Angen 'gweithredu brys' ar addysg Powys

Mae angen "gweithredu ar frys" i fynd i'r afael a chyllidebau addysg yn Nghyngor Powys am ei fod yn "fygythiad" i'r awdurdod.

Dyma brif gasgliad adroddiad gan grŵp sydd wedi bod yn edrych ar sut i ddelio gyda'r diffyg o £5.4m fydd yn y gyllideb addysg erbyn 2020.

Cafodd yr adroddiad, sydd wedi cael ei ysgrifennu ar y cyd gan y Grŵp Archwilio Addysg a'r Grŵp Archwilio, ei gyflwyno i gabinet Cyngor Powys.

Ynddo mae'n dweud fod y diffyg yn "fygythiad i'r cyngor" a bod y cyllido presennol yn "annigonol i gynnal yr ysgolion presennol a'r strwythurau staffio."

Dywedodd Cyngor Powys y byddan nhw'n ystyried yr adroddiad cyn ymateb i'r Cabinet erbyn mis Ionawr 2018.

Osgoi penderfyniadau anodd

Ym mis Gorffennaf 2017 fe ddangosodd adroddiad gan Swyddfa Archwilio Cymru fod y cyngor yn wynebu her enfawr i sicrhau fod ysgolion a chynghorwyr yn derbyn gwell cymorth a chyngor er mwyn gallu rheoli cyllidebau ysgolion.

Yn yr adroddiad diweddaraf, oedd o flaen y cabinet dydd Mawrth, roedd y grŵp yn honni bod ysgolion, yn enwedig rhai uwchradd, yn parhau i osgoi gwneud penderfyniadau anodd a chynllunio ar gyfer gostyngiad annochel yn nifer y disgyblion.

Roedd yna feirniadaeth hefyd o amharodrwydd y cyngor i ymyrryd yn uniongyrchol yng nghyllidebau ysgolion unigol, ac mae'r grwp hefyd yn nodi bod yna bryder nad oes gan swyddogion o fewn yr awdurdod y sgiliau na'r capasiti i ddatrys problemau chwaith.

Mae e hefyd yn dweud bod yna anghysondeb yng nghyfeiriad y polisi addysg a'r modd mae'n cael ei gwerthredu gan yr awdurdod.

Daw adroddiad y grŵp archwilio ym Mhowys wrth i ystadegau gan raglen Wales Live, BBC Cymru, ddangos bod cyllidebau ysgolion yng Nghymru wedi gostwng tua £370 fesul disgybl mewn chwe blynedd.

Mewn adroddiad gan Swyddfa Archwilio Cymru yn mis Gorffennaf 2017, dangosodd ffigyrau fod y gwariant fesul disgybl ym Mhowys y 6ed uchaf yng Nghymru yn 2016/17 ond bod y cyfanswm sy'n cael ei rhoi i'r ysgolion gyda'r ail isaf yng Nghymru ar 78%.

O ganlyniad i hynny mae'r cyllideb fesul disgybl y 5ed isaf yng Nghymru: y cyfartaledd i ysgolion Cynradd ydy £4,000 a £4,800 i ysgolion Uwchradd.

Yn ôl ffigyrau gan Lywodraeth Cymru, mae disgwyl gostyngiad o 1,770 yn nifer y plant rhwng 3-19 oed sy'n byw ym Mhowys erbyn 2030.

Dywedodd llefarydd ar ran Cyngor Powys y bydd y cynghorydd sydd a chyfrifoldeb dros addysg yn y cabinet, Myfanwy Alexander, yn ystyried y pwyntiau yn yr adroddiad cyn cyflwyno ei hymateb i'r Cabinet ym mis Ionawr 2018.