Clod i hyfforddwraig pêl-fasged cadair olwyn o Wynedd

Sefydlwyd y Caernarfon Celts yn 2011

Mae dynes ag anableddau o Gaernarfon wedi ei henwebu am ddwy wobr am ei gwaith gyda chlwb pêl-fasged cadair olwyn yng ngogledd Cymru.

Mae Deborah Bashford o glwb pêl-fasged cadair olwyn Caernarfon Celts wedi cael ei henwebu am ddwy wobr eleni - y wobr gyntaf gan gymdeithas Sports Coach UK ar 29 Tachwedd yn Llundain, a'r ail wobr gan Gwobrau Chwaraeon BBC Cymru.

Bydd enillydd y wobr honno'n cael ei gyhoeddi fis nesaf.

Mae pêl-fasged cadair olwyn yn gamp sy'n tyfu mewn poblogrwydd, gyda phedwar clwb wedi eu ffurfio yn y gogledd. Mae bwriad i sefydlu tîm ym Mhrifysgol Bangor hefyd.

Yn ôl adroddiad gafodd ei gyhoeddi gan Gymdeithas Pêl-fasged Cadair Olwyn Prydain (BWB), pêl-fasged cadair olwyn yw'r gamp sy'n cynnal y mwyaf o ymarfer corff rheolaidd ar gyfer defnyddwyr cadair olwyn ym Mhrydain.

Roedd y data, a gasglwyd gan 3,000 o aelodau'r gymdeithas, yn dangos bod y gamp yn mynd o nerth i nerth, gyda dros 1,000 o oriau yn cael ei chwarae ar y cwrt ym Mhrydain pob dydd.

Gyda'r nifer mwyaf o chwaraewyr yn hanes y gamp a 197 o dimau ledled y DU, mae'r BWB yn gweithio i sicrhau bod y momentwm o'r Gemau Paralympaidd yn Llundain 2012 - sydd wedi golygu twf o 211% dros y pedair blynedd diwethaf - yn parhau.

Rhannu'r clôd

Pan gafodd Deborah Bashford ei pharlysu yn 11 oed, rownders oedd yr unig gamp oedd ar gael iddi.

"Mae'r wobr yn bwysig achos bysa fi 'di caru cael y cyfleoedd 'dan ni'n cynnal heddiw," meddai.

Mae hi hefyd yn pwysleisio nad hi yn unig sy'n haeddu'r clod.

"Mae'r wobr i'r hyfforddwyr, y gwirfoddolwyr, a'r rhieni sy'n cefnogi ni. Heb bawb, bysa'r holl waith ddim yn bosib."

Fran Smith yn ennill ei gwobr gwirfoddoli elusen Lord Taverners yng Nghaerdydd fis diwethaf

Mae merch Deborah, Fran Smith, hefyd wedi ennill gwobr Gwirfoddolwr y Flwyddyn gan yr elusen Lord Taverners am ei gwaith gyda'r gamp.

"Roedd o'n deimlad anhygoel i ennill oherwydd tydi gwirfoddolwyr ddim angen cydnabyddiaeth am eu gwaith," meddai.

"Yr unig wobr o 'neud y gwaith ydy gweld pobl yn datblygu, dysgu sgiliau, ac efallai ail-ddechrau bywyd rhywun drwy chwaraeon.

"Cefais wobr ariannol hefyd felly mae tamaid o'r pres yna yn mynd at brynu peli newydd i'r clwb oherwydd mae'r wobr iddyn nhw i gyd 'fyd, nid fi yn unigol."

Camp gynhwysol

Nid yw'r gamp ar gyfer pobl sydd ag anableddau yn unig.

Dengys yr adroddiad bod 21% o'r rhai sy'n chwarae yn gwneud hynny heb anabledd.

Dywedodd Deborah: "Gall dau berson dod trwy'r drws: un yn cerdded a'r llall mewn cadair, ac mae'r ddau yn gallu chwarae - gall rhywun sydd ddim yn anabl gystadlu dros Gymru hyd yn oed."

Mae ystadegau'n dangos bod cynnydd o dros 300% wedi bod mewn chwaraewyr mewn prifysgolion dros y tair blynedd diwethaf.

Mae menywod hefyd yn cyfrannu at boblogrwydd y gamp. Mae cynnydd o 38% wedi bod yng nghynghrair y menywod dros y flwyddyn ddiwethaf.

Y gynghrair menywod yw'r un mwyaf o'i bath yn y byd

Dywed adroddiad Cymdeithas y BWB bod yr ystadegau a chanfyddiadau ynglŷn â dylanwad y gamp ar fywydau dyddiol y chwaraewyr yn arwyddocaol.

Yn ôl yr adroddiad mae pobl sy'n chwarae'r gamp yn teimlo ei fod yn cael effaith bositif ar iechyd meddwl, hyder a chyfle gwaith yr unigolyn, gyda 90% yn nodi eu bod yn teimlo bod ganddyn nhw fwy o ran mewn cymdeithas.

'Newid diwylliant'

Er bod twf yn y gamp mae heriau yn bodoli.

Yn ôl holiaduron yr Undeb Chwaraeon Anabl yn Lloegr (EFDS) mae 33% o rwystrau yn dod o agweddau, 9% o gostau a 9% o drafnidiaeth.

Mae Marcus Politis, Swyddog Datblygu Chwaraeon Anabledd yng Ngwynedd yn cytuno gyda hynny: "Mae yna feddylfryd fod rhaid bod mewn cadair olwyn i chwarae, a meddylfryd hen fasiwn ydi hyn.

"Mae yna nifer o bobl wedi cael anafiadau sy'n methu cystadlu mewn chwaraeon prif ffrwd, yn ogystal â rhai gydag anableddau eraill sy'n gallu mwynhau'r gamp yma.

"Mae angen newid diwylliant a meddylfryd pobl.

Mae Marcus Politis eisoes wedi bod yn hybu'r gamp yng Ngwynedd ac wedi bod yn gweithio'n agos gyda Deborah Bashford a'r Caernarfon Celts

"Mae'n gallu cymryd hyd at ddeng mlynedd i gyrraedd y pwynt o addysgu pobl, nid yw'n digwydd fel swits.

"Er hyn mae cwrs Hyfforddiant Cynhwysol Anabledd y DU yn ategu at hwn gyda elfen mawr ar agweddau, profiadau a chanfyddiadau."

Wrth sôn am ddyfodol y gamp, dywedodd Deborah Bashford ei bod yn gobeithio gweld "datblygiad parhaol".

"Y nod yw rhoi cyfleoedd i'r aelodau," meddai. "S'dim rhaid iddo fod yn bêl-fasged, wnewn ni gefnogi nodau a goliau gwahanol sydd tu allan i'r gamp."

Wrth ddisgrifio dylanwad Deborah Bashford, dywedodd Mr Politis: "Yn sicr mae dylanwad Deborah yn effeithio athletwyr ar bob lefel ac ar draws y sbectrwm o amhariadau o fewn pob amgylchedd."

"Yn fy marn i, mae'r gwaith mae'n 'neud yn ymgorffori pob person anabl sy'n 'neud chwaraeon ac mae'n trawsnewid bywydau trwy hyfforddi chwaraeon yn ei ystyr llawn."