'Rhowch wybod am anifeiliaid marw ar y ffyrdd'
- Cyhoeddwyd
Mae ymchwilwyr a chadwriaethwyr yn galw ar y cyhoedd i roi gwybod i'r awdurdodau bob tro maen nhw'n dod ar draws anifeiliaid marw ar y ffyrdd.
Yn ôl gwybodaeth newydd gan Lywodraeth Cymru, fe gafodd 444 o anifeiliaid marw eu darganfod ar draffyrdd a chefnffyrdd Cymru yn unig yn y ddwy flynedd ddiwethaf, sydd ond yn cyfateb i 9.8% o ffyrdd Cymru.
Mae RSPCA Cymru wedi cefnogi trefn "orfodol" i gasglu anifeiliaid anwes marw o'r ffyrdd.
Yn ôl y grŵp ymchwil Project Splatter ym Mhrifysgol Caerdydd, mae data arolygon yn dangos bod 827 o anifeiliaid marw wedi eu cofnodi ar holl ffyrdd Cymru yn 2016 a 747 yn 2017.
Ers 2013, maen nhw wedi derbyn manylion 3,735 o achosion yn ymwneud ag o leiaf 62 o rywogaethau gwahanol, yn bennaf gan aelodau'r cyhoedd trwy'r cyfryngau cymdeithasol ac apiau.
Ond yn ôl Amy Schwartz, un o ymchwilwyr Project Splatter, mae pobl "yn fwy tebygol i roi gwybod am rywogaethau llai anarferol - anifeiliaid mwy o ran maint, yn aml.
"Mae pobl yn gweld colomennod marw o hyd heb feddwl am roi gwybod amdano, ond mae'n bwysig. Mae'n rhan o'r darlun ehangach.
"Ble bynnag mae rhai anifeiliaid yn cael eu taro, mae'n tueddu i effeithio ar rywogaethau eraill hefyd."
Ychwanegodd Dr Fred Slater, cymrawd ymchwil yn ysgol biowyddorau Prifysgol Caerdydd: "Mae amcangyfrifon marwolaethau'r rhan fwyaf o anifeiliaid llai yn rhy isel o lawer, oherwydd cyn dim o dro mae creaduriaid eraill yn cael gwared arnyn nhw... creaduriaid all gael eu lladd eu hunain wrth wneud."
Beth ddylid ei wneud ar âl taro neu weld anifail ar y ffordd
Rhoi gwybod i'r cyngor lleol am anifeiliaid marw mewn ardaloedd cyhoeddus a ffyrdd er mwyn iddyn nhw eu symud.
Ffonio'r RSPCA ar 0300 1234 999 os yw'r anifail yn dal yn fyw ac wedi'i anafu.
Mae'n rhaid stopio a chysylltu gyda'r heddlu yn achos damwain ar ôl taro cŵn, ceffylau, gwartheg, moch, geifr, defaid a mulod.
Cysylltu â grwpiau cadwriaethol ynghylch unrhyw anifeiliaid eraill.
Mae RSPCA Cymru hefyd wedi galw am drefn newydd i sichrau bod mwy o berchnogion anifeiliaid anwes yn cael gwybod os ydyn nhw'n cael eu lladd ar y ffyrdd.
Dan Ddeddf Traffig y Ffyrdd 1998, does dim gofyn i yrwyr gysylltu â'r heddlu ar ôl taro anifeiliaid gwyllt neu gathod.
Dywedodd llefarydd RSPCA Cymru: "Mae awdurdodau lleol sydd â pholisi i sganio cŵn marw am feicrosglodion yn cael eu cydnabod am ymarfer da.
"Yn hyn o beth rydym yn cefnogi casglu gorfodol, adnabod anifeiliaid anwes, a hysbysu perchnogion pan maen nhw'n cael eu lladd ar briffyrdd."
'Cefais fy siomi gan bawb'
Fe gollodd Susie Edwards ei chath, Angel, bedair blynedd yn ôl yng Nghastell-nedd, gan amau i'r creadur farw mewn damwain ffordd na chafodd ei hysbysu i'r awdurdodau.
"Wnes i dreulio diwrnodau yn chwilio amdani, ond yna fe ddywedodd cymydog eu bod wedi gweld cath farw tu allan i'r tŷ am 11 y nos, a'r bore trannoeth roedd wedi mynd."
"Fe ffoniais y cyngor eto a dweud .... 'mae rhywun wedi symud y gath, mae rhywun wedi gwneud rhywbeth gyda'r corff'.
"Chefais i ddim ateb erioed. Doedd y cymydog ddim yn ei weld yn broblem, na'r sawl a gododd y gath, na'r cyngor. Fel perchennog anifail anwes, cefais fy siomi gan bawb."
Mae mudiad The People's Trust for Endangered Species yn cynnal arolwg bob haf i gael gwell syniad o effaith marwolaethau ffyrdd ar boblogaethau anifeiliaid.
Dywedodd David Wembridge o'r mudiad: "Does neb yn hoffi gweld anifeiliaid marw ar ymyl ffordd, ond trwy eu cyfri rydym yn casglu digon o wybodaeth i gymharu tueddiadau poblogaeth o flwyddyn i flwyddyn, ac adnabod lle mae angen canolbwyntio'n ymdrechion i'w gwarchod."
Codi ymwybyddiaeth
Yn ôl Dominic Dyer, prif weithredwr yr Ymddiriedolaeth Moch Daear, mae cofnodi damweiniau yn helpu grwpiau cadwraethol" i liniaru cyn gymaint o fygythiadau â phosib a chodi ymwybyddiaeth" trwy gamau fel arwyddion, twmpathau ffordd a thwneli anifeiliaid.
Dywedodd Ms Schwartz bod newidiadau o'r fath yn cael eu hwyluso oherwydd gwybodaeth gan y cyhoedd - yn yr un modd, fe gafodd silff ei osod yng Ngwent gan Brosiect Dyfrgwn Prifysgol Caerdydd.
"Oherwydd i bobl roi gwybod am ddyfrgwn marw, fe lwyddon nhw i ddarbwyllo pobl eraill i ddarparu tystiolaeth, i weithredu."
Pwysleisiodd hefyd ei bod hi'n bwysig i yrwyr beidio â goryrru.
"Mae astudiaethau wedi dangos bod anifeiliaid yn dysgu faint o amser sydd ganddyn nhw i redeg i ffwrdd o ffyrdd cyfarwydd, sydd â goblygiadau os yw pobl yn torri'r cyfyngiad cyflymder."