Trafod diogelu murlun eiconig 'Cofiwch Dryweryn'

Mae wal 'Cofiwch Dryweryn' i'w gweld wrth yrru ar y ffordd rhwng Abertystwyth a Llanrhystud

Maen bosib y bydd murlun Cofiwch Dryweryn yn cael ei ychwanegu at restr o gofebion Llywodraeth Cymru.

Mae disgwyl i swyddogion y llywodraeth, yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol, CADW a Chyngor Cymuned Llanrhystud ymweld â'r safle ddydd Gwener.

Dewis arall byddai rhestru'r adeilad yn swyddogol, drwy Cadw.

Daw'r datblygiad ar ôl i bwyllgor deisebau Llywodraeth Cymru drafod y mater ddydd Mawrth.

Pwysigrwydd Cenedlaethol

Un fyddai'n croesawi diogelu'r darlun ydy Elfed Wyn Jones. Bu'n un o'r criw aeth ati i ail-baentio'r wal yn dilyn y difrod diwethaf.

"Mae'r murlun yn rhywbeth mor eiconig, mor bwysig i hanes Cymru ac fe ddylai gael ei amddiffyn," meddai.

"Dwi'n ffafrio gweld plac gwybodaeth hefyd yn cael ei osod yna, yn dweud beth yw pwrpas y wal a pham gafodd y wal ei gwneud achos dydy llawer o bobl yng Nghymru hyd yn oed ddim yn gwybod pam bod y wal yma."

Mae gwahanol ffactorau yn cael eu hystyried wrth benderfynu os yw darn yn gymwys i'w gynnwys ar y rhestr swyddogol o gofebau, gan gynnwys ei bwysigrwydd cenedlaethol.

Rhai o'r pethau eraill sy'n cael eu trafod yw cyfnod, prinder, dogfennaeth, gwerth, cyflwr, bregusrwydd, amrywiaeth a photensial y darn.

• 'Y gwir yw nad ydym ni'n cofio Tryweryn o gwbl'

• Paentio'r gair 'Elvis' dros 'Cofiwch Dryweryn'

• Adfer cofeb Tryweryn yn 'ddyletswydd'

Daw'r drafodaeth wedi i ddeiseb gael ei chyflwyno i'r Dirprwy Weinidog Diwylliant, Chwaraeon a Thwristiaeth - Yr Arglwydd Dafydd Elis-Thomas.

Mae cynnal a chadw'r wal yn golygu cost ,ac fe fethodd ymdrech i godi arian yn lleol.

Her ariannol

Dywedodd y Cynghorydd Rowland Rees-Evans, o ward Llanrhystud: "Byddai cronfa o £30,000 yn ddigon i'r Ymddiriedolaeth Genedlaethol dderbyn y cyfrifoldeb dros gynnal a chadw'r wal.

"Ond, mae codi'r arian yna a chael arian i brynu'r wal ei hun yn her ar hyn o bryd.

"Mae cronfa wedi dechrau gyda ni yn 2008, ond rhyw £1,000 sydd gyda ni. Mae angen i ni apelio ar bobl Cymru i gyfrannu arian er mwyn i ni ddiogelu'r wal am byth."

Mae Llywodraeth Cymru eisoes wedi dweud nad ydy'r ail opsiwn o restru'r adeilad trwy Cadw yn addas ac nad ydy'r "adeilad yn cyrraedd y meini prawf".

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru: "Bydd swyddogion Cadw yn cyfarfod Cyngor Cymuned Llanrhystud a'r Ymddiriedolaeth Genedlaethol ym mis Mawrth i archwilio yn fwy effeithiol y ffyrdd gorau o ofalu am y safle."