Llifogydd cyson ar dir ffermwyr ym Môn yn 'annioddefol'

Mae glaw trwm yr wythnos ddiwethaf wedi effeithio unwaith eto ar y tir

Mae ffermwyr yn Ynys Môn yn dweud eu bod wedi cael llond bol, gan fod rhannau o'u tir rhwng cors Malltraeth a Llangefni yn llynnoedd o ddŵr yn aml ar ôl tywydd garw.

Tan yn ddiweddar, meddai'r ffermwyr, roedd Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC) yn arfer clirio'r ffosydd a glanhau'r afonydd ynghynt yn y tymor.

Gyda glaw trwm yr wythnos ddiwethaf wedi effeithio unwaith eto ar y tir, mae'r ffermwyr yn dweud mai digon yw digon, a bod y sefyllfa bellach yn cael effaith ar eu bywoliaeth.

Dywedodd CNC eu bod yn blaenoriaethu "amddiffyn pobl a'u heiddo", ac nad yw'r tir amaethyddol felly ar frig y rhestr.

Dywedodd Alaw Jones fod cynnal y gwaith ar yr adeg yma o'r flwyddyn "lot yn rhy hwyr"

Yn ôl Alaw Jones o Undeb Amaethwyr Cymru, mae'r sefyllfa "lawer iawn gwaeth eleni".

"Dwi'n meddwl mai'r prif ffactor eleni ydy'r diffyg cydweithrediad gan Gyfoeth Naturiol Cymru, a'u bod nhw heb gychwyn y gwaith cynnal a chadw yn gynt yn y flwyddyn," meddai wrth Dros Frecwast.

"'Da ni ar ddeall eu bod nhw wedi cychwyn y gwaith dau ddiwrnod yn ôl, ond mae hynny lot yn rhy hwyr i lawer o'r tir."

• BBC Bitesize: Gwersi Cymraeg i blant ar gynaliadwyedd a'r amgylchedd

Ychwanegodd fod y problemau yn bennaf oherwydd bod bylchau wedi'u gwneud yn arglawdd Afon Ceint yn ystod llifogydd yn 2017.

"Yn anffodus does gan Gyfoeth Naturiol Cymru ddim yr arian gan y llywodraeth i allu trwsio'r bylchau yma felly mae'r dŵr yn llifo ar hyd y tir amaethyddol," meddai.

Dywedodd Huw Roberts fod ymateb CNC yn awgrymu nad oes ots am ffermwyr a'u bywoliaeth

Dywedodd Huw Roberts, sy'n ffermio yn Llangaffo gerllaw, fod y sefyllfa "bendant yn mynd yn waeth".

"Mae'r sefyllfa yn annioddefol a dweud y gwir. Mae hi wedi mynd yn wlypach bob blwyddyn, a does 'na ddim cynnal a chadw," meddai.

"Dim jest rŵan, ond yn yr haf mae hi'n touch and go i 'neud silwair arno fo.

"Bob tro 'da chi'n sôn am y peth maen nhw'n deud nad oes ganddyn nhw'r pres - y byddai hi'n costio rhyw £300,000 i drwsio'r arglawdd sydd wedi torri."

Ychwanegodd fod ymateb CNC "cyn gystal â dweud 'na dio'm llawer o wahaniaeth amdanom ni fel amaethwyr a'n bywoliaeth ni".

Mae rhannau o'r tir rhwng cors Malltraeth a Llangefni yn llynnoedd o ddŵr yn aml ar ôl tywydd garw

Dywedodd Dylan Williams o Gyfoeth Naturiol Cymru bod eu gwaith i leihau'r risg o lifogydd, yn ôl cyfarwyddyd Llywodraeth Cymru, yn cael ei flaenoriaethu i "amddiffyn pobl a'u heiddo".

"Ni allwn flaenoriaethu gwella arglawdd Afon Ceint, sydd gan fwyaf yn amddiffyn tir amaethyddol, dros ddiogelu'r cymunedau sydd sy'n wynebu'r peryglon mwyaf," meddai.

"Wrth i ni ystyried opsiynau i leihau'r perygl o lifogydd yn Llangefni, bydd arglawdd Cefni yn cael ei ystyried yn llawn."