Uwch Gynghrair Cymru'n 'fwy proffesiynol' wrth ddathlu'r 25

Nos Sadwrn bydd Caerdydd yn llwyfannu un o'r gemau mwyaf yng nghalendr pêl-droed y byd i goroni blwyddyn fythgofiadwy i'r gamp yng Nghymru.

Mae llawer o sylw wedi cael ei roi i'r ffeinal rhwng Juventus a Real Madrid tra bod proffil y tîm cenedlaethol wedi cynyddu wedi pencampwriaeth Euro 2016.

Un digwyddiad pwysig arall yn y byd pêl-droed yng Nghymru eleni yw pen-blwydd Uwch Gynghrair Cymru yn 25 oed.

Yn 1992, daeth Cynghrair Cymru fel yr oedd hi i fodolaeth dan arweiniad cyn-ysgrifennydd Cymdeithas Bêl-droed Cymru (CBDC), y diweddar Alun Evans.

Ar y pryd roedd statws Cymru fel gwlad annibynnol dan oruchwyliaeth FIFA dan fygythiad, gan fod y prif glybiau yng Nghymru yn chwarae pêl-droed yn Lloegr.

Felly beth sydd wedi newid dros y chwarter canrif?

Un peth amlwg sydd wedi aros yn debyg yw maint y torfeydd sy'n dod i wylio'r gemau. Yn 1992 roedd cyfartaledd torf mewn gêm yn 236 i gymharu gyda 306 y tymor diwethaf.

'Mwy proffesiynol'

Mae ysgrifennydd presennol Uwch Gynghrair Cymru yn teimlo bod "safon y gemau ddim yn denu'r dorf maen nhw yn ei haeddu".

"Heb os, mae safon y chwarae a chyflwr y meysydd wedi gwella yn y 25 mlynedd," meddai Gwyn Derfel.

"Mae'r gynghrair yn llawer mwy proffesiynol ac mae 'na werth masnachol i'r gynghrair bellach".

Dywedodd bod hyn yn rhannol oherwydd cyflwyno trwydded ddomestig CBDC yn 2005-06, sy'n rhestru meini prawf llym sy'n rhaid i glwb eu cyrraedd os ydyn nhw am gystadlu yn yr Uwch Gynghrair.

Cwmbrân oedd enillwyr cyntaf y gynghrair nôl yn 1993

Dim ond pedwar o'r timau wnaeth sefydlu'r gynghrair sy'n dal i gystadlu ynddi heddiw - Bangor, Y Drenewydd, Cei Connah ac Aberystwyth.

Mae'r gweddill naill ai wedi diflannu neu'n chwarae yng nghynghreiriau is y pyramid pêl-droed - yn eu plith mae Cwmbrân, enillwyr cyntaf y gynghrair, sydd bellach yng nghynghrair lleol Sir Fynwy.

Cafodd nifer y timau yn y gynghrair ei gwtogi o 20 i 12 yn 2010, gyda'r bwriad o geisio gwella safon y gystadleuaeth.

Yn ôl Mr Derfel mae'r newid wedi gweithio, ond ychwanegodd bod "63% o bobl a holwyd mewn holiadur yn dweud bod elfen o fod yn or-gyfarwydd â'r timau".

Roedd Glyn Griffiths (ail o'r dde) yn reolwr ar Dreffnynnon rhwng 1992-97

Un sydd wedi bod ynghlwm â'r gynghrair fel rheolwr a gwyliwr yw Glyn Griffiths.

Roedd yn rheolwr ar Dreffynnon rhwng 1992 a 1997, ac fe lwyddodd i gadw'r clwb yn yr Uwch Gynghrair tan 1996.

"Dwi ddim yn credu bod gwell chwaraewyr yn chwarae yn y gynghrair heddiw ond bod perfformiadau'r timau yn well i beth oedd 'na nôl yn y 90au," meddai.

Dywedodd bod yr honiad bod torfeydd yn fach gan fod dim digon o chwaraewyr lleol yn chwarae yn y timau yn ei "wylltio".

"Mi ddweda' i hyn, os ydy chwaraewr lleol ddigon da i chwarae i'w dîm yna digon teg", meddai.

"Mae hon yn gynghrair genedlaethol a phrif gynghrair Cymru. Dim cynghrair leol ydy hi. Mae rhaid denu'r chwaraewyr gorau i gystadlu yn y gynghrair."

'Gwerthu syniad y clwb'

Ychwanegodd mai'r ffordd i glybiau ddenu mwy o sylw ydy drwy "wneud mwy o ymdrech yn lleol i farchnata ac i werthu syniad eu clwb".

"Mae ddigon hawdd sefydlu academies i'r chwaraewyr gorau, ond beth am y chwaraewyr ifanc lleol hynny sydd ddim digon da i chwarae i'r academies?

"Mae rhaid cofio am y rheiny a pheidio eu 'sgubo i'r ochr... Mewn degawdau i ddod mi fydd presenoldeb y bobl ifanc hynny yn y dorf yn cefnogi'r tîm yn llawn mor bwysig", meddai.

Ers ei sefydlu mae 39 o glybiau wedi cystadlu yn y gynghrair.

Un clwb fydd nôl yn Uwch Gynghrair Cymru tymor nesaf fydd Y Barri, wnaeth ennill y gystadleuaeth ar saith achlysur hyd at 2003, cyn iddyn nhw wynebu problemau ariannol.

Mae eu cadeirydd, Eric Thomas, wedi bod yn cadw llygaid ar y gynghrair o'r tu allan.

"Mae nifer o glybiau'r de yn hapus i chwarae un safon o dan yr Uwch Gynghrair, ond nid y Barri," meddai.

"Dwi wedi bod yn cadw llygaid ar y gynghrair ers blynyddoedd ac wedi gweld ei datblygiad hi yn y blynyddoedd diweddar.

"Mae'n deimlad anhygoel bod 'nôl... Roedden ni fel pwyllgor wedi gosod cynllun pum mlynedd i sicrhau dyrchafiad, mi oedden ni'n agos y llynedd ac wedi llwyddo eleni, blwyddyn ynghynt na'r disgwyl".

Bydd rhaid i'r Seintiau Newydd chwarae yn Ewrop eleni heb y rheolwr llwyddiannus Craig Harrison, sydd wedi mynd i Hartlepool

Uchelgais Y Barri yw cystadlu unwaith eto ar lefel Ewropeaidd, a chyn hir fe fydd y clybiau sydd wedi cyrraedd yn lefel honno yn darganfod pwy fydd eu gwrthwynebwyr ar y cyfandir.

Ond fe fydd rhaid i'r Seintiau Newydd chwarae yng Nghynghrair y Pencampwyr heb eu rheolwr Craig Harrison, sydd wedi gadael i gymryd yr awenau yn Hartlepool. Y Bala, Cei Connah a Bangor fydd yn cynrychioli Cymru yng Nghynghrair Europa.

Mae Gwyn Derfel yn ffyddiog bydd un o'r clybiau yn mynd gam ymhellach eleni yn Ewrop.

"Mae perfformiadau clybiau Cymru ar y llwyfan Ewropeaidd yn gwella.

"Ein prif her fel cynghrair at y dyfodol yw cael mwy o sylw drwyddi draw yn y cyfryngau torfol, wnaiff gynorthwyo i gynyddu'r torfeydd.

"Dwi'n falch o ddweud hefyd bod ein cytundeb gyda S4C i ddarlledu 29 o gemau byw drwy'r tymor yn parhau, sydd eto yn hwb i'r clybiau gan eu bod nhw'n gallu manteisio o'r arian darlledu er mwyn datblygu.

"Er bod un tymor wedi dod i ben gyda rownd derfynol yng Nghaerdydd, dydy gwaith ysgrifennydd cynghrair debyg i hon byth yn stopio, a dwi'n edrych ymlaen at y tymor nesa' yn barod".