Arwel Gruffydd: 'Rhaid i'r Theatr Genedlaethol fentro neu bydd yn methu'

'Mae'n amhosib gweithio gyda chwmnïau rhyngwladol wedi Brexit,' medd Arwel Gruffydd

"Mae hi mor bwysig fod sefydliadau fel Theatr Genedlaethol Cymru yn barod i fentro a pheidio sefyll yn llonydd neu fe fyddan nhw'n methu," medd Arwel Gruffydd, wrth i'w gyfnod wrth y llyw ddod i ben.

Mae Mr Gruffydd yn gadael ei rôl fel Cyfarwyddwr Artistig y Theatr Gen wedi 11 mlynedd.

Bydd Steffan Donnelly, y cyfarwyddwr newydd, yn dechrau ar ei waith ym mis Mehefin.

Bydd hefyd yn dod yn gyd-brif weithredwr gyda'r Cyfarwyddwr Gweithredol, Angharad Jones Leefe.

Wrth edrych yn ôl ar ei yrfa yn rhifyn yr wythnos hon o Stiwdio, dywed Mr Gruffydd mai'r hyn sydd wedi bod yn hynod o bwysig iddo yw "perthnasedd, cyrraedd cynulleidfa eang a chynulleidfa wahanol".

"Pe baem yn trio plesio pawb gyda phob cynhyrchiad fydden ni'n methu. Be sy'n bwysig ydy ein bod ni'n mentro," meddai.

• Galw am incwm sylfaenol i weithwyr llawrydd celfyddydol

• Cynulleidfaoedd theatr yn ôl, ond 'her yn parhau'

"Mae 'na le i gynyrchiadau sy'n teimlo'n weddol saff ond ar adegau mae'n bwysig ein bod yn g'neud petha' sy'n teimlo'n fwy peryglus er mwyn gwthio'r ffiniau.

"Yr hyn oedd yn bwysig i mi oedd rhoi y theatr Gymraeg wrth galon y genedl ond dyw'r genedl ddim yn golygu siaradwyr Cymraeg yn unig - roedd o'n bwysig i mi ddod â phobl at yr iaith.

"Er mwyn sicrhau dyfodol llewyrchus rhaid i ni dyfu ein cynulleidfa," ychwanegodd.

"Rhaid mynd y tu hwnt i'r gorwelion hynny sy'n hawdd eu cyrraedd ac o bryd i'w gilydd mae'n bwysig cyflwyno elfen o'r Saesneg mewn cynyrchiadau Cymraeg i helpu pobl i ddod drwy'r drws, fel petai.

"Mae wedi bod yn bwysig i mi ddenu pobl y tu hwnt i'r gynulleidfa Gymraeg arferol.

"Mae wedi bod yn hynod o bwysig hefyd i fod yn berthnasol. Does 'na ddim pwynt creu theatr oni bai ei bod yn berthnasol i'r gynulleidfa - mae angen i brofiad cyfoes y gynulleidfa gael ei adlewyrchu ar y llwyfan."

Dywedodd mai'r hyn a'i ddenodd at y swydd yn 2011 oedd y cyfle i wneud gwahaniaeth ac i gael dylanwad.

'Denu pobl yn her'

Arwel Gruffydd yw ail gyfarwyddwr artistig y Theatr Genedlaethol gan olynu y cyfarwyddwr cyntaf Cefin Roberts.

"Mae'n swydd nodedig ac 11 mlynedd yn ôl ro'n i'n awchu i gael cryn ddylanwad ar y theatr Gymraeg ac yn gweld bod 'na bosib i archwilio gweledigaeth ychydig yn wahanol ac annisgwyl," ychwanegodd.

Bydd y Cyfarwyddwr Gweithredol Angharad Jones Leefe a Steffan Donnelly yn gyd-brif weithredwyr o fis Mehefin 2022

"Roedd y cwmni o'm 'mlaen i, gellid dadlau, wedi sefydlu ei hun ar gwmni Theatr Cymru Wilbert Lloyd Roberts - falle cwmni gweddol draddodiadol a cheidwadol o ran gweledigaeth - yn teithio ryw dair neu bedair gwaith y flwyddyn gyda chynhyrchiad prif ffrwd.

"Roedd y gynulleidfa wedi dod i ddeall y patrwm yna ac yn gwybod beth i'w ddisgwyl... yr hyn ro'n i'n awyddus i'w wneud oedd troi hwnna ar ei ben ychydig bach.

"Ro'n i'n awyddus i bobl feddwl 'dwi'm yn gwybod be' i ddisgwyl gan y Theatr Gen' ond mae hynny'n anodd i'w gynnal ac ar ôl ychydig o flynyddoedd o weithredu'r fantra honno mi ddos i hefyd i sylweddoli ei bod hi'n bwysig cael ryw elfen o wybod be' i ddisgwyl.

"Rhaid cofio bod y theatr yn cystadlu gyda phob cyfrwng arall. Mae ceisio denu pobl i'r theatr yn her gyson - ac mae pobl isio gwybod be' maen nhw'n mynd i'w gael yn y theatr cyn prynu tocyn, yn anffodus."

Cafodd drama Macbeth ei darlledu yn fyw i 11 o sinemâu ar draws Cymru

Wrth gyfeirio at y cerrig milltir wedi 56 o gynyrchiadau yn ystod ei gyfnod wrth y llyw, dywed Arwel Gruffydd bod y cynhyrchiad o Macbeth yn sicr ymhlith yr uchafbwyntiau "er bod rhai yn cwyno am fod mewn castell oer yng Nghaerffili".

"Fe wnaethon ni lwyddo i greu theatr ar safle benodol a darlledu'r cynhyrchiad byw drwy loeren i ganolfannau ledled Cymru - dyma'r tro cyntaf i hynny ddigwydd yng Nghymru. Roedd hi'n fenter fawr ac fe lwyddodd hi."

Mae hefyd yn gweld technoleg Sibrwd yn garreg filltir bwysig sef cyfieithiad ar y pryd i wylwyr drwy gyfrwng y ffôn.

Rhwystrau wedi Brexit

Yr hyn sydd wedi bod yn llai llwyddiannus, meddai, yw cydweithio gyda chwmnïau rhyngwladol a dywed bod Brexit wedi gwneud hynny yn llawer iawn yn fwy anodd.

"Does yna ddim dêl ar gyfer y sector gelfyddydol ag Ewrop wedi Brexit. Does yna ddim ond rhwystrau wedi dod i'n rhan ni oherwydd Brexit ac mae gweithio gyda chwmnïau y tu hwnt i Ewrop gymaint â hynny yn anoddach."

O ran y dyfodol dywed Mr Gruffydd ei fod yn edrych ymlaen i fynd i'r byd llawrydd unwaith eto ond fe fydd yn dychwelyd yn yr Hydref i gynhyrchu Tylwyth wedi i'r perfformiad fethu teithio ar ddechrau'r pandemig.

"Teimladau cymysg, chwerw felys sydd gen i wrth ffarwelio," medd Mr Gruffydd, "dwi wedi mwynhau'r cyfnod yn aruthrol ond yn edrych ymlaen i fod â'm traed yn rhydd fel petai.

"Mae'n rhyfeddol mewn swydd fel hon cymaint y mae rywun yn ei gario o ran baich a chyfrifoldeb ond ddim yn sylweddoli hynny ar y pryd."

Mae modd clywed y cyfweliad yn llawn yn rhifyn yr wythnos hon o Stiwdio ar BBC Sounds