Catrin Finch: Hapusrwydd, y delyn a bywyd wedi canser
- Cyhoeddwyd
Ar ôl triniaeth cemotherapi mae Catrin Finch wedi bod yn dweud wrth Garry Owen sut mae ei chariad at y delyn wedi ei chadw i fynd drwy'r salwch
Ar ôl cael triniaeth am ganser y fron a gwahanu oddi wrth ei gŵr mae'r delynores Catrin Finch yn ôl yn perfformio gyda'i thelyn ac mewn perthynas gyda'i phartner newydd, Natalie.
O'i chartref newydd ym Mhentyrch mae'r cerddor byd-enwog a'r fam i ddwy ferch wedi bod yn trafod y cyfnod anodd mae wedi bod trwyddo a'i chariad at y delyn gyda Garry Owen fel rhan o gyfres Meistri, Radio Cymru.
Dyma ddetholiad o'i sylwadau:
'Y delyn yw fy mywyd'
"Mae wedi bod yn rhan o fy mywyd ers i fi fod yn blentyn bach chwech oed.
"...Mae chwarae yn sicr yn gysur i fi. Dwi'n teimlo fy hunan yn mynd yn eitha' stressed pan dwi ddim yn chwarae am sbel. Ar ôl i fi gael ryw amser bach i fi fy hunan i chwarae mae pethau rhywsut yn slofi lawr a tawelu.
"Dwi'n gwybod be dwi'n gallu ei wneud a'i chwarae a hwnna 'di'r peth sy'n constant. Mae pethau eraill yn mynd ac yn dod, yn symud a newid o gwmpas ond mae hwnna yn gallu mynd ymlaen fel y mae o.
"Roedd petha' yn reit anodd, ac ambell waith o'n i rili yn y depths o pethe'n cwympo a torri o nghwmpas i. Roedd na cwpl o weithiau pan o'n i'n dod at y delyn ac yn crio - oni'n llefen achos oedd y gerddoriaeth yn dod ag emosiynau allan."
'Cadw'r balans rhwng bywyd a chwarae'r delyn sydd wastad wedi bod y broblem fwyaf i fi.'
"Mae gen i ddwy ferch, maen nhw yn yr ysgol fan yma felly dydyn nhw ddim yn gallu dod o gwmpas efo fi. Felly pan dwi'n mynd i ffwrdd dwi angen neud yn siŵr bo fi'n cael amser gartre hefyd, mae angen cael y balans a hwnna sydd dal y peth mwya' anodd, achos dwi'n gorfod dewis.
"Mae lot o be dwi'n wneud tramor... Mae'n anodd i fi fel mam ac mae'n anodd iddyn nhw [y merched]. Mae ffôns a Facetime yn ei wneud yn haws i gadw mewn cysylltiad ond ar ddiwedd y dydd dwi'n fam iddyn nhw a dwi'n teimlo'r ishe na i fod efo nhw ac i fod gartref efo'r teulu."
'Fyse fo'n anodd i rywun beidio newid pan ti'n cael salwch fel'na'
"Yn llythrennol, ti'n cael y diagnosis a clywed y geiriau a mae na percentage [o siawns] bod chi ddim yn mynd i fod o gwmpas. Mae hynna'n dy newid di.
Roedd Catrin Finch ar fin dechrau taith i hybu ei halbwm pan glywodd bod ganddi ganser ac fe benderfynodd barhau i gynnal y cyngherddau drwy Brydain tra'n cael triniaeth cemotherapi
"Fel perfformwraig ambell waith 'dych chi'n cael ei cloi i fyny mewn i bwysigrwydd hynny ormod. So oni'n meddwl bod chwarae'r delyn a'r cyngerdd falle'n fwy pwysig nag oedden nhw.
"Yn y flwyddyn diwetha' mae hwnna di rhoi gwers i fi bod iechyd, bod hapusrwydd, ambell waith yn fwy pwysig nag unrhyw beth arall."
'Oni eisiau ymladd, oni ddim eisiau eistedd gartref...'
"Y prif reswm [wnes i barhau gyda'r cyngherddau] oedd i brofi bod fi'n gallu neud o...
"Dwi ddim yn berson sydd jyst yn iste o gwmpas lot.
"Hanner brwydr salwch fel canser ydi brwydr ti dy hunan efo dy hunan.
"Oni ddim eisiau gadael i fi ddisgyn mewn i deimladau isel, oni eisiau cadw fy hunan fyny yna.
"Yn gorfforol oni'n wan iawn, roedd yn anodd iawn ac oni'n blino lot fawr, ond roedd y criw o bobl o nghwmpas i yn anhygoel...
"Roedd yn anodd - roedd na ddiwrnodau rili anodd, mae cemotherapi yn uffernol, ond yn gyffredinol mi wnaethon ni lwyddo efo lot o amynedd, lot o gariad, ffrindiau, teulu a cherddoriaeth a pherfformio.
'Fydd dim digon o gerddorion yn y dyfodol os ydy pethau'n cario ymlaen'
"Mae'n sicr yn rhywbeth dwi di bod yn trio gweiddi allan amdano dros y blynydde.
"Mi fydd na broblem, os mae pethe'n mynd ymlaen fel maen nhw, fydd na ddim digon o gerddorion yn y dyfodol, yn enwedig offerynwyr, achos hwnna 'di'r peth ola' mae pobl yn dewis i ei wneud, chwarae offeryn.
Dywed Catrin Finch bod y toriadau i addysg gerddorol yn peryglu cerddorion y dyfodol
"Dwi'n gweld o fel rhan o'n cyfrifoldeb ni fel cerddorion i wneud yn siŵr fod na bobl ifanc yn dechrau, a rhoi nôl beth wnaethon ni gymryd pan oedden ni'n blant.
"Nes i pan oni'n blentyn yn sicr cael lot fawr o gymorth gan yr ysgol ac athrawon, nid yn unig yn gerddorol ond ym mhob pwnc.
"O'n i yn Ysgol Gynradd Aberaeron ac o feddwl yn ôl roedd o'n eitha' anhygoel fel roedd pawb wedi ymuno i wneud i'r peth weithio ... 'nath y cyngor, Ceredigion, helpu pan oedd angen prynu telyn fawr - dwi ddim yn gweld hwnna'n digwydd y dyddiau yma i blentyn yn yr un sefyllfa.
"...Dani jyst yn gorfod trio cwffio a helpu plant a cherddorion ifanc."
'Dwi ishe bod yn wahanol [fel telynores]'
"Dwishe neud rhywbeth gwahanol ddim jyst isho neud beth mae pawb arall wedi neud.
"... dwi'n pwshio fy hunan o ran ffiniau cerddorol a mae hwnna achos dwi yn mynd yn frustrated efo'r byd clasurol, yn enwedig y delyn yn y byd clasurol.
"Mae na preconceptions, mae na lun mae pawb yn meddwl amdano pan maen nhw'n meddwl am delynores a dwi ddim eisiau bod yn rhan o hwnna."
'Os dwi ishe gyrfa ar y llwyfan mae rhaid derbyn bod 'chydig bach o fy mywyd personol yn mynd i fod ar y llwyfan hefyd'
"Roedd fy mhriodas wedi chwalu jyst cyn y salwch ac mae 'na newid mawr wedi bod yn fy mywyd i yn bersonol. Fyswn i di hoffi tase hwnna ddim rili yn bwysig i neb arall ond y realiti ydy ei fod o a bod na bobl efo diddordeb.
"Ond mae 'na ffordd o ddelio efo pethau a dwi'n gobeithio bod hwnna i gyd 'di cael ei ddelio efo parch.
"A'r plant wrth gwrs - dwi'n ymwybodol bod nhw ddim eisiau i neb arall siarad am eu bywydau nhw a dydyn nhw ddim yn haeddu hwnna...
"Yn fy sefyllfa fi dwi di bod yn lwcus iawn bod pawb 'di cadw parch at ei gilydd, mae'r pethe ma'n digwydd a 'dan ni 'di trio cadw bywyd i fynd gymaint a rydyn ni'n gallu."
'Dwi ddim yn gweld fod [fy rhywioldeb] o fusnes unrhyw un arall.'
"Dwi di cymryd naid fawr mewn lot o wahanol lefydd a wedi effeithio ar lot o wahanol bobl yn fy mywyd ac yn bersonol roedd rhaid i fi wneud hwnna, oni ddim yn y lle iawn...ac roedd y gerddoriaeth a'r bywyd yna yn symud efo fo...
"Dwi ddim yn gweld ei fod o fusnes unrhyw un arall.
"Bywyd fi ydy hwn, y peth mwya' pwysig oedd cael y plant trwyddo fo a dani wedi 'neud hynny.
"Ar ddiwedd y dydd dwi dal yr un person, dwi jyst yn byw mewn tŷ gwahanol efo rywun gwahanol.
"Dwi'n hapus iawn, mae bywyd yn grêt.
"Dwi'n iach, gobeithio, a mae'r dyddiadur yn llawn o gyngherddau. Ymlaen!"
Hefyd o ddiddordeb: