Gwyddonydd o Gymru: 'Gorddefnydd o wrthfiotigau yn bryder'

Mae'r Athro Colin Hughes yn Gymrawd Coleg y Drindod Caergrawnt ac yn Gymrawd Cymdeithas Ddysgedig Cymru

Mae gwyddonydd blaenllaw o Gymru yn dweud bod rhaid i ni gyd ddysgu i beidio â chamddefnyddio cyffuriau gwrthfiotig neu mi fyddwn ni’n wynebu problemau mawr yn y dyfodol.

Mae’r Athro Emeritws Colin Hughes wedi treulio blynyddoedd yn yr Unol Daleithiau, Ewrop ac ym Mhrifysgol Caergrawnt yn astudio sut mae bacteria yn achosi heintiau a sut mae nhw’n datblygu ymwrthedd i wrthfiotigau - a bellach mae o wedi ymgartrefu ar lannau’r Fenai ar Ynys Môn.

“Mi fydd pawb sydd wedi cael llawdriniaeth yn gwybod pa mor bryderus ydi ysbytai ar hyn o bryd am heintiau ymwrthol – pethau fel MRSA. Mae disgwyl i’r sefyllfa waethygu yn sylweddol.

"Mae ein hymwrthedd ni’n cynyddu oherwydd y gorddefnydd o wrthfiotigau. Felly i atal y sefyllfa rhag mynd yn waeth bydd rhaid i ni wneud rhai pethau - yn enwedig peidio gwastraffu neu gamddefnyddio gwrthfiotigau mewn meddygaeth – pob un ohona ni," meddai wrth raglen Post Prynhawn BBC Radio Cymru.

Mae Colin Hughes, Athro Emeritws ym Mhrifysgol Caergrawnt a Chymrawd Coleg y Drindod Caergrawnt, hefyd o’r farn bod angen i gwmnïau cyffuriau rhyngwladol fuddsoddi mwy i ddatblygu cyffuriau gwrthfiotig newydd gan ein bod ni’n defnyddio’r cyffuriau presennol ers degawdau.

“Ar hyn o bryd does gan y cwmnïau cyffuriau mawr ddim diddorddeb mewn datblygu gwrthfiotigau newydd am ein bod ni yn pryderu am gansar, am glefyd y galon, am ddementia - dyna lle mae’r arian,” meddai.

Ond mae o’n dweud bod yna ffyrdd newydd cyffrous i ddatblygu cyffuriau newydd – sydd yn cynnig gobaith ar gyfer y dyfodol.

Colin Hughes yn derbyn Medal y Dysgwyr yn Eisteddfod Môn Bro Alaw eleni

Yn wreiddiol o Fagillt, Sir y Fflint daeth Colin Hughes i amlygrwydd yn ddiweddar am ennill medal y dysgwyr yn Eisteddfod Môn - a hynny am yr eildro yn olynol am waith creadigol.

“Dwi ddim wedi siarad Cymraeg o gwbl rili fel plentyn ond o’n ni wedi arfer hefo sŵn yr iaith so bob dydd clywais ychydig o eiriau fel cariad, tyd yma, cau’r drws ac yn eitha aml dwi’n cofio cythraul bach!”

Mae Colin Hughes yn byw bellach ar lannau'r Fenai

Rhyw ddeng mlynedd yn ôl ar ôl symud i fyw i gyrion Porthaethwy mi aeth ati go iawn i gyfoethogi ei Gymraeg.

“Ar ôl i mi weithio yn America, Ewrop a Chaergrawnt 'nes i ddechrau symud adra i ogledd Cymru 10 mlynedd nôl.

"A deud y gwir roedd dysgu, neu adennill yr iaith, yn rhan annatod o hynny. 'Nes i ddechrau ar fy mhen fy hun - jyst darllen - cyn i mi ymuno â chyrsiau yn Llanbed, Nant Gwrtheyrn a Bangor. Dwi’n dal i ddysgu. So ers y pandemig dwi mewn grŵp ar-lein - criw difyr iawn o ogledd Cymru a thu hwnt.”

Ond mae’n dweud bod ysgrifennu’r Gymraeg yn haws na’i siarad ar y cyfan.

“Fel arfer mae’n well gen i ysgrifennu. Mae gen i fwy o amser i feddwl a chywiro fy hun. Mae posib defnyddio geiriadur Cysill ar-lein, gofyn am gyngor wrth ymlacio hefo panad. Wrth siarad dwi’n teimlo, fel pob dysgwr, fy mod yn gadael llwybr o wallau y tu ôl i mi.“

Bydd cyfweliad yr Athro Emeritws Colin Hughes i'w glywed ar y Post Prynhawn am 17:00 dydd Llun, 12 Awst ac yna ar BBC Sounds.