Y Gymraeg a'r blaned Mawrth
- Cyhoeddwyd
Un cam bach i asiantaeth ofod NASA ond cam mawr i'r Gymraeg. Mae'r iaith erbyn hyn yn rhan o brosiect swyddogol i rannu rhai o'r lluniau mwyaf trawiadol o'r blaned Mawrth sydd wedi eu tynnu erioed. Mae darnau o gerddi Cymraeg i gyd-fynd â nhw.
Gallwch weld y lluniau a darllen y farddoniaeth ar gyfrif Twitter y prosiect @HiRISEWelsh, dolen allanol.
Prifysgol yn Arizona sy'n gweithredu'r camera 'HiRISE' (neu "camera y bobl") sef y camera mwyaf grymus i'w anfon i dynnu lluniau o blaned arall erioed. Mae'r camera ar un o loerennau NASA.
Mae'r camera yn anfon lluniau o ansawdd arbennig yn ôl o blaned Mawrth ac mae'r tîm sy'n gweithio ar y prosiect yn awyddus i rannu'r wybodaeth gyda chymaint o bobl â phosib ar draws y byd - gan gynnwys Cymry Cymraeg.
Ieithoedd yn llenwi gofod
Mae Ari Espinoza yn gweithio ar Brosiect 'Beautiful Mars, dolen allanol' ym Mhrifysgol Arizona yn Tucson ac yn frwdfrydig dros rannu gwybodaeth am y blaned Mawrth mewn ieithoedd gwahanol:
"Nod y prosiect 'Beautiful Mars' yw i gyrraedd pobl sydd am ddysgu am y blaned Mawrth sydd prin yn deall Saesneg, gan gynnwys plant.
"Dechreuodd y prosiect yn 2010 gyda thair iaith. Fe brofodd yn boblogaidd felly fe ddechreuon ni ychwanegu ieithoedd eraill, ac erbyn hyn rydyn ni'n cael ein cynrychioli mewn 23 o ieithoedd, gan gynnwys Cymraeg. Dyma'r unig adnodd sydd gan NASA yn Gymraeg.
"Mae ein prosiect yn dod â gwyddoniaeth y planedau i bobl ar draws y byd yn eu hiaith nhw eu hunain. Cyfathrebu gyda phobl yw nod y prosiect."
Ymhlith yr ieithoedd sy'n cael eu cynrychioli mae Arabeg, Catalaneg, Gwyddeleg, Ffrangeg, Rwseg a Phwyleg.
"Roeddwn i'n gwybod am y Gymraeg cyn dechrau'r prosiect, er nad oes gen i gysylltiadau â'r wlad. Mae'r ymateb wedi bod yn ardderchog. Rydw i wedi prynu llyfr 'Complete Welsh' a geiriadur Cymraeg achos rydw i eisiau cysylltu gyda'n gwirfoddolwyr a dangos ein bod ni o ddifri am yr agwedd hon o'r prosiect.
"Hefyd mae'n ardderchog i drydar pethau'n Gymraeg o NASA. Rydyn ni'n hoffi sialensau newydd ac i ymestyn at gynulleidfaoedd mor eang â phosib."
Barddoniaeth Gymraeg yn Arizona
"Yn lwcus, mae yna ddetholiad bach, ond defnyddiol o lyfrau barddoniaeth Cymraeg yn ein llyfrgell, felly penderfynais edrych mewn cynifer o'r llyfrau â phosib i chwilio am linellau da. Edrychais hefyd ar-lein am fy mod i eisiau defnyddio barddoniaeth gan ferched yn ogystal. Rwy'n gwneud mwy o ymdrech gyda'r Gymraeg i wneud hyn yn ddyddiol, mae'n hala amser i chwilio trwy'r llyfrau.
"Mae'n rhan o nod y prosiect i gynnig mwy na theitl gyda llun achos mae gwyddoniaeth heb gelfyddyd neu ddiwylliant, jyst yn deitlau. Rydyn ni am ymestyn hyn a chydio yn y gynulleidfa mewn ffordd wahanol efallai na fydden nhw wedi meddwl amdano."
Cyfieithu
Un sy'n gwirfoddoli i gyfieithu'r teitlau i'r Gymraeg ydy Helen Mainwaring o Lanelli.
"Dwi'n aelod o gymdeithas cyfieithwyr Cymru a chysylltodd Ari o Arizona gyda'r gymdeithas. Mae dwy ohonon ni'n gwirfoddoli ar y prosiect. Maen nhw'n anfon y ddogfen ata i a Rachel a rydyn ni'n cyfieithu'r capsiynau a'u hanfon yn ôl.
"Doedden i ddim wedi clywed am y prosiect o'r blaen, ond rwy wedi rhyfeddu ar ôl gweld y delweddau," meddai Helen.
Gobaith Ari a'r tîm yw i ddod o hyd i fwy o wirfoddolwyr a chael mwy o gapsiynau wedi eu cyfieithu i'r Gymraeg, yn ogystal â rhywun i leisio darnau sain i gyd-fynd â'r lluniau ar y wefan a chlipiau ar wefan YouTube.