'Y botymau economaidd allweddol'

Dyw Llywodraeth Cymru ddim yn rheoli faint o arian sy'n dod i mewn i Gymru trwy drethi

Ewch am dro i ganolfan reoli Bae Caerdydd ac fe welwch chi mor rhwydd yw hi - i'r rheiny sy'n gwybod sut - i agor a chau giatiau'r morglawdd.

Does dim modd troi'r llanw wrth bwyso botwm falle', ond mae modd rheoli'n union faint o ddŵr sy'n llifo i'r Bae a faint sy'n llifo allan.

Edrychwch draw tua'r Senedd, ar ochr draw'r Bae ac mae hi'n stori wahanol.

Dyw'r botymau economaidd sy'n rheoli faint o arian sy'n llifo i mewn ac allan o goffrau gweinidogion Llywodraeth Cymru ddim yng Nghaerdydd.

All Carwyn Jones a'i lywodraeth ddim rheoli faint o dreth ry'n ni'n ei dalu. Dydy'r grym ddim ganddo i godi na gostwng trethi.

Cyfraddau llog?

Does dim dylanwad o gwbwl gan y llywodraeth.

Does yna ddim rhyddid llwyr i fenthyg arian chwaith.

Y gwir felly yw nad oes fawr ddim y gall Llywodraeth Cymru ei wneud i effeithio ar faint o arian sydd yn y coffrau.

Yr hyn sydd ar gael yw cyfran Cymru o'r gwariant cyhoeddus sy'n cael ei ddosbarthu yn San Steffan.

Dadl y gwrthbleidiau yw bod Llafur wedi gwneud rhy ychydig â'r hyn sydd ar gael.

Annheg, meddau Carwyn Jones Prif Weinidog Cymru, sydd wedi addo fwy nag unwaith i "beidio eistedd yn ôl a gadael i'r llanw lifo drosom ni.

Yng Nghymru, efallai nad yw'r botymau economaidd i gyd gyda ni i'w pwyso ond fe allwn ni wneud gwahaniaeth i fywydau pobol."

Sut felly?

Beth am ddechrau gyda'r amlwg, grantiau i fusnesau?

Mae'r llywodraeth yn cyfeirio'n gyson at ddau gynllun wnaeth wahaniaeth, medden nhw, i fywydau miloedd o bobl.

Mae'r llywodraeth yn dadlau y gall Cymru fod yn gystadleuol ym maes technoleg creadigol

Cynnig arian i hyfforddi staff mewn busnesau oedd yn mynd drwy gyfnod anodd oedd ProAct, tra bod ReAct yn cynnig help llaw i'r rheiny oedd eisoes wedi colli'u swyddi.

Ond i gwmnïau fel Cube Interactive, cwmni technoleg ddigidol, mae'r pwyslais ar dyfu ac ehangu.

Maen nhw, fel nifer o gwmnïau sy'n rhan o'r diwydiant creadigol, yn paratoi i wneud cais am grant i hybu'r busnes.

Dyma faes lle mae'r llywodraeth yn dadlau y gall Cymru fod yn gystadleuol, a dyma faes, felly, lle maen nhw'n barod i fuddsoddi.

Yn ôl Cyfarwyddwr Cube, Wil Stephens, fe fyddai arian ychwanegol yn gwneud gwahaniaeth go iawn i'r cwmni, yn agor y drws i brynu'r dechnoleg ddiweddaraf ac yn gwarchod - a chreu - swyddi.

Beth am fotwm arall?

Gwario arian cyfalaf, adeiladu ysgolion, ysbytai a ffyrdd, hybu'r economi drwy sicrhau fod arian yn llifo o'r gyllideb graidd i bocedi gweithwyr.

Beth am ostwng y dreth fusnes?

Mae gan Lywodraeth Cymru gynllun i roi rhyddhad ar y dreth i fusnesau bach.

Mae dros hanner busnesau Cymru'n manteisio arno ond mewn gwirionedd, dilyn y patrwm dros y ffin yn Lloegr mae'r cynllun, yn sicrhau nad oes anfantais i fusnesau yma.

Mae'r llywodraeth wrthi ar hyn o bryd yn adolygu'r polisi, a sut y gellid ei ddefnyddio i hybu cwmnïau Cymreig yn y dyfodol.

Mewn gwlad fach mae modd i lywodraeth ganolog greu cysylltiadau rhwng pobol a'i gilydd, ymateb yn gyflym i anghenion cwmnïau sy'n dod ar ei gofyn, agor drysau i'r rheiny sydd angen hwb.

Y botymau economaidd allweddol?

Dyw'r rheiny, yn sicr, ddim ym Mae Caerdydd.

Ond yr her i Carwyn Jones fydd dangos fod yr hyn y gall e'i wneud yn gweithio yn troi'r llanw o blaid economi Cymru, wrth lwyddo i roi'r bai am y dyfroedd ariannol dyfnion ar lywodraeth yr ochr draw i Bont Hafren.

Bydd mwy o fanylion am adroddiad y Swyddfa Ystadegau ar raglenni Newyddion BBC Cymru yn ystod yr wythnos.