Iawndal postfeistri ddim yn newid 'uffern' dioddefwyr

Ni fydd iawndal o £600,000 i bostfeistri a gyhuddwyd ar gam o ddwyn arian yn gwneud yn iawn am yr "uffern mae pobl wedi ei ddioddef", meddai cyn-bostfeistr o Fôn.

Dros 14 mlynedd, rhwng 2000 a 2014, cafodd 736 o is-bostfeistri eu herlyn am ddwyn arian yn rhan o sgandal Horizon - er mai meddalwedd y Swyddfa Bost oedd ar fai mewn gwirionedd.

Ddydd Llun, cyhoeddodd Llywodraeth y DU y cynnig o iawndal i gyn-weithwyr post a gafwyd yn euog o ddwyn a chadw cofnodion ffug, ond sydd a'u heuogfarnau wedi eu diddymu bellach.

Hyd yma, mae 86 o euogfarnau wedi eu diddymu.

Cafodd nifer eu carcharu, a bu farw eraill cyn i'w heuogfarnau gael eu diddymu yn ddiweddarach.

Dywedodd Noel Thomas o Gaerwen, Ynys Môn, bod yr "arian ddim yn talu am yr hyn yr ydych wedi mynd drwyddo".

Mae'r sgandal wedi ei alw'n un o'r achosion gwaethaf o gamweinyddu cyfiawnder yn hanes troseddol Prydain.

Cafodd Mr Thomas ei garcharu am naw mis yn 2006 am gyfrifo ffug ar ôl i £48,000 fynd ar goll o'i gyfrifon.

Yn y llys, fe ollyngodd Swyddfa'r Post y cyhuddiad o ddwyn ac ar gyngor cyfreithiol fe blediodd Mr Thomas yn euog i gadw cyfrifon ffug gan obeithio osgoi carchar.

Ond cafodd ei ddedfrydu i naw mis yn y carchar a'i wneud yn fethdalwr.

Yn 2021, cafodd yr euogfarn yn ei erbyn ei diddymu'n swyddogol.

Yn siarad wedi'r cyhoeddiad ddydd Llun, dywedodd Mr Thomas na fyddai'r arian yn digolledu'r rhai a gafodd eu herlyn.

"Mewn un gair, na", meddai wrth BBC Cymru.

"Ond wedi dweud  hynny dwi wedi bod yn lwcus o ran fy mod wedi cael iechyd da ac wedi gallu cario ymlaen a chael teulu da y tu ôl i mi a chefnogaeth dda.

"Ond dydy'r arian ddim yn talu am yr hyn yr ydych wedi mynd drwyddo, cyn belled a dwi yn y cwestiwn."

Cafodd Noel Thomas ei garcharu am naw mis

Dywedodd bod y broses wedi bod yn mynd rhagddo ers sawl blwyddyn bellach, wrth i'r Llys Apêl wrthdroi euogfarnau.

"Maen nhw'n trio bob dim, yn lle delio â phobl yn unigol fel y dylen nhw - gan fod pob achos yn wahanol -  mae fy achos i yn hollol wahanol i rai pobl eraill.

"Mae rhai pobl wedi colli eiddo, ella y gallai'r £600,000 helpu rhai ond fydd o ddim yn gwneud iawn am yr uffern mae pobl wedi ei ddioddef, mae rhai wedi colli eu bywydau hefyd."

'Un frwydr fawr'

Ychwanegodd: "Ar ôl gweithio 42 mlynedd i Swyddfa'r Post collais bopeth yn 2005 pan gerddodd y Swyddog Post i mewn a dweud fy mod wedi dwyn yr arian.

"Ar ôl hynny mae wedi bod yn un frwydr fawr ac roedd pawb rydw i wedi siarad â nhw, yn defnyddio'r un polisi, yn eich galw yn lleidr o'r diwrnod cyntaf ac yn rhoi dim cyfle i chi.

"Maen nhw wedi cymryd miliynau o bunnoedd mewn eiddo gan bobl.

"Mae gen i hyder yn yr ymchwiliad ac fe roddais fy natganiad, mae'n dechrau cyrraedd y nitty gritty rŵan, ond dydy'r Swyddfa'r Post dal heb ddatgelu'r papurau o hyd felly mae wedi bod yn mynd ymlaen ac ymlaen.

"Dylai fod wedi gorffen ond mae'n ymddangos bydd yn mynd ymlaen i flwyddyn nesa'."

Mae'r ymchwiliad i sgandal Horizon yn parhau ac mae disgwyl iddo ddod i ben y flwyddyn nesaf.

Does neb o Swyddfa'r Post na Fujitsu, oedd yn berchen ar raglen gyfrifiadurol Horizon, wedi eu dwyn i gyfrif am y methiannau.

Ond yn y gorffennol, dywedodd Swyddfa'r Post eu bod yn "ymddiheuro'n ddiffuant i'r postfeistri sydd wedi eu heffeithio gan ein methiannau hanesyddol".

Ychwanegodd Mr Thomas: "Mae gynnon nhw lot o le i ymddiheuro i bobl, mae 'na bedair llywodraeth 'di bod yn gyfrifol am hyn, mae'r peth yn mynd yn ôl i 1996...

"A wedyn mae hwn just wedi cario 'mlaen a cario 'mlaen. Pa bryd ma' nhw am gyfadda' yn lle taflu pres at dwrneiod cyfoethog yn Llundain i drio stopio bob dim?"

Mae'r llywodraeth wedi awgrymu mai dyma fydd y cynnig olaf i'r rhai a gafodd eu heffeithio, ond "dal i frwydro" fydd Mr Thomas.

"Mae'n rhaid i chi frwydro byth, a mae'n rhaid i chi frwydro efo'ch gilydd."