Balchder y Sipsiwn
- Cyhoeddwyd
Joe Marler (rhif 1) a Samson Lee yn ymrafael yn ystod y gêm ddydd Sadwrn
Bydd prop Lloegr, Joe Marler yn wynebu gwrandawiad annibynnol World Rugby am wneud sylw sarhaus am flaenwr Cymru, Samson Lee.
Roedd trefnwyr Pencampwriaeth y Chwe Gwlad wedi penderfynu na fyddai'n cael ei gosbi am y sylwadau yn y gêm yn Twickenham ar 12 Mawrth.
Cafodd y sylw am Lee ei glywed yn glir ar sylwebaeth ar y gêm trwy feicroffon y dyfarnwr. Mae Marler wedi ymddiheuro am y sylw.
Ond mae World Rugby, sy'n llywodraethu'r gêm ryngwladol, yn dweud bod ei sylwadau wedi mynd yn erbyn ei reolau ymddygiad.
Mae Samson Lee wedi siarad yn agored yn y gorffennol am ei fagwraeth fel Sipsi. Ond sut brofiad ydi bod yn Sipsi go iawn?
'Ffwdan am ddim byd'
Mae Teleri Gray, o Gaerdydd, yn un o ddisgynyddion Abram Wood, "Brenin y Sipsiwn".
Dywedodd mai "ffwdan am ddim byd" yw'r drafodaeth ynglŷn â sylwadau Marler, gan ychwanegu y byddai hi'n "falch" o gael ei galw'n "gypsy girl".
"Mae hyn yn rybish," meddai wrth raglen Taro'r Post ar BBC Radio Cymru. "Tase rhywun yn fy ngalw i'n Sipsi, mi fyddwn i'n falch iawn - rwy'n fwy o Sipsi na Chymraeg.
"Pan maen nhw'n chwarae rygbi, maen nhw'n siŵr o ddweud geiriau a phethau dydyn nhw ddim yn feddwl.
"Mae'r chwaraewr 'na (Joe Marler) yn dwp, os yw e'n meddwl fod galw rhywun yn Sipsi'n beth drwg."
Ychwanegodd fod lle i roi mwy o addysg a chodi ymwybyddiaeth am y gymuned - ond sut beth yw bod yn Sipsi?
Mae Teleri Gray yn un o ddisgynyddion Abram Wood
Ffilm Eldra
"Roedd fy nhad yn gweithio yn y brifysgol pan wnaeth e gwrdd fy mam, Eldra, mewn dawns ym Mangor," meddai Teleri. "Fy mam oedd y Sipsi, ac yn dod o ardal Bethesda. Hi oedd testun y ffilm 'Eldra' ar S4C rai blynyddoedd yn ôl.
"Daeth fy nghyn-deidiau, sef Abram a Sara Wood i Gymru o Ewrop tua 1740, yr unig iaith oeddynt yn ei siarad oedd Romani, ond ar ôl bod yma am gyfnod, fe ddysgon nhw siarad Cymraeg.
"Bryd hynny roedd cefndryd a chyfneitherod yn priodi ei gilydd er mwyn cadw gwaed y Romani yn gryf."
Mae'n debyg mai hon yw carreg fedd Abram Wood "Brenin y Sipsiwn" yn Llangelynnin, Gwynedd. Bu farw yn Nhachwedd 1799
"Roedd rhai yn gerddorion proffesiynol, fel John Roberts, oedd yn delynor i'r frenhines Fictoria, roedd rhai eraill yn gweithio ar ffermydd yn torri gwair, lladd llygod mawr ac ati."
Beth yw'r gwahaniaeth rhwng Romani, Sipsi a Theithiwr?
"Wel yn syml, y Sipsi ydi'r person, a'r ffordd o fyw," meddai. "Romani oedd Abram Wood, ac roedd y bobl Romani yn tarddu o ddwyrain Ewrop.
"Daeth y Teithwyr i Brydain ar ôl y newyn tatws yn Iwerddon, ac fel arfer mae ganddyn nhw wallt coch, lle mae gan Romani wallt a phryd tywyll."
Aelodau o deulu'r Boswells, wynebau cyfarwydd ar ddiwrnod y 'Derby' yn Epsom
"Dyw pawb ddim yn ymwybodol fod y Sipsi yma ers bron i 300 o flynyddoedd, ac fe hoffwn i bobl wybod pa mor hir mae teuluoedd fel y Woods, y Lees, y Locks a'r Boswells wedi bod yma, ac ein bod yn cael y parch a'r gydnabyddiaeth am hynny.
"Ac mae'r 'New Age Travellers' 'ma mae pobl yn weld yn symud o un maes parcio i'r llall yn dod ag enw drwg i'r Sipsiwn a'r Teithwyr, gan eu bod yn gadael llanast a sbwriel lle bynnag maen nhw'n mynd. Roedd y Sipsiwn yn arfer llosgi unrhyw sbwriel oedd ganddyn nhw cyn symud ymlaen."
Rhaglenni yn rhoi cam-argraff
"Dydw i'n bersonol heb gael fy nhrin yn wahanol," ychwanegodd Teleri, sydd wedi priodi dyn sydd ddim yn Sipsi. "Rwyf wedi fy magu i ddod ymlaen ag unrhyw un. Chefais i ddim fy magu mewn gwersyll Sipsi, felly dwi ddim yn gwybod os yw hynny wedi cael effaith ar y ffordd mae pobl wedi fy nhrin."
Ronnie Wood - un arall o ddisgynyddion Abram?
"Mae 'na nifer o Sipsiwn yn ardaloedd Caerdydd, Pontypwl, Abertawe a Sir y Fflint. Roedd na dipyn o'r Woodiaid wedi ymgartrefu yn y Drenewydd. Dwi wedi ffendio tua 10 cefnder ar Facebook. Mae rhai ohonyn nhw'n byw mor bell ag America ac Awstralia."
"Mae Ronnie Wood o'r Rolling Stones yn Sipsi, ac rydym ar hyn o bryd yn trio darganfod ym mha ffordd rydy' ni yn perthyn."
Ydi rhaglenni teledu fel y 'Big Fat Gypsy Wedding' yn llwyddo i bortreadu bywyd y Sipsi?
"Dim o gwbl, 'di'r rhaglenni yma yn adlewyrchu dim o fywyd a thraddodiadau y Sipsiwn. Dim ond cyfle i bobl ddangos eu hunain a'u cyfoeth yw'r cyfresi yma."
Dydi rhaglenni fel 'Big Fat Gypsy Wedding' ddim yn adlewyrchiad teg o fywyd y Sipsi, meddai Teleri
Cafodd y rhan fwyaf o sylwadau Teleri Gray eu gwneud mewn cyfweliad gyda Cymru Fyw 'nôl ym mis Hydref 2014.