Darganfod llun o Harri'r Wythfed

Harri VII yn derbyn y llawysgrif gyda Harri'r Wythfed yn fachgen ifanc yn y cefndir

Mae "trysor brenhinol" gydag un o'r lluniau cynharaf o Harri'r Wythfed wedi cael ei ddarganfod yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru.

Cafodd y llawysgrif ei rhoi i'r llyfrgell yn Aberystwyth ym 1921, ond mae swyddogion yn dweud mai dim ond yn ddiweddar y sylweddolwyd ei wir arwyddocâd.

Credir bod un o 34 llun y llawysgrif yn dangos Harri'r Wythfed yn fachgen 11 mlwydd oed yn llefain ar wely gwag ei fam, Elizabeth.

Dywedodd y llyfrgell y gallai'r llawysgrif fod yn werth mwy na £1 miliwn.

Mae'r llawysgrif yn cynnwys llyfr Pasiwn o'r 15fed ganrif yn dangos diwrnodau olaf Iesu Grist ar y ddaear trwy luniau ac ysgrifen, yn iaith Ffrangeg Canol Oesol.

Mae hefyd yn cynnwys y gerdd Le Miroir de la Mort (Drych Marwolaeth) gan Georges Chastellain.

Credir i'r llawysgrif gael ei roi i Harri VII, tad Harri'r Wythfed, wedi marwolaeth ei wraig Elizabeth o Efrog.

Mae un o'r lluniau'n dangos Harri VII yn derbyn y llawysgrif ac yng nghornel y llun mae Harri'r Wythfed yn fachgen ifanc gyda'i ben i lawr ar wely ei fam, ym marn arbenigwyr.

Mae Dr Maredudd ap Huw, llyfrgellydd llawysgrifau'r Llyfrgell Genedlaethol, wedi bod yn ail-edrych ar y llawysgrif ac wedi dod i'r casgliad ei bod yn drysor hir-goll o lyfrgell frenhinol Harri VII.

Mae darn o'r llun yn dangos Harri'r Wythfed yn 11 mlwydd oed yn llefain ar wely ei ddiweddar fam

"Mae'r llawysgrif yn cynnwys goliwiad yn dangos llyfr yn cael ei roi i frenin.

"Mae dwy ferch yn gwisgo penwisgoedd du yn y cefndir, yn ogystal â bachgen ifanc yn llefain ger gwely â gorchudd du.

"Mae ymchwiliadau cynnar yn awgrymu mai efallai'r Dywysoges Margaret, 13 mlwydd oed, aeth ymlaen i briodi Iago IV o'r Alban, a'r Dywysoges Mary, saith mlwydd oed, a aeth ymlaen i briodi Louis XII o Ffrainc, a'r Dywysog Harri, 11 mlwydd oed, yn fuan wedi marwolaeth eu mam yn Chwefror 1503 yw'r ffigyrau yma."

Ychwanegodd Dr ap Huw: "Rydym yn gwybod o ffynonellau eraill mai perthynas oer oedd gan Harri'r Wythfed gyda'i dad, ond roedd yn agos iawn at ei fam.

"Mae'r llun yn dangos Harri'n galaru ac mae'n wahanol iawn i luniau hwyrach ohono fel brenin milwrol."

'Trysor brenhinol'

Rhodd i'r llyfrgell gan Gwendoline a Margaret Davies o Neuadd Gregynog, ger Y Drenewydd, Powys, oedd y llawysgrif.

Yn wreiddiol, y Foneddiges Joan Guilford, a oedd yn athrawes gartref i'r tywysogesau Margaret a Mary Tudor, oedd piau'r llawysgrif.

"Mae llyfr Pasiwn o'r 15fed ganrif wedi troi allan i fod yn drysor brenhinol," meddai Dr ap Huw.

"Mae ei gwerth wedi cynyddu'n sylweddol ac fe allai fod yn werth dros £1 miliwn oherwydd y cyswllt brenhinol."