Ofnau y bydd cartrefi gofal yn cau yn sgil coronafeirws

Mae cartrefi gofal yn wynebu costau pellach oherwydd haint coronafeirws

Gallai Cymru golli hanner eu cartrefi gofal o fewn blwyddyn oherwydd haint coronafeirws oni bai bod gweithredu buan yn digwydd - dyna neges darparwyr cartrefi gofal.

Mae Fforwm Gofal Cymru wedi dweud wrth raglen Politics Wales, BBC Cymru bod costau uwch a refeniw is yn golygu bod nifer o gartrefi yn gorfod cael benthyciadau dros dro a bod nifer yn ystyried cau wrth i effeithiau'r haint barhau.

Mae ffigyrau diweddaraf Llywodraeth Cymru yn nodi bod 643 cartref gofal yng Nghymru i bobl dros 65 oed.

Eisoes mae Llywodraeth Cymru wedi cyhoeddi cymhorthdal o £40m i ddarparu gofal cymdeithasol i oedolion - arian sy'n cael ei ddosbarthu gan yr awdurdodau lleol ond mae perchnogion cartrefi gofal yn dweud bod angen i'r arian yna gael ei ddefnyddio i atal cartrefi rhag cau yn y dyfodol agos.

Maent hefyd yn galw am strategaeth tymor hir os yw effeithiau'r feirws yn mynd i barhau am rai misoedd.

Dywed gweinidogion y bydd mwy o wybodaeth ar gael yn ystod yr wythnos a dywed cynghorau eu bod yn awyddus i sicrhau bod yna gefnogaeth ar gael i bob darparwr gofal cymdeithasol.

'Rhai yn cau wythnos nesaf'

Yn ôl Mario Kreft o Fforwm Gofal Cymru - sy'n cynrychioli 450 o gartefi gofal, cartrefi nyrsio a darparwyr iechyd a gofal cymdeithasol annibynnol ar draws Cymru - mae'r feirws wedi peryglu sector a oedd eisoes yn fregus.

"Mae gennym ni aelodau sy'n gorfod cynyddu eu costau staffio ac mae prynu cyfarpar PPE yn gost bellach i nifer.

"Yn ogystal mae niferoedd y preswylwyr yn gostwng wrth i rai farw ac wrth i rai gartrefi ddewis peidio cymryd preswylwyr newydd yn sgil haint coronafeirws."

Mae nifer o gartrefi gofal wedi gorfod prynu offer gwarchod personol (PPE)

Mae cartrefi gofal yn cael eu talu fesul diwrnod gyda'r arian yn dod naill ai o'r wladwriaeth, y preswylwyr eu hunain neu rhywun sy'n talu ar eu rhan. Mae'r incwm felly yn seiliedig ar y nifer o bobl sydd yn y cartref.

Yn ôl Mr Kreft mae'n ofynnol i gartref gofal fod yn 90% llawn i dalu ffordd a dyw bod yn llai na 85% llawn ddim yn gynaliadwy - ond ar hyn o bryd dim ond 25 neu 30% llawn yw rhai cartrefi.

"Mae rhai cartrefi wedi cysylltu â Fforwm Gofal Cymru yr wythnos hon i ddweud eu bod yn cau wythnos nesaf," meddai.

"Os yw hyn yn parhau am 12 neu 18 mis pellach sut y gall pobl wynebu'r dyfodol gyda hyder?

"Rhaid cael cynllun strategol i ddiogelu'r dyfodol - ni erioed wedi gorfod delio â rhywbeth fel hyn yn hanes y sector ofal yng Nghymru a'r DU."

• CANLLAW: Beth ddyliwn i ei wneud?

• AMSERLEN: Effaith haint coronafeirws yng Nghymru

• IECHYD MEDDWL: Tips gan Dr Ioan Rees

• DYSGU: Sut i gadw'r plant yn brysur gartref

Sefydlu apêl codi arian ym Modedern

Mae Glyn Williams, sy'n rheoli cartref gofal Gwyddfor ym Modedern ar Ynys Môn wedi sefydlu apêl GoFundMe er mwyn codi £33,000 tuag at y costau ychwanegol sydd wedi dod yn sgil y feirws ac mae e'n poeni y bydd yn rhaid iddo gau o fewn mis.

Dywed Glyn Williams ei fod yn poeni y bydd rhaid iddo gau cartref Gwyddfor ym Modedern

Mae un cartref gofal i bobl sydd â dementia yn ne Cymru ar golled o £10,000 yr wythnos o ganlyniad i'r haint wrth i nifer y preswylwyr ostwng ac wrth i arian gael ei wario ar adnoddau ychwanegol yn sgil yr haint.

Mae'r cartref yn rhan o Grŵp Caron a dywed Sanjiv Joshir, y rheolwr gyfarwyddwr, ei fod yn defnyddio cronfeydd wrth gefn cartrefi eraill er mwyn cynnal y cartref - mae e hefyd yn trafod cael benthyciad gan y banc ond dyw e ddim yn credu bod hynny yn ateb cynaliadwy.

Dywed Fforwm Gofal Cymru bod yna addewid o gymorth ond hyd yma does yna ddim cymorth wedi'i gynnig.

"'Dyn ni chwaith," medd y rheolwr gyfarwyddwr, "ddim yn gwybod o le mae'r cymorth yna fod i ddod ac am ba hir y bydd e'n para.

"Felly yn ystod y misoedd nesaf ry'n yn ofni y gallwn golli hanner ein cartrefi gofal - dyna raddfa pethau ar hyn o bryd."

Mwy o fanylion i ddod

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru: "Ry'n yn darparu £40m i ddechrau i helpu'r sector gofal cymdeithasol i ddelio gyda chostau ychwanegol Covid-19.

"Mae hwn yn cael ei ddarparu drwy'r awdurdodau lleol a bydd mwy o fanylion yn cael eu cyhoeddi yr wythnos hon."

Mae nifer o berchnogion cartrefi gofal yn gorfod ystyried cael benthyciadau ariannol

Dywedodd llefarydd ar ran Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru: "Mae llywodraeth leol yn gwerthfawrogi yr arian ychwanegol i helpu y sector gofal cymdeithasol fel bod modd cefnogi ac amddiffyn ein preswylwyr mwyaf bregus.

"Ond gallwn ond sicrhau hyn drwy weithio mewn partneriaeth ag eraill sy'n cynnwys darparwyr preifat a Fforwm Gofal Cymru a rhaid sicrhau bod y rhai sy'n darparu gwasanaethau pwysig yn cael eu cefnogi a'u hamddiffyn yn yr un ffordd.

"Ymhob trafodaeth mae awdurdodau lleol wedi dadlau yn gyson am yr angen i gael cynaliadwyedd ariannol i'n gwasanaethau hanfodol - ry'n hefyd wedi dymuno i bob darparwr gofal cymdeithasol gael cymaint o gefnogaeth â phosib.

"Ry'n wedi ymrwymo i amddiffyn pobl a theuluoedd rhag coronafeirws ac wedi galw am gyflenwad cyson o gyfarpar PPE i'r sector ac i weithwyr llywodraeth leol allweddol."

Mae Politics Wales ar BBC 1 Cymru am 10:30 fore Sul, 26 Ebrill.