Pryderon am ddyfodol grantiau lleihau dosbarthiadau

Mae mwyafrif yr ysgolion sydd wedi penodi athrawon er mwyn gostwng maint dosbarthiadau yn dweud na fyddan nhw'n gallu eu cadw pan ddaw grant gan y llywodraeth i ben.

Yn ôl adroddiad gan y Gweinidog Addysg, Kirsty Williams, mae 115 o ysgolion yn elwa o'r gronfa £36m i gwtogi maint dosbarthiadau babanod.

Yn sgil y cynllun, mae ysgolion yn gallu cael grantiau i dalu am staff newydd neu adeiladu ystafelloedd dosbarth ychwanegol ar gyfer plant pedair i saith oed.

Mae rhai arbenigwyr addysg a gwleidyddion wedi cwestiynu gwerth am arian y polisi.

Mae Llywodraeth Cymru yn dweud eu bod yn targedu ysgolion gyda niferoedd sylweddol o ddisgyblion tlotach, lefelau uwch o blant ag anghenion dysgu ychwanegol neu ble mae canlyniadau'n is na'r cyfartaledd.

Mae £16m yn cael ei wario ar benodi 150 o staff ychwanegol a £20m ar greu 59 ystafell ddosbarth newydd yn ogystal â gwella'r cyfleusterau presennol.

Hyd yn hyn, mae'r llywodraeth yn dweud bod 95 o athrawon a 40 o gynorthwywyr dosbarth ychwanegol wedi eu cyflogi.

'Cyllidebau yn fwy heriol'

Ond mae'r adroddiad yn nodi bod mwyafrif yr ysgolion sydd wedi derbyn grant i ariannu athrawon ychwanegol yn dweud na fyddan nhw'n gallu fforddio eu cadw pan ddaw'r cyllid i ben fis Awst 2021.

"Mae ysgolion yn dweud bod cyllidebau yn fwyfwy heriol bob blwyddyn a byddai cynnal yr athrawon ychwanegol yn eu rhoi mewn diffyg," meddai'r adroddiad.

Dywedodd "nifer fach iawn" y byddan nhw'n edrych ar ddefnyddio'r Grant Datblygu Disgyblion neu reoli eu cyllidebau'n ofalus i gadw'r dosbarthiadau.

Mae Kirsty Williams yn credu bod cysylltiad cryf rhwng gostwng maint dosbarthiadau a chyrhaeddiad

Mae'r grant wedi'i ddefnyddio, er enghraifft, i greu dau ddosbarth o tua 15 disgybl yn hytrach nag un dosbarth o 30, neu greu dosbarthiadau o ryw 10 ar gyfer disgyblion sydd angen cymorth ychwanegol.

Roedd lleihau dosbarthiadau babanod yn elfen ganolog o'r cytundeb ddaeth â'r Democrat Rhyddfrydol Kirsty Williams yn Weinidog Addysg o fewn cabinet Llafur Llywodraeth Cymru yn 2016.

Ond roedd rhai yn cwestiynu ar y pryd a fyddai'n well gwario'r miliynau o bunnau ar flaenoriaethau eraill.

Ledled Cymru roedd maint dosbarthiadau babanod ar gyfartaledd ychydig yn is yn 2019 o gymharu â'r ddwy flynedd flaenorol - lawr i 25.4 o 25.6 o ddisgyblion.

Ond bu cynnydd ym maint dosbarthiadau'r adran iau ar gyfartaledd o 25.9 i 26.3 ac mae gan dros 12% o ddosbarthiadau iau - sef disgyblion rhwng 7 ac 11 oed - 31 o ddisgyblion neu fwy.

Budd y cynllun?

Dywedodd y Gweinidog Addysg, Kirsty Williams, ei bod eisiau i "athrawon gael yr amser i addysgu a phlant i gael y gofod i ddysgu".

"Mae lleihau maint dosbarthiadau yn rhan allweddol o'n bwriad cenedlaethol i godi safonau ac ymestyn cyfleoedd i'n holl bobl ifanc fel eu bo nhw'n cael cyfle cyfartal i gyrraedd y safonau uchaf a chyflawni eu potensial llawn," ychwanegodd.

Dywedodd y llywodraeth bod y polisi o gwtogi maint dosbarthiadau yn seiliedig ar dystiolaeth ryngwladol.

Mae'r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd (OECD) wedi dweud bod y dystiolaeth o leihau maint dosbarthiadau a'r effaith mae'n ei gael ar berfformiad myfyrwyr yn "wan".

Mae wedi dweud bod torri maint dosbarthiadau yn golygu cyfaddawdu, gyda llai o fuddsoddiad posib mewn meysydd allweddol eraill.

Ond yn gyffredinol dywedodd bod "cytundeb eang" bod angen mwy o amser a rhyngweithio rhwng athrawon a phlant iau a bod "rhywfaint o dystiolaeth" y gallai dosbarthiadau llai fod o fudd i fyfyrwyr o gefndiroedd difreintiedig.