'Mae angen i sin ddringo Eryri dorri ffiniau'
- Cyhoeddwyd
Ioan Doyle yn dringo yn Y Gogarth
"Dod â phobl leol i'r mynyddoedd a rhoi y tŵls iddyn nhw eu mwynhau."
Dyna weledigaeth y dringwr 33 oed o Fethesda, Ioan Doyle.
Daeth Ioan i amlygrwydd fel dringwr ifanc disglair nôl yn 2007 pan serennodd yn y ddogfen deledu, Dringo i'r Eitha, wrth iddo fentro ei ddringfa gradd 8a cyntaf ar ynys Kalymnos, Groeg.
Bellach yn ŵr i Janie, yn dad i Efan sy'n chwech ac Eidda sy'n dair, mae wedi sefydlu ei fusnes walio a ffensio ei hun, yn ffermio, ac mae newydd ei benodi yn llysgennad Hongian.
Cynhaliwyd ail Ffest Dringo Hongian, gŵyl ddwyieithog sy'n hybu gweithgareddau dringo a mynydda ym Mlaenau Ffestiniog y penwythnos diwethaf.
Er yn ddyn prysur, mae dringo'n parhau i fod "yn ffordd o fyw" i Ioan.
'Mond gwaith oedd mynydd'
Mae Ioan a'i deulu ifanc bellach yn byw yn Llanrug ond ar fferm fynydd yn Gerlan, Bethesda y treuliodd Ioan ei flynyddoedd cynnar.
Bywoliaeth oedd y mynyddoedd i deulu Ioan, yn wahanol i'r ymwelwyr fyddai'n gweld y copaon a'i chreigiau fel maes chwarae.
"Mae y cysylltiad efo'r mynyddoedd a chefn gwlad wedi bod fel undertone i 'mywyd i gyd mewn ffordd.
Cafodd Ioan ei fagu yng nghysgodion y Carneddau
"Dwi'n cofio pan o'n i'n ifanc iawn, oedd Taid yn mynd i hel defaid ar y mynydd ac o'n i isio mynd efo fo, ond na, doeddach di'm yn cael. Mond gwaith oedd mynydd ia. I be' fasa plentyn yn mynd?!"
Doedd y chwaraeon prif-ffrwd, rygbi a phêl-droed yn y gwersi addysg gorfforol yn yr ysgol ddim yn ei ddenu felly roedd yn rhaid i Ioan dorri ei gwys ei hun a ffeindio beth oedd yn ei ysbrydoli.
"Do'n i'm yn boi sports o gwbl, fi oedd bob tro yr un oedd ddim yn cael ei bigo. Eniwê, o'n i tua 11 pan o'n i cweit ffansi y mynyddoedd. Oedd gena i fodel bach o Everest yn fy stafall wely," meddai.
Darganfod Clwb Mynydda Bethesda
"Nes i ymaelodi efo Clwb Mynydda Bethesda a 'nath 'na grŵp o bobl ddangos y mynyddoedd i fi a nathon ni gerddad y mynyddoedd i gyd.
"Nes i neud her 15 copa i gyd pan o'n i tua 12, mynd ar deithiau i'r Bannau Brycheiniog a hyn a'r llall. Ond doedd o dal ddim cweit yn thing fi achos dringo o'n i isio 'neud.
Malcolm Mills Davies a Ioan
"Ddoth Mills o Deiniolen ar un o'r teithia ac o'n i'n gwybod fod o'n dringo felly o'n i jest yn nagio fo, nagio a nagio. Ddim i swnio yn cliché ac yn cheesy ond nath hwnna jest newid fy mywyd i."
Deuawd ddringo Ioan a Mills
O greigiau Llanberis, Tremadog a'r Gogarth i ddringfeydd yn Ewrop a Gogledd America, fe dreuliodd Ioan ei arddegau dan adain brofiadol a rhaffau dringo Malcom Mills Davies.
Erbyn hyn, 'Yncl Mills' mae ei blant, Efan ac Eidda yn ei alw ac mae cyfeillgarwch a dringfeydd y ddeuawd ddringo'n parhau'n gryf, 20 mlynedd yn ddiweddarach.
Ioan a Mills; mae'r ddau'n dal i ddringo gyda'i gilydd yn rheolaidd
"Oedd Mills yn ddringwr da ofnadwy. Ond y peth pwysica un, a dwi'n meddwl bod pobl ifanc ddim yn ei gael dyddia yma, ydy y cyfla o fynd i ddringo allan efo rywun hŷn a phrofiadol.
"Oedd o'n mynd â fi i ddringo bob dydd. 'Nath y berthynas jest clicio."
Dringo fel siaradwyr Cymraeg
Ychydig iawn oedd yn y sîn ddringo Cymraeg ar y pryd yn ôl Ioan, ac roedd y ddau ar gyrion y sîn o ddringwyr oedd wedi symud i'r ardal.
Wrth adlewyrchu'n ôl ar y cyfnod, mae Ioan yn teimlo bod diffyg hyder wedi atal rhai o'i gyfoedion rhag dangos diddordeb yn y gamp:
"Yr iaith Gymraeg oedd yn dal nhw nôl, y diffyg hyder yna. Doedd 'na neb yn yr ysgol yn dringo."
Ioan ar glawr un o gylchgronau dringo amlycaf Prydain
Ond manteisio ar allu cyd-ddringo a rhannu profiadau tra'n siarad eu mamiaith wnaeth Ioan a Mills:
"Oedd y gwerthoedd dwi'n teimlo sy'n dal ni nôl fel Cymry, bod yn humble a byth sticio dy wddw allan, oedd Mills efo hynna," meddai Ioan.
Ioan yn dringo dramor yn ei arddegau
"Ond dwi'n meddwl gath hynna effaith positif iawn arna fi achos y teip o bersonoliaeth o'n i. O'n i fel volcano yn ffrwydro ac o'n i isio rasio drwy'r graddau dringo a bod y gora bob tro.
"Be' oedd Mills yn 'neud oedd dod â fi shedan i lawr bob tro, ac o'n i'n adeiladu y pyramid yma; yn dringo bob gradd a phob route posib nes bo' fi efo'r ysgol brofiad 'ma.
"Nath Mills lwyddo i neud hynna hefo fi, heb iddo fo wybod. Ni oedd yr underdogs ond yn perfformio ar lefel uffernol o uchal.
Dringo yn yr alpau Ffrengig eleni
'Y chwarelwyr oedd y dringwyr cynnar'
Fel un sydd wedi byw ym mröydd y llechi erioed, o Ddyffryn Ogwen i Ddyffryn Peris, mae Ioan yn gweld y cysylltiad rhwng hanes diwydiannol ei ardal a'r gamp o ddringo.
"Dwi bendant yn meddwl bod genetics dringo ynddan ni, yn enwedig y chwarelwyr; oeddan nhw'n uffar o fois doeddan, doeddan nhw ddim ofn uchdar," eglura Ioan.
Roedd y chwarelwyr llechi wedi arfer hongian oddi ar wyneb y graig yn ystod diwrnod o waith
Cyfleoedd dringo i bawb
Yr hyn yr hoffai Ioan ei weld ydy'r sin ddringo yn ei ardal yn torri ffiniau a'i fod yn dod yn gamp haws i bobl leol roi cynnig arni.
"Mae gynnon ni ardaloedd difreintiedig a mynyddoedd, mae 'na austerity a mae pobl yn stryglo. Un peth am ddringo ydy mae o reit ddrud i fynd i mewn iddo fo, mae'r walia' dringo ma' yn ddrud a mae gweld pobl yn y gêr i gyd yn intimidating.
"Hefyd mae o'n dibynnu ar sut mae rhywun yn gweld risg; os mai y peth fwya extreme mae dy rieni di wedi ei neud ydi cicio pêl yn cae chwarae, mae dringo yn dipyn o gam dydi.
Ioan yn sgwrsio yn Ffest Dringo Hongian, penwythnos 19-21 Mai 2023
"Mae angen i'r sin ddringo chwalu ffinia'; ffinia' iaith, lleoliad, y math o berson wyt ti, gender, bob dim! Mae angen mwy o glybiau sy'n cael grantiau i roi y cyfleoedd yna i bobl. Os ydy plentyn isio mynd i wal ddringo, dyla'r plentyn yna gael y cyfla i fynd."
"Faswn i wrth fy modd yn setio wal ddringo fforddiadwy i blant, y boxing club yn y council estate math o vibe.
Paraglidio uwchben Moel Siabod, un arall o ddiddordebau Ioan a rhywbeth mae'n credu ddylai fod yn fwy hygyrch i bobl
"Mae dringo yn neud i chdi goelio yndda chdi dy hun a mae o'n rhoi disgyblaeth i chdi. Ti ar y wal neu ti ar y graig a ti'n gorfod goroesi.
"Mae o'n rhoi bocs llawn o dŵls i chdi ddefnyddio mewn bywyd. Dwi ddim yn dweud fod o'n datrys bob dim ond mae o'n gallu helpu."
Dysgu ei blant i ddringo
Bellach, mae bywyd teuluol Ioan wedi golygu bod ei agwedd tuag at gymryd risg tra'n dringo wedi meddalu rhyw fymryn bach.
Ioan gyda'i wraig, Janie a'i blant, Efan ac Eidda
"Es i allan i Pakistan flwyddyn dwytha ar expedition i ddringo K7. Oedd hwnna yn uffar o sialens, nid jest y dringo ond gadael rhein am ddau fis i neud 'wbath fasa'n gallu bod yn beryg.
"Dwi'n fwy nyrfys nag o'n i achos dwi angen nhw, a maen nhw angen fi. Dwi'n gofyn cyn 'neud wbath, ydy be' dwi'n 'neud yn iawn?"
Aeth Ioan i ddringo K7 yn Pakistan gyda chriw
Un o'i bleserau syml mewn bywyd ar hyn o bryd yw dysgu ei blant, Efan ac Eidda i ddringo.
Mae'n chwerthin: "Eidda fydd y dringwr dwi'n meddwl. Mae hi yn hollol fearless!
Ioan yn cyflwyno Efan i'r wal ddringo
Ac yntau'n teimlo'n falch ei fod yn gallu cyflwyno ei blant i'r cyfleoedd dringo sydd ar ei stepen ddrws, fel y gwnaeth Mills iddo yntau, mae'n dweud:
"Y gora allan ni ei roi i'r plant ydi'r tŵls i ddringo os ydyn nhw isio, wedyn gawn nhw ddefnyddio rheina eu hunain.
"Ac os oes yna rywun isio dringo, chwiliwch am gyfleoedd, chwiliwch am glwb a jest ewch amdani. Er bod angan mwy, mae 'na gyfleoedd allan yna."
Hefyd o ddiddordeb: