Gangiau cyffuriau o Loegr yn 'defnyddio pobl fregus'

  • Cyhoeddwyd
Disgrifiad,

Mae'r Ditectif Uwch-arolygydd Iestyn Davies wedi ymchwilio i ddwy lofruddiaeth sy'n ymwneud a chyffuriau 'county lines' yn y gogledd

Mae pryder ynglŷn â'r diffyg ymwybyddiaeth o gangiau o ddinasoedd yn Lloegr sy'n manteisio ar bobl ifanc a bregus i werthu cyffuriau caled mewn trefi rhanbarthol yng Nghymru, yn ôl ymchwil gan y BBC.

Clywodd rhaglen materion cyfoes BBC Cymru, Wales Investigates bod y gangiau'n gweithredu llinellau ffonau symudol i werthu heroin a crack cocên yn uniongyrchol i gwsmeriaid yng Nghymru.

Mae'r arfer o groesi ffiniau siroedd gan ddefnyddio ffonau symudol cyfrinachol yn cael ei adnabod fel 'county lines' gan yr awdurdodau.

Mae gangiau mewn dinasoedd fel Lerpwl, Llundain, Manceinion a Birmingham yn defnyddio pobl fregus a phlant mor ifanc â 13 oed i gludo a gwerthu cyffuriau ar eu rhan mewn trefi rhanbarthol - yn aml mewn trefi arfordirol.

Bydd y gangiau yn defnyddio bygythiadau a thrais i orfodi'r rhedwyr ifanc i weithio ar eu rhan.

Grey line

Beth yw 'County Lines'?

Wrth i'r farchnad gyffuriau newid, mae defnyddwyr heroin a crack cocên mewn trefi rhanbarthol bellach yn galw ffonau symudol penodol i archebu eu cyffuriau'n ddyddiol.

Fe gaiff y ffonau hyn eu hateb gan gangiau yn y dinasoedd mawr yn Lloegr. Yna, fe fydd y gangiau'n derbyn archebion, cyn cysylltu gydag aelodau ifanc sydd ar lawr gwlad yn y trefi rhanbarthol yn barod, er mwyn trosglwyddo'r cyffuriau i'r defnyddwyr - a derbyn yr arian.

Mae hyn yn golygu fod arweinwyr y gangiau yn cadw'n bell i ffwrdd o'u cwsmeriaid - gan adael i eraill wynebu'r perygl o gael eu dal.

Bydd y rhedwyr yn y trefi hyn yn derbyn ailgyflenwadau o gyffuriau o'r dinasoedd yn ddyddiol mewn llawer o achosion, ac fe gaiff yr elw ei gludo'n ôl i'r ddinas.

Enw ar y dull yma o werthu ydi 'county lines', gan ei fod yn croesi ffiniau siroedd, ac yn defnyddio ffonau symudol cyfrinachol penodol.

Grey line
Paul Walmsley
Disgrifiad o’r llun,

Roedd Paul Walmsley yn arfer bod ar restr y prif droseddwyr yr oedd yr heddlu am ei ddal

Fe wnaeth Wales Investigates gyfarfod cyn-smyglwr cyffuriau o Lerpwl, Paul Walmsley, oedd yn arfer bod ar restr y prif droseddwyr yr oedd yr heddlu am ei ddal cyn iddo ildio i'r awdurdodau a derbyn dedfryd o 10 mlynedd o garchar.

Mae nawr yn gweithio gyda phlant sydd mewn perygl o gael eu defnyddio gan gangiau cyffuriau.

Dywedodd wrth y rhaglen fod angen gwneud mwy i atal pobl ifanc rhag cael eu dylanwadu.

"Mae codi ymwybyddiaeth yn hanfodol - gwneud pobl yn ymwybodol ohono. Dydych chi ddim yn mynd i'w stopio, mae'n mynd i barhau - ond i wneud pobl yn ymwybodol fod 'na ffordd allan - dyna'r ateb.," meddai.

"Ond rhaid i'r neges fod yn yr ysgolion ar hyd y gogledd-orllewin ac ar draws Cymru a gogledd Cymru, a'r ardaloedd hynny lle mae'r plant hyn yn cael eu hanfon."

Cyrch

Mae rhaglen Wales Investigates wedi siarad gyda bachgen 16 oed oedd wedi dechrau gwerthu cyffuriau caled i gang o Lerpwl ar hyd a lled Prydain pan oedd yn ddim ond 13 oed.

Mae effaith a dylanwad y gangiau i'w weld yn amlwg mewn un uned ddiogel i blant yn ne Cymru - uned sy'n gwarchod plant sydd mewn perygl o gael eu hecsbloetio neu sydd wedi troseddu.

Dywedodd rheolwr yr uned, Gerald Walker wrth y rhaglen fod troseddau gwerthu cyffuriau oedd yn gysylltiedig â 'county lines' wedi tyfu i fod y mwyaf amlwg o gymharu gyda throseddau yr oedd pobl ifanc yn arfer eu cyflawni yn y gorffennol.

"Rwy'n credu nad yw'r cyhoedd yn wirioneddol ymwybodol o'r hyn y mae county lines yn ei olygu," meddai.

"O fewn Cymru ac ardaloedd penodol efallai nad oes ganddo ni'r gangiau, ond mae gangiau yn dod i mewn i ardaloedd, trefi glan mor, dinasoedd bychain ac yn recriwtio ein pobl fwyaf bregus i weithio ar werthu cyffuriau county lines".

Gerald Walker
Disgrifiad o’r llun,

Mae Gerald Walker yn rheolwr ar uned ddiogel i blant

Gofynnodd Wales Investigates i bob un o'r 22 cyngor yng Nghymru os oedd ymgyrchoedd penodol wedi eu cynnal i ddisgyblion ysgolion i godi ymwybyddiaeth o beryglon 'county lines'.

Allan o'r 18 cyngor i ymateb, dim ond dau gyngor - Pen-y-bont ar Ogwr a Bro Morgannwg - oedd wedi cynnal gweithgareddau codi ymwybyddiaeth benodol am y broblem i ddisgyblion.

Dywedodd Cymdeithas Lywodraeth Leol Cymru fod y sefyllfa yn fygythiad difrifol i blant a phobl ifanc a bod angen mynd i'r afael a'r broblem, ond bod yn well gwneud hynny drwy weithio mewn partneriaeth gydag asiantaethau eraill fel yr heddlu a chyrff gwirfoddol.

Ychwanegodd y gymdeithas fod gan gyrff Cymraeg record gref o gydweithio.

Nid pob defnyddiwr cyffuriau caled sy'n croesawu'r gangiau i drefi Cymru - yn enwedig gan fod aelodau ifanc y gangiau yn cuddio'n aml mewn tai pobl fregus a gwerthu oddi yno.

Fel y gwcw'n dwyn y nyth, mae'r heddlu'n galw'r arfer yn 'cuckooing'.

Dull 'annheg'

Ym Mangor, dywedodd Dave, sy'n ddefnyddiwr heroin achlysurol, wrth y rhaglen fod y dull o fanteisio ar y mwyaf bregus yn annheg.

"Dwi'm yn gweld o'n fair ar y bobl sy'n byw yn y fflatia 'ma, ond dwi'n meddwl bo nhw isho cyffuria' - dyna pam maen nhw'n gadael nhw i mewn de, i gael be' maen nhw isho am y diwrnod neu chydig o bres ond dwi'n meddwl na'r cyffuria' maen nhw isho.

"Ond 'sw ni'm yn neud hynna - dydi o ddim yn iawn. Dwi'n meddwl dylia nhw fynd yn ôl i lle mae nhw'n dod - Lerpwl a Manchester a hynna de - aros ar eu doorstep eu hunain yn lle dod i fama - a dod a trwbwl yma."

Mae 'na elw mawr i'w wneud o reoli ffôn symudol i werthu heroin a crack cocaine - gyda gangiau'n gallu gwneud hyd at £3,000 y diwrnod yn ôl yr heddlu.

Mae'r arfer o redeg llinell 'county line' ar gynnydd - gyda 1,000 o linellau ffôn yn nwylo gangiau ar draws Prydain.

Dywedodd Llywodraeth y DU fod strategaeth mewn lle i fynd i'r afael â'r broblem, a bydd £3.6m yn cael ei wario ar ddatblygu canolfan genedlaethol i gydlynu'r gwaith o geisio rheoli'r broblem.

BBC Wales Investigates: 'Gangs, Murder and Teenage Drug Runners', BBC One Wales, 21:00 nos Fercher.