestiwn 'A Oes Heddwch' - dy'n ni ddim yn disgwyl ateb 'oes' a 'nacoes'," meddai.

"Ymateb y' ni'n gofyn amdano. A'r ymateb hwnna, wrth gwrs, yn gri.

"Ac mae rhywun yn synhwyro y gri o waelod y galon gan bobl am heddwch.

"Yn anffodus, dwi ddim yn siŵr os yw'r Steddfod wedi cwrdd un waith heb fod yna sŵn rhyfel yn rhywle yn y byd. Yn sicr roedd hi yn rhyfel adeg Iolo Morgannwg."

Ddeuddydd yn ôl roedd Keris Jones yn cael ei hurddo am wirfoddoli i’r Eisteddfod ers 50 mlynedd.

Bore ‘ma, mae hi’n ôl yn stiwardio yn Y Stiwdio fel mae hi’n ei wneud bob dydd.

“Dwi newydd nôl brecwast, iogwrt, ac yn mynd am Y Stiwdio rŵan,” meddai, “mae’n fore braf a gobeithio fydd hi’n braf drwy’r dydd.”

Ac mae hi’n dal ar ben ei digon ar ôl cael y wisg las bore Llun: “Roedd yn brofiad arbennig ac yn anrhydedd, i feddwl bod rhywun wedi fy enwebu i ar ôl 50 mlynedd.”

Ar ôl mwynhau yn Maes B neithiwr, mae Gruff, Dan, Cai, Siencyn a Deiniol o Gaerfyrddin ar y Maes yn gynnar heddiw.

Bwncath fydd yn cloi Maes B heno, mae'r amserlen lawn yma, dolen allanol (dolen allanol).

Ac mae'r efeilliaid Alis a Megan yn edrych ymlaen yn eiddgar at amser stori Bluey yn y Pentref Plant am 10:30.

Bydd newidiadau i'r trefniadau adloniant ym Maes B eleni, gyda maes gwersylla i bobl dros 20 oed am y tro cyntaf.

Pwrpas ardal gwersylla Hwyrnos, yn ôl y trefnwyr, yw cynnig lle i bobl sy'n teimlo nad yw awyrgylch maes pebyll Maes B yn eu siwtio, ond eu bod am wersylla yn hytrach nag aros yn y maes carafanau.

Bydd llwyfan Hwyrnos hefyd yn cael ei gyflwyno yn arena Maes B yn cynnig amrywiaeth o gerddoriaeth ac artistiaid.

Targedu pobl sy'n mynd i "Greenman, Glastonbury, Primavera - pobl sy'n barod i gampio ac yn awyddus i gael y profiad 'na o ŵyl" yw pwrpas y maes gwersylla newydd, meddai Tomos Lynch, sy'n gweithio ar arlwy Maes B.

Darllenwch mwy am 'Hwyrnos' yma.

Ffynhonnell y llun, Eisteddfod Genedlaethol

BBC Radio Cymru

Roedd Ffion Dafis yn crwydro’r Maes ar ran Radio Cymru ddoe, ac roedd yn ei helfen yn sgwrsio gyda’r actores Nia Roberts ar ôl dangosiad o gyfres newydd ym mhabell S4C.

Mae Nia yn un o sêr Y Golau: Dŵr, ynghyd â Mark Lewis Jones, Llywydd yr Eisteddfod eleni. Meddai: “Mae’n rhaid i fi ddweud mae'n edrych yn wych a mae hynny wastad yn rhyddhad.

“Mae'n gyfres trosedd, ond yn wahanol efallai i gyfresi trosedd eraill mae’n un wleidyddol hefyd.

“Mae’n stori sy'n emosiynol iawn i ni fel Cymry - stori am dir yn cael ei feddiannu i greu cronfa ddŵr.”

Mae wedi bod yn gyfnod prysur i Nia, ac fe wnaeth Ffion holi am ddatblygiad ei gyrfa dros ei blynyddoedd diwethaf.

“Fel wyt ti'n mynd yn hŷn ti’n cael y cyfle rhywsut i chwarae cymeriadau mwy cymhleth dwi’n meddwl.

“Pan o’n i'n ifancach o'n i'n cael fy nghastio yn yr un fath o beth mewn ffordd – dyw hynny ddim yn para’n hir iawn.

“Oedd e’n anodd am sbel achos ti mewn ffordd rhwng dy ugeiniau a tridegau, does neb yn gwybod beth i wneud gyda ti mewn ffordd.

“Fel actores nes i jyst penderfynu gwneud dewisiadau gwahanol mewn ffordd, gwneud mwy o waith theatr a pethau oedd yn fy gwneud i'n fwy hapus.

“Dwi wedi bod yn lwcus iawn. Mae pethau wedi newid hefyd, mwy a mwy. Mae mwy o rannau diddorol i fenywod canol oed – o'dd hynny byth yn digwydd ugain mlynedd yn ôl. “

“Fi'n credu nawr o'r diwedd mae pobl yn yn sylweddoli bod menywod canol oed yn ddiddorol iawn, a mae gyda nhw storïau i'w dweud a ma pobl yn sgwennu'r stori yna nawr. Dwi'n mwy na hapus i gallu cynrychioli'r menywod yna.”

Dyma rai lluniau o Ffion o amgylch y Maes ddoe.

Bydd darlledu Radio Cymru o'r Eisteddfod heddiw yn dechrau am 11:00.

Seremoni anrhydeddu'r Prif Lenor Rhyddiaith fydd y brif ddefod ar lwyfan y Pafiliwn yn Eisteddfod Genedlaethol Wrecsam ddydd Mercher.

Eurgain Haf oedd enillydd Medal Ryddiaith Eisteddfod Rhondda Cynon Taf yn 2024.

Mae'r fedal yn cael ei rhoi eleni am gyfrol o ryddiaith greadigol heb fod dros 40,000 o eiriau ar y testun 'Ffin' neu 'Ffiniau'.

Y beirniaid eleni yw Aled Lewis Evans, Bethan Mair ac Elin Llwyd Morgan.

Os na lwyddoch chi i ddilyn yr hynt a'r helynt o'r Maes ddoe, na phoener - mae modd edrych ar gynnwys ein llif byw o ddydd Mawrth yr Eisteddfod yma.

Neu am rai o'n hoff luniau o'r Maes ddydd Mawrth, ewch i gael golwg ar ein horiel luniau.

Ac i weld pwy oedd yn fuddugol ar y llwyfan, ewch i'n tudalen canlyniadau i gael blas o'r cystadlu.

Mae hi'n fore hyfryd draw yn Wrecsam, ac mae'r rhagolygon yn awgrymu y bydd hi'n aros yn braf weddill y dydd - felly digon o eli haul os ydych chi'n teithio draw i'r Maes!

Teithio i'r Maes am y tro cyntaf heddiw?

Peidiwch â phoeni, mae'r holl wybodaeth sydd ei angen arnoch chi yma ar wefan ac ap Cymru Fyw.

Os ydych chi'n bwriadu teithio mewn car, ar fws neu ar drên - mae'r atebion i'ch holl gwestiynau yma.

Bydd munud o dawelwch yn y Pafiliwn ac wrth Gerrig yr Orsedd yn Eisteddfod Genedlaethol Wrecsam ddydd Mercher i gofio 80 mlynedd ers bom Hiroshima.

Ar 6 Awst 1945, cafodd bom atomig ei ollwng gan UDA ar Hiroshima, gan ladd degau o filoedd o bobl ar unwaith ac achosi dinistr aruthrol, gan nodi trobwynt hanesyddol yn yr Ail Ryfel Byd ac yn natblygiad arfau niwclear.

Mae 'Hibakusha' yn un o'r prosiectau celf sy'n cael eu cyflwyno yn ystod Blwyddyn Cymru a Japan – dathliad blwyddyn gyfan o'r cysylltiadau rhwng y ddwy genedl.

Mae'r prosiect wedi'i ysbrydoli gan ymweliadau Cian Ciarán o'r Super Furry Animals â Japan yn ogystal â sgyrsiau gyda goroeswyr Fukushima a'u teuluoedd.

Croeso cynnes i'n llif byw ar ddydd Mercher Eisteddfod Genedlaethol Wrecsam.

Mae'n gohebwyr yn barod i grwydro'r Maes unwaith eto, arhoswch gyda ni yn ystod y dydd i ddilyn y cyffro.

Gallwch ddarganfod uchafbwyntiau yr wythnos hyd yn hyn yma, dolen allanol.