'Ddim yn prowd o fod yn Almaenes adeg cwymp Wal Berlin'

Marion Lõffler a'i chariad ar y pryd yn fuan wedi cwymp Wal Berlin ym mis Tachwedd 1989

Mae darlithydd ym Mhrifysgol Caerdydd, a fagwyd yn nwyrain Yr Almaen, wedi dweud ei bod hi bellach yn fwy balch o fod yn Almaenes nag yr oedd hi - union 30 mlynedd ers dymchwel Wal Berlin.

Dywedodd Marion Lõffler nad oedd hi'n falch o fod yn Almaenes adeg cwymp y wal am ei bod yn teimlo bod "Gorllewin Yr Almaen wedi trefedigaethu fy ngwlad fy hun".

Mewn rhaglen fydd yn cael ei darlledu ar Radio Cymru ddydd Sul, dywedodd: "Proses o drefedigaethu ddigwyddodd yn 1989 - erbyn hyn dwi'n teimlo'n fwy prowd o'r Almaen - wrth iddi beidio bod yn rhan o ryfel Irac ac wrth iddi dderbyn miloedd ar filoedd o ffoaduriaid."

Wrth gael ei holi gan gyflwynydd y rhaglen, Vaughan Roderick, am ei bywyd cynnar y tu hwnt i'r wal, dywed Marion ei fod yn llawer gwell na'r darlun traddodiadol sy'n cael ei gyfleu.

• 'Braint helpu ffoaduriaid yn Yr Almaen'

"Dwi'n hiraethu am ddyddiau plentyndod yr un peth â phawb arall," meddai.

"I mi roedd y system addysg yn y dwyrain yn dda a'r system iechyd yn dda - doedd yna ddim rhestrau aros.

"Roeddwn i'n ffodus fod fy nhad wedi dweud wrthai am wrando ar newyddion y dwyrain a newyddion Gorllewin Yr Almaen er mwyn i fi gael darlun llawn.

"Rwy'n cofio y ddau wasanaeth newyddion yn adrodd ar y cynhaeaf yn Rwsia - yr un oedd lluniau'r ddau ond roedd y naill wasanaeth yn ei ddisgrifio fel cynhaeaf llewyrchus a'r llall fel un llwm.

Marion Lõffler o flaen rhan o Wal Berlin heddiw

"I mi yn blentyn doedden ni ddim yn cael yr un dillad na'r un sebon â'r gorllewinwyr er bod y dwyrain yn cynhyrchu nwyddau ar gyfer y gorllewin.

"Roeddwn i'n eitha' ffodus, er hynny, bod fy modryb Ingrid yn cadw siop flodau ar y ffin ac yn gyfnewid am flodau gan y milwyr roedd hi weithiau yn cael bwyd fel tuniau pinafal ac yn ei roi i ni - doedd 'na ddim bwydydd felly yn y dwyrain."

'Goleuadau neon yn fy ngwneud i'n sâl'

Fe ddigwyddodd cwymp y wal yn sydyn ar 9 Tachwedd, 1989.

"Roeddwn i mewn caffi pan glywes i, a dyma ni y noson honno yn llwyddo i groesi," meddai Marion.

"Roedd yna dorf o bobl o gwmpas, pawb yn cofleidio ei gilydd a'r alcohol yn llifo.

"Mi wnaeth yr hysbysebion a'r goleuadau neon oedd yn newydd i fi fy ngwneud i'n wirioneddol sâl - roedd yn rhaid i fi fynd i le tywyllach er mwyn stopio panico.

"Y noson honno roedd pawb yn byw i'r foment - ond pan ddeffrais i bore wedyn roedd gen i ben tost llythrennol a gwleidyddol - roedd y mudiad diwygio wedi marw.

"Yn fuan wedyn roedd y trabbis yn ciwio mewn tagfeydd anferth i fynd i'r gorllewin - roedd pawb a oedd yn mynd draw yn cael arian i brynu nwyddau gorllewinol… ond roedd yna ddiweithdra uchel yn y dwyrain yn y 1990au."

Vaughan Roderick, Marion Lõffler a'i merch Elsie o flaen cofeb Wal Berlin

Mae Sabine Asmus, sy'n ddarlithydd ym Mhrifysgol Leipzig, ac sydd hefyd o'r dwyrain yn dweud bod Tachwedd 1989 iddi hi yn gyffrous ac yn llanast.

Dywedodd: "I ddweud y gwir, mae'r gwahaniaethau yn parhau - mae cyflogau y dwyrain yn is ac ry'n yn gweithio oriau hwy na phobl y gorllewin.

"Yn aml mae ein cymwysterau ni'n uwch - does yna ddim cyfartalwch."

'Nid ein heiddo ni'

Yn ôl Michael Zürn, cyfarwyddwr Canolfan Gwyddor Gymdeithasol Berlin, fe ddigwyddodd uniad Yr Almaen yn 1989 yn rhy gyflym.

"Nid yw trigolion y Bundesländer newydd wedi cael yr argraff fod y datblygiad wedi digwydd gyda nhw, ond yn hytrach drostyn nhw ac mae hyn yn esbonio ein bod yn sylwi ar rywfaint o ddieithrwch ac ymbellhau," meddai.

"O edrych ar wledydd eraill - mae'r Pwyliaid, er enghraifft, yn gallu dweud heddiw eu bod nhw wedi cyrraedd ble maen nhw oherwydd mai nhw eu hunain sydd wedi cyflawni hyn tra yn y Bundesländer newydd, yn fy marn i, ceir y meddwl na nid ein heiddo ni yw hyn."

Bydd Wal Berlin ar BBC Radio Cymru ddydd Sul, 10 Tachwedd am 13:00 neu wedi hynny ar BBC Sounds.