Tafarn unigryw'r Douglas Arms ar werth ar ôl canrif
- Cyhoeddwyd
Y perchnogion Christine a Gwyn Edwards tu ôl y bar
Ar ôl 100 mlynedd yn yr un teulu mae tafarn chwedlonol y Douglas Arms ym Methesda, lle byddech chi'n cael eich bil mewn sylltau a cheiniogau tan yn ddiweddar, ar werth.
Wedi ei lleoli ar stryd fawr un o drefi chwarel enwocaf Cymru mae'r Douglas yn llawn hanesion, fel y clywodd Cymru Fyw gan Christine Edwards, y landlord presennol a gorwyres Philip ac Elizabeth Davies ddechreuodd redeg y dafarn yn 1913.
Llety ar y ffordd o Lundain i Gaergybi
Adeiladwyd gwesty'r Douglas Arms ar dir ystâd y Penrhyn rhwng 1820 a 1830 ac mae hynny'n egluro tarddiad enw'r Douglas Arms.
Arglwydd Penrhyn oedd teitl teulu Douglas-Pennant sef tirfeddianwyr a pherchnogion chwarel y Penrhyn, ac mae arfbais y teulu ar arwydd y dafarn hyd heddiw.
Arfbais teulu Douglas-Pennant ar arwydd y Douglas Arms heddiw
Pwrpas y Douglas Arms yn ei dyddiau cynnar oedd cynnig llety i deithwyr ar lôn newydd Thomas Telford o Lundain i Gaergybi, sef yr A5, eglura Christine.
"Gwesty a tafarn coetsys oedd y Douglas yn wreiddiol. Roedd 'na stabal i'r ceffylau a iard i barcio'r coetsys a wedyn roedd pobl yn aros fan'ma," meddai.
Gwesty'r Douglas Arms yn 1950
"Ond wnaeth y lôn coetsys ddim para'n hir, daeth y rheilffordd i Fangor yn 1845 a wedyn oedd y coetsys yn old hat.
"Nath y Douglas 'mond cael defnydd am 30 mlynedd fel tafarn coetsys ond nath o gario 'mlaen 'run fath; mae o mewn lle hardd a hyfryd efo'r Carneddau a'r Glyderau reit wrth ymyl a roedd pobl yn dod ar eu gwyliau i Fethesda yn yr 1800au hyd yn oed."
Ail greu taith coets a cheffyl ar hyd yr A5 rai blynyddoedd yn ôl
Penrhyn yn gwerthu'r Douglas i deulu Davies
Mae perthynas y Douglas Arms gyda theulu Christine yn mynd yn ôl i 1913 pan ddechreuodd ei hen nain a'i thaid, Philip ac Elizabeth Davies rentu'r Douglas gan Arglwydd Penrhyn.
Elizabeth Davies, hen Nain Christine a'r genhedlaeth gyntaf yn ei theulu i redeg Gwesty'r Douglas Arms
Wedi dyddiau Philip ac Elizabeth Davies cafodd eu mab Alfred Davies a'i wraig Marjorie Roberts, sef nain a thaid Christine, gyfle i brynu'r dafarn gan y Penrhyn yn 1939.
"Roedd yr ystâd yn gorfod gwerthu amryw o'i eiddo, y Douglas yn eu plith, i dalu am drethi marwolaeth," meddai Christine. "Wnaeth Penrhyn werthu'r Douglas yn uniongyrchol i Nain a Taid sef Alfred a Marjorie, felly mae'r dafarn ar werth yn gyhoeddus am y tro cyntaf erioed yn 2022!"
Marjorie ac Alfred Davies, Nain a Thaid Christine
Atgofion Christine
Yn ferch fach bum mlwydd oed symudodd Christine, merch Geoffery a Sheila Davies o Lundain gyda'i rhieni i Fethesda er mwyn helpu Alfred a Marjorie i redeg y Douglas Arms a hwythau'n mynd yn hŷn.
Cafodd ei thad, Geoffery, wared â'r hen stabl oedd drws nesaf i'r Douglas ers dyddiau'r goets a cheffyl ac adeiladu'r tŷ lle magwyd Christine.
Aelodau o deulu Christine o flaen y Douglas yn yr hen ddyddiau gan gynnwys ei thad Geoffrey Davies, a'i Nain, Marjorie Davies (dde)
"Prysur" yw'r gair sy'n dod i feddwl Christine wrth iddi hel atgofion am ei phlentyndod yn y Douglas yn yr 1960au.
"Os oeddach chdi'm isio job oeddach di'n cadw allan o ffordd Nain. Os oedd gynno hi frecwast priodas neu unrhyw beth ar y go, bydda hi'n galw ar unrhyw un o'r plant i helpu.
I fyny grisiau yn y Douglas Arms. Yma byddai Marjorie Davies wedi cynnal y brecwast i briodasau
"Oedd Nain yn 'neud catering fel fasa chdi ddim yn coelio; priodasa', te cynhebrwng, lluniaeth i chwarelwyr oedd yn dod yma am meetings, partis dolig... be' bynnag i rwbath rhwng 20 a 120 o bobl. Roedd y lle dal yn westy tan 1981."
Un o'r hen ystafelloedd y gwesty.
'Mae'r lle erioed 'di bod yn local'
Yn 1874 roedd 17 o dafarndai ar y stryd fawr yn gwasanaethu syched pobl Pesda. Er i'r nifer o dafarndai leihau dros y degawdau, arhosodd bwysigrwydd tafarndai i gynnal cymuned.
Meddai Christine: "Oedd pobl leol yn dod yma i yfad o hyd, mae'r lle erioed 'di bod yn local efo lot o gymeriada', nid jest chwarelwyr.
Bwrdd snwcer enwog y Douglas Arms
"Roedd pawb yn gwybod pwy oedd yn lle. Duda bo' chdi isio saer er enghraifft, oeddach di'n gwbod fasa John so and so yn y Bull am 7 o'r gloch nos Wenar a Wil so and so yn Douglas ar nos Iau. Dyna sut oedd y gymdeithas yn gweithio.
"Mae cymdeithas wedi newid. Mae hynny'n naturiol achos toedd o ddim yr un peth o 1913 i 1957 a 1983 ac yn y blaen. Does 'na ddim newydd yn hynny, fel'na mae cymdeithas yn datblygu."
Bar y Douglas Arms heddiw
Y landlord chwedlonol Geoffrey Davies: Ceiniog, swllt a phunnoedd!
Un o'r pethau mwyaf unigryw am y Douglas Arms yw i gwsmeriaid dderbyn eu bil mewn hen arian tan y blynyddoedd diwethaf.
"Two pounds and eight shillings plîs," fyddai Geoffrey Davies yn ei ofyn am beint o gwrw yn hytrach na "£2.40 plîs!"
Geoffrey Davies tu ôl i'r bar
Eglura Christine: "Pan oedd y wlad yn troi'n decimal yn 1971 oedd fy nhad yn gwrthwynebu fo yn llwyr.
"Nath o ddeud 'Fydd hwn yn inflationary,' a 'Gewch chi weld, fydd mental arithmetics pobl yn cael eu hamharu', a mae hynna yn wir.
"Os oedd peint yn 37 pence ers talwm sy'n tua £1.75 heddiw, fasa fo byth yn deud 37 pence, bydda fo'n deud '1 pound 15 shillings plîs' a disgwl i chdi wbod faint oedd o. A dyna fu tan nath o farw yn 2014.
"Mi nath pobl ddechra 'nabod y Douglas fel 'y pub hen bres' a mi fedra i neud y conversion i bobl os ydyn nhw dal isio hynny ond mae llai a llai o bobl yn gofyn rŵan."
Enwogion y Douglas
Cwrw Bragdy Mŵs Piws, Porthmadog sy'n gwerthu orau yn y Douglas erbyn heddiw ond ers talwm "Blue Eleven oedd y bitter oeddan ni'n werthu, roedd Pedigree yn boblogaidd ac roedd pawb yn yfad mild hefyd," cofia Christine.
Ymysg yr enwogion sydd wedi torri syched yn y Douglas mae'r seren Hollywood, y diweddar Gregory Peck, y diweddar ganwr gwerin Jackie Leven, y cerddor Ralph McTell ac yn bwysicaf oll, Caradog Pritchard, brodor o Fethesda ac awdur clasur y Gymraeg, Un Nos Ola Leuad.
Un o gwsmeriaid y Douglas oedd Caradog Pritchard. Cafodd ei nofel Un Nos Ola Leuad ei gwobrwyo fel y Nofel Gymreig Orau gan feirniaid y Wales Arts Review yn 2014
Meddai Christine: "Y Vic oedd lle Caradog rhan fwya' a phan oedd o a Mattie (ei wraig) yn dod i fyny o Lundain i aros, dwin siŵr mai yn y Vic oeddan nhw'n aros ond oedd Mattie yn ffrindia' mawr efo Nain ac ar ôl iddi farw, nath merch Caradog rhoi un o gadeiria' steddfod Caradog i ni yn y Douglas.
"Pan nath Dad farw, nath fy chwaer ofyn amdano fo a mae hi yn rhedag B&B yn Nolgella' felly mae'r gadair yn Nolgella' efo plac i ddeud be ydy o."
Hen hysbyseb ar gyfer y Douglas Arms Hotel
Cystadleuaeth tyfu garlleg
Er iddi dyfu fyny yng nghanol clebar locals wrth y bar, gorchmynion ei Nain Marjorie i baratoi hyn, llall ac arall i'r gwesteion, a rhefru ei Thad "am y pres decimal", yn 1997 dechreuodd siwrne Christine a'i phriod Gwyn fel landlordiaid y Douglas Arms.
Meddai Christine: "Mae Gwyn 'di neud lot o waith ar y lle, oedd o'n ofnadwy o run down. Mae o 'di bod yn amser reit heriol i ddeud y gwir, costau to newydd ac ati ond 'dan ni dal hefo locals briliant, pobl selog, a 'dan ni'n ffrindia' efo nhw bellach.
Gwyn a Christine Edwards yng ngardd gwrw'r Douglas Arms ar lannau Afon Ogwen
Dros gyfnod Christine a Gwyn fel landlordiaid, mae'r Douglas wedi bod yn lle canolog i wahanol gymdeithasau'r ardal gyfarfod gan gynnwys Clwb Mynydda Bethesda, Hogia'r Bonc a pharti canu Boncathod. Un o ddigwyddiadau mawr y Douglas yng ngofal Christine a Gwyn yw'r Gystadleuaeth Tyfu Garlleg flynyddol.
Eglura Christine: "Hwyl oedd y syniad i ddechra' ar ôl i ddau foi herian ei gilydd wrth y bar, ond nath dyn poblogaidd iawn yn y pentra, John Moriarty Owen farw yn ifanc felly nathon ni ddechra y gystadleuaeth i godi pres at elusenna' lleol er cof amdano fo.
Mae codi arian at elusennau yn y Douglas Arms wedi bod yn bwysig i Christine a'i chyn Neiniau. Dyma lun o de mefus yng ngardd y Douglas Arms wedi'i drefnu gan Marjorie Davies a rhai o ferched eraill y pentref er mwyn casglu arian at elusen NSPCC
"Mae rhedag y dafarn wedi bod yn rhan o berthyn i'r gymuned. Efo'r pentra' yma mae yna wastad gefnogaeth a phobl hael iawn. Mae Pesda fatha unrhyw gymuned fach, munud mae rhywun efo unrhyw fath o broblam, mae'r pentra tu ôl iddyn nhw, sy'n braf."
Dyfodol y Douglas
Wrth edrych ymlaen at seibiant a'i hymddeoliad hi a Gwyn fel landlordiaid, dymuno gweld perchnogion newydd y Douglas Arms yn "datblygu'r lle" mae Christine.
Meddai: "Os fydd o'n parhau fel tafarn fydd rhaid i betha' newid. Mae'r dyddia o dafarn jest i yfad wedi mynd, tydi pobl ddim yn yfad fel oeddan nhw a tydi pobl ddim yn mynd allan fel oeddan nhw. Mae'n rhaid i chi 'neud rwbath arall efo fo; rhaid i chi gael bwyd, rhaid i chi gael gweithgaredda' a phetha' 'mlaen i ddenu pobl.
"Fy ngobaith i ydy y bydd y Douglas yn parhau yn rwbath i'r pentra, fel'na mae cymuned yn para, ond does gen i ddim rheolaeth o hynna."
Tu allan i'r Douglas Arms yn 2022
Hefyd o ddiddordeb: