Dadorchuddio penddelw Bob Owen

John Meirion Morris yw'r artist

Mae penddelw o'r achyddwr a'r casglwr llyfrau Bob Owen yn cael ei ddadorchuddio ddydd Sadwrn.

Ac mae cerflun yr artist John Meirion Morris yn cael ei ddangos am y tro cyntaf yn Nhafarn yr Eryrod Llanuwchllyn yn ystod diwrnod agored Cymdeithas Bob Owen.

Mae dwsinau yno, gan gynnwys teulu Bob Owen, a'r Prifardd Mererid Hopwood yn arwain y seremoni.

Merch Bob Owen, Sian Williams, sy'n dadorchuddio'r penddelw.

1976

Sefydlwyd Cymdeithas Bob Owen yn Eisteddfod Genedlaethol Aberteifi yn 1976.

Syniad Gwilym Tudur, Siop y Pethau Aberystwyth, oedd hi er mwyn i bobl fedru rhannu gwybodaeth, cynnal ffeiriau a safoni prisiau llyfrau ail-law oedd yn anghyson ar y pryd.

Erbyn heddiw mae rhyw 1,000 o aelodau.

Cyhoeddwyd y cylchgrawn Y Casglwr yn 1977 ac mae'n dal i gael ei gyhoeddi dair gwaith y flwyddyn.

'Ei dalu amdano'

Dywedodd Mel Williams, golygydd y cylchgrawn a swyddog gweithredol y mudiad: "Mi oedden ni wedi meddwl ers blynyddoedd ein bod ni eisiau rhywbeth teilwng i goffáu Bob Owen am fod ei enw ar y gymdeithas.

"Llynedd mi oedd hi'n hanner can mlynedd ers ei farw o.

"Haf dwytha mi roddon ni hysbyseb yn Y Casglwr yn gofyn i bobl a oedd ganddyn nhw ddiddordeb mewn cyfrannu at y penddelw. Erbyn rŵan mae o wedi cael ei dalu amdano."

Bydd y penddelw yn cael cartref parhaol yn Llyfrgell Prifysgol Bangor.

Mae Mel Williams yn dweud bod y brifysgol wrth ei boddau bod y cerflun yn dod yno.

"Pan es i at Einion Thomas, archifydd y coleg, oedd o wedi cynhyrfu yn lân."

13 oed

Ym 1885 y cafodd Bob Owen ei eni a chafodd ei fagu gydag ein nain ym Mhenparc, Llanfrothen.

Gadawodd yr ysgol yn 13 oed i fynd yn was ffarm cyn cael gwaith fel clerc yn chwarel y Parc a Chroesor.

Fe gyfrannodd yn helaeth i gylchgronau a newyddiaduron ar hyd ei oes ac roedd ganddo gasgliad enfawr o lyfrau.

Roedd ganddo ddiddordeb ysol yn y Cymry a fudodd i America. Daeth yn fuddugol ar draethawd yn ymwneud â'r pwnc yn yr Eisteddfod Genedlaethol.

Fe gafodd radd MA er anrhydedd gan Brifysgol Cymru ac OBE am ei gyfraniad i hanes a llenyddiaeth Cymru.