Cynnau coelcerthi i 'ddangos pwysigrwydd amaeth'

Dyma un o nifer o goelcerthi a gafodd eu cynnau gan amaethwyr ar draws Cymru nos Lun

Mae mudiad Digon yw Digon wedi cynnau coelcerthi mewn sawl lleoliad o gwmpas Cymru ar drothwy'r etholiad cyffredinol.

Cafodd y prif ddigwyddiad ei gynnal ar fferm Shadog, Pentre-cwrt, ble mae un o arweinwyr y mudiad Gary Howells yn ffermio gyda'i deulu.

Cafodd coelcerthi hefyd eu cynnau yn Rhuthun, Pennal ger Machynlleth, Aberystwyth, Aberhonddu a Rhydlewis.

Y nod, medd Mr Howells, oedd dangos pwysigrwydd amaethyddiaeth i'r economi wledig, a'u rhwystredigaeth fel grŵp am y "diffyg pwyslais" gan y pleidiau gwleidyddol ar ddiogelwch bwyd ar drothwy'r bleidlais fawr ddydd Iau.

'Neges i'r cyhoedd hefyd'

"Mae hyn yn neges i'r cyhoedd hefyd, nid dim ond i'r gwleidyddion ond i bobl yn y dinasoedd a'r trefi," ychwanegodd.

"Mae sôn mawr am y cost of living a beth yw cost y bwyd yn y supermarkets.

"Os byddwn yn plannu yr holl goed yma, o ble mae'r bwyd yn mynd i ddod? Fe fydd bwyd yn ddrytach 'to."

Fe gafodd coelcerth ei thanio ar dir Gary Howells (yma ar y chwith gydag Aled Rees) ger Pentre-cwrt, Llandysul

Mae amaethyddiaeth yn faes sydd wedi ei ddatganoli, ac mae cynlluniau Llywodraeth Cymru i gyflwyno trefn newydd o roi cymhorthdal i'r diwydiant ar ôl Brexit wedi bod yn ddadleuol.

Cyhoeddodd Llywodraeth Cymru yn ddiweddar na fydd y Cynllun Ffermio Cynaliadwy yn dechrau cael ei gyflwyno tan 2026, gyda ffermwyr i barhau i dderbyn eu prif gymhorthdal arferol yn 2025.

Mae'r undebau amaeth wedi bod yn dadlau nad yw agweddau o'r cynllun newydd - yn enwedig y rheol bod coed ar 10% o bob fferm - yn ymarferol.

Bydd ffermwyr yn parhau i dderbyn yr hen brif gymhorthdal - y taliad sylfaenol neu BPS - yn 2025.

Mae hwnnw'n cael ei dalu ar sail faint o dir sy'n cael ei ffermio.

Yn ôl Gary Howells, mae'r mudiad yn siomedig gyda diffyg cynnydd o ran trafodaethau am y cynllun newydd a'r rheoliadau yn ymwneud â llygredd o ffermydd.

"Ni'n siomedig gyda Llywodraeth Cymru ar hyn o bryd," dywedodd. "Ni dal yn disgwyl am atebion.

"Mae'r NVZ yn cicio mewn ym mis Hydref. S'dim gobaith gyda ffermydd i fod yn compliant."

'Pob busnes cefn gwlad yn poeni'

Cafodd y brif goelcerth ei chynnau ar fferm Shadog ger Llandysul, ac roedd nifer o arweinwyr busnesau gwledig yn bresennol i gefnogi'r digwyddiad.

Yn eu plith roedd Aelwyn Evans, un o berchnogion Cwmni Nwyddau Ffermio Caegwyn.

"Mae ffermwyr yn isel iawn," dywedodd.

"Maen nhw yn dod mewn i'r siop bob dydd yn achwyn am beth mae'r llywodraeth yn trial 'neud.

"Y ffermwyr sydd yn cadw busnesau fel ni i fynd. Mae pob busnes yng nghefn gwlad yn poeni."

Mae ffermwyr "yn isel" fel y mae pethau'n sefyll, medd Aelwyn Evans

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru eu bod wedi "cyflwyno amserlen newydd ar gyfer y Cynllun Ffermio Cynaliadwy fel rhan o ymrwymiad i wrando ar ffermwyr a chymunedau gwledig", gyda'r cynllun yn dechrau yn 2026.

"Byddwn yn parhau i wrando ar y sector a gweithio mewn partneriaeth.

"Gyda'n gilydd gallwn greu dyfodol lle mae ein ffermwyr yn cynhyrchu'r bwyd gorau o Gymru i'r safonau uchaf, gan ddiogelu ein hamgylchedd gwerthfawr i helpu i fynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd a natur."

O ran y Rheoliadau Llygredd Amgylcheddol, dywedodd y llefarydd: "Rydym yn dechrau gweithio i adolygu rheoliadau llygredd amaethyddol, sy'n hanfodol i gyflawni ein nodau cyffredin o sector ffermio sy'n gynaliadwy yn economaidd ac yn amgylcheddol."

"Ers cyflwyno'r Rheoliadau Rheoli Llygredd Amaethyddol, rydym wedi cynnig dros £31m o gymorth uniongyrchol tuag at fuddsoddiadau seilwaith ar y fferm i helpu ffermwyr i fodloni'r gofynion."

Beth mae'r pleidiau yn ei ddweud?

Dywedodd Plaid Cymru mai eu blaenoriaeth yw "gwarchod dyfodol ffermydd teuluol".

Maen nhw'n cynnig rhoi'r hawl i Gymru wahardd unrhyw gytundebau masnach arfaethedig yn y dyfodol fyddai'n "tanseilio cymunedau amaethyddol Cymreig".

O ran cyllid, maen nhw'n dweud bod "rhaid dychwelyd i lefelau fel yr oedden nhw cyn Brexit mewn termau real".

Mae'r Ceidwadwyr Cymreig yn dweud eu bod yn "falch o sefyll gyda'r miloedd [o ffermwyr] a fynychodd brotestiadau ar draws Cymru".

Fe fydden nhw'n "cynyddu buddsoddiad ar draws y DU mewn ffermio gan £1bn yn ystod y pum mlynedd nesa... gan sicrhau bod cyllid sydd wedi'i anfon at Lywodraeth Cymru ar gyfer ffermwyr Cymreig yn cynyddu gyda chwyddiant."

Ychwanegodd llefarydd y blaid eu bod am weld Cynllun Ffermio Cynaliadwy Llywodraeth Cymru yn cael ei ollwng a'i ail-ddylunio.

Dywedodd Llafur Cymru bod dyfodol llwyddiannus i amaeth yng Nghymru yn golygu "cynhyrchu bwyd cynaliadwy, edrych ar ôl ein hamgylchedd a sicrhau ein cymunedau gwledig, tra'n goresgyn yr argyfyngau hinsawdd a natur".

Maen nhw'n ychwanegu fod y Cynllun Ffermio Cynaliadwy yn "allweddol i gyflawni hyn" a'u bod yn "parhau i weithio mewn partneriaeth gyda'r gymuned amaethyddol, grwpiau amgylcheddol ac eraill i greu cynllun sy'n gweithio ar gyfer y tymor hir".