'Dim ffydd gan bobl Cymru yn y gwasanaeth iechyd'

Dywedodd Dr Iona Collins, cadeirydd yr undeb sy'n cynrychioli meddygon, fod y cyhoedd wedi colli ffydd yn GIG

Mae cadeirydd yr undeb sy'n cynrychioli meddygon yn dweud fod pobl Cymru wedi colli ffydd yn y gwasanaeth iechyd.

Bu Dr Iona Collins yn siarad â rhaglen Politics Wales BBC Cymru, ar ôl i'r gyfres ddiweddaraf o ffigyrau rhestrau aros ddangos fod canran y bobl yng Nghymru sy'n aros mwy na dwy flynedd am driniaeth lawer uwch nag yn Lloegr.

Dywedodd un fenyw o Aberdâr mai'r unig ateb oedd teithio dramor am lawdriniaeth a thalu £10,000.

Dywedodd Llywodraeth Cymru ei bod yn gwario mwy er mwyn gwella'r GIG wedi'r pandemig a'u bod yn ceisio torri amseroedd aros.

• Cynnig newydd i ddod â streiciau iechyd i ben?

• Llai yn aros am driniaeth ond pwysau'r GIG yn parhau

Un o'r rhai sydd wedi rhoi'r gorau i aros yw Nicky Morris o Aberaman ger Aberdâr. Mae angen clun newydd ar Ms Morris, ond bu'n rhaid iddi hi aros am 18 mis cyn hyd yn oed gweld arbenigwr.

Ac nid yw amser o blaid Ms Morris, gan fod ganddi gyflwr sy'n golygu bod ei chyhyrau hi'n dirywio, felly fe allai gohirio'r llawdriniaeth olygu na fyddai'n gallu cerdded eto.

Mae Ms Morris yn bwriadu teithio dramor i gael llawdriniaeth yn breifat

Mae hi felly'n mynd i Lithwania ddydd Llun i gael y llawdriniaeth yn breifat, a hynny wedi costio £10,000 iddi.

"Mae'n llawer iawn o arian. Mae fy mhartner wedi gorfod mynd i gael benthyciad ar ei dŷ i'm galluogi i deithio i Lithuania.

"Mae'n mynd i gymryd pum mlynedd i mi dalu am y glun newydd, ac eto dwi wedi talu Yswiriant Gwladol ers 35 o flynyddoedd, rwyf wedi talu fy nhrethi.

"Dydw i erioed wedi bod allan o waith, ac erioed angen y GIG yn fwy nag ydw i nawr," ychwanegodd.

"Os na alla' i gael llawdriniaeth, dyna ni! Bydd fy mywyd i drosodd yn 52 oed.

"Gadewch i ni obeithio y bydd y llawdriniaeth yn llwyddiannus, a galla' i fynd yn ôl i'r gwaith, oherwydd os na allai, mae'n bosib y byddai'n colli'r tŷ, bydd fy mhartner yn colli ei dŷ, fy swydd, galla' i ddim talu biliau...".

37,000 yn aros mwy na dwy flynedd

Mae ffigyrau o fis Chwefror yn dangos bod mwy na 37,000 o bobl yn aros mwy na dwy flynedd am driniaeth yng Nghymru, tua 5% o'r rhai sy'n aros.

Mae hynny i lawr o tua 60,000 fis Gorffennaf diwethaf, neu 8% o'r cyfanswm. Ond mae'r ffigyrau ar gyfer Lloegr yn llawer is.

Mae pennaeth Cymdeithas Feddygol Prydain (BMA) yng Nghymru, Dr Iona Collins yn dweud er gwaethaf y cwymp yn y niferoedd, bod achos Nicky Morris yn "symptom o fethiant".

"Does gennym ni ddim wasanaeth gweithredol nawr. Does gan bobl ddim ffydd yn y gwasanaeth," dywedodd.

"Os oes gennych chi boen yn y frest dy'ch chi ddim hyd yn oed yn gwybod os yw ambiwlans o reidrwydd yn mynd i ddod. Rydyn ni'n gweld adroddiadau trasig iawn yn y wasg lle mae pobl yn cyrraedd yn rhy hwyr."

Dywedodd Mark Dayan bod amseroedd aros gofal brys wedi gwella

Ond mae Mark Dayan o'r felin drafod iechyd, Ymddiriedolaeth Nuffield, yn dweud bod rhywfaint o welliant wedi bod.

Dywedodd: "Os edrychwch chi ar ffigyrau o'r ychydig fisoedd diwethaf, ar y naill law mae rhywfaint o gynnydd wedi bod o ran amseroedd aros yng Nghymru.

"Maent mewn gwirionedd wedi gwella ar gyfer gofal brys, ac ar yr un pryd mae'r bwlch ar gyfer y person cyffredin ar y rhestr aros wedi crebachu gyda Lloegr.

"Fodd bynnag, pan fyddwch yn cymharu Cymru â'r Alban a Lloegr, mae'r amser absoliwt y mae pobl yn aros yn hirach o lawer, yn enwedig y bobl sy' wedi bod yn disgwyl am yr amser hiraf.

"Mae'n debyg ei bod hi'n wir fod y gwasanaethau iechyd yn Lloegr a'r Alban wedi rhoi pwyslais arbennig ar dorri'r rai sy wedi bod yn aros yn hirach i ffwrdd yn gyntaf, ac wedi cael peth llwyddiant wrth wneud hynny.

"Ond... mewn gwirionedd mae dewis moesol anodd iawn i'w wneud rhwng y person sydd wedi bod ar y rhestr am yr amser hiraf a'r person sydd angen gofal fwyaf."

Mae Heather Ferguson yn poeni y gall amseroedd aros hir effeithio'n fawr ar bobl hŷn

Dywedodd pennaeth polisi Age Cymru Heather Ferguson: "Mae llawer y gellir ei wneud i leihau effeithiau amseroedd aros hir, megis clinigwyr yn rhoi cyngor i'w cleifion ar aros yn iach i helpu i atal cyflyrau rhag gwaethygu."

"Rydym yn poeni os bydd pobl hŷn yn cael eu gorfodi i aros yn rhy hir am eu triniaeth, y bydd eu cyflwr yn gwaethygu, gan arwain at golli hunanhyder, a thynnu'n ôl yn raddol o fywyd."

'Ffordd bell i fynd'

Bu'r Gweinidog Iechyd, Eluned Morgan, yn siarad â rhaglen Politics Wales hefyd.

Dywedodd: "Os y'ch chi'n edrych ar ostyngiad y canrannau, yn benodol, ar gyfer yr amseroedd aros hiraf, ry'n ni nawr i lawr 47% ar yr adeg hyn y llynedd.

"Nawr, mae gennym ni ffordd bell i fynd a'r hyn ry'n ni'n ei wybod yw ein bod hi'n cyfri'n rhestrau aros yn wahanol iawn i Loegr."

Dywedodd y Gweinidog Iechyd fod ffordd bell i fynd ond bod targedau wedi eu gosod a chyfarfodydd yn cael eu cynnal

Yn Ebrill 2022, fe wnaeth Llywodraeth Cymru gyhoeddi strategaeth newydd i leihau niferoedd y bobl ar restr aros GIG am lawdriniaeth.

Pan ofynnwydd i Ms Morgan a oes angen ail-ymweld â'r strategaeth, dywedodd: "Dw i'n meddwl ei bod hi'n bwysig ein bod ni'n gosod targedau eang i'n byrddau iechyd.

"Dyw nhw ddim wedi mynd i lawr mor gyflym ag y bydden ni wedi hoffi, efallai nad ydyn nhw wedi eu blaenoriaethu yn y ffordd y bydden ni wedi gobeithio yn nhermau yr amseroedd aros hiraf."

Ychwanegodd bod cyfarfodydd rheolaidd yn cael eu cynnal.

Wrth gyfeirio at amseroedd ambiwlans, dywedodd: "Dyw hi'n dal ddim yn ddigon da ac mae angen i ni wella a dyna pam ry'n ni'n rhoi arian i mewn i wasanaeth ambiwlans Cymru."

Ond fe ychwanegodd fod y galw am wasanaethau brys ar gyfer achosion difrifol hefyd wedi cynyddu ers 2019.

Ychwanegodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru: "Rydym yn cyfrif mwy o atgyfeiriadau yn ein hystadegau amseroedd aros nag yn Lloegr - megis atgyfeiriadau am driniaeth heb arbenigwr syn cael eu gwneud gan weithwyr gofal iechyd proffesiynol, amseroedd aros diagnostig a therapi ac arosiadau awdioleg.

"Rydym yn torri'n amseroedd aros yng Nghymru. Gostyngodd cyfanswm yr amseroedd aros o dros 2 flynedd 47% ym mis Chwefror 2023 o gymharu â'u huchafbwynt ym mis Mawrth 2022, a'r isaf ers mis Hydref 2021."

Yn ymateb i sylwadau Dr Collins, dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru: "Rydym yn falch o'n GIG, y system iechyd gyntaf o'i fath.

"Mae'r GIG yn delio â thua dwy filiwn o gysylltiadau bob mis yng Nghymru, perfformiad anhygoel mewn poblogaeth o 3.1 miliwn o bobl.

"Rydym wedi clustnodi mwy na £1bn yn ychwanegol yn ystod tymor y Senedd hon i helpu'r GIG i wella ar ôl y pandemig a lleihau amseroedd aros.

"Rydym yn gweithio gyda byrddau iechyd ac wedi gosod targedau uchelgeisiol ond realistig i fynd i'r afael â'r her wedi'r pandemig ar gyfer gofal wedi'i gynllunio, gyda chefnogaeth cyllid hirdymor ychwanegol sylweddol."