Y ganolfan yn Abertawe sy’n achubiaeth i bobl â dementia

Roedd Dawn Davies yn meddwl bod "bywyd ar ben" wedi ei diagnosis nes iddi ddod i wybod am wasanaethau canolfan yn Abertawe

Mae menyw sy'n dweud ei bod "ar goll yn llwyr" ar ôl derbyn diagnosis o ddementia cynnar yn dweud bod cael ei chyflogi gan ganolfan ddementia yn Abertawe wedi "newid ei bywyd".

Pan gafodd Dawn Davies, 62, o Abertawe ddiagnosis y llynedd, roedd hi'n gweld hi'n anodd i adael y tŷ ac i wneud pethau "normal."

“Fe ddes i ddeall bod dementia gen i ar ôl sylwad bach go haerllug gan fy mhartner,” meddai Dawn.

"Fe ofynnodd gwestiwn i mi ac, ar y pryd, fe atebais i fel ro’n i’n gwneud yn arferol: 'O, dwi wedi cysgu ers hynny, dwi ddim yn gwybod', ac fe ddywedodd wrthai, ‘chi'n colli eich marblis'.

"Y diwrnod wedyn, gofynnais iddo beth oedd yn ei olygu wrth hynny a dywedodd ei fod wedi sylwi fy mod yn mynd ychydig yn anghofus ac efallai y dyliwn i fynd i weld y meddyg, felly fe wrandewais."

Dywed Dawn iddi gael diagnosis o ddementia cynnar, ar ôl ymweld â'i meddyg teulu a chael cyfres o brofion a sganiau.

“Teimlo bod fy mywyd ar ben”

“Roeddwn i’n teimlo’n ddiffrwyth a dideimlad. Roedd yn sioc enfawr ac ro’n i ar goll.

"O ran fy nheulu, pan gefais i'r diagnosis, roeddwn i'n eu trin yn ofnadwy. Roeddwn i'n dipyn o hunllef.

“Roeddwn i’n teimlo bod fy mywyd ar ben oherwydd yr unig ddementia ro’n i wedi’i brofi oedd fy mam â gafodd ddementia fasgwlaidd, ac roeddwn i’n meddwl fy mod i’n mynd i fynd yr un ffordd.

"Doeddwn i ddim eisiau bwyta. Doeddwn i ddim eisiau mynd allan. Doeddwn i ddim eisiau cael cawod, ddim eisiau gwneud dim byd. Roeddwn i'n meddwl bod fy mywyd ar ben. Roeddwn ar goll yn llwyr.

Ar ôl sylwi ar yr Hyb Dementia wrth gerdded trwy ganolfan siopa'r Cwadrant yn Abertawe, dywedodd Dawn i’w gŵr ei hann'og i fynd i mewn.

"Cefais fy nghyfarfod gan ddynes hyfryd. Gofynnodd i mi beth oedd yn digwydd a dywedais wrthi am fy niagnosis a dywedodd 'peidiwch â phoeni am y peth'.

"Felly fe wnaeth hynny fy ngwneud i ychydig yn grac, ond yna fe ddywedodd hi 'Mae gen i fe hefyd'. Cafodd hi ddiagnosis 10 mlynedd yn ôl.

“Ces i gymaint o sioc fe ddwedais i ‘Wel, ti ddim yn edrych fel dy fod ti gyda fe’ ac wedyn ro’n i’n teimlo mor dwp fy mod i wedi dweud hynny.

“Roeddwn i wir eisiau cymryd y geiriau yn ôl ac fe chwarddodd hi a dweud ‘Wel, sut rydw i fod i edrych?’

“Ac fe wnaeth i mi feddwl yn galed oherwydd ei fod yn salwch anweledig."

Ar ôl yr ymweliad cychwynnol, penderfynodd Dawn i ddechrau gwirfoddoli yn yr Hyb Dementia.

Peth amser wedyn, cynigiwyd swydd iddi fel rhan o gynllun i helpu pobl gael sgyrsiau un-wrth-un gyda rhywun arall sy’n byw gyda dementia.

“Pan gefais i’r diagnosis, roeddwn i’n meddwl nad oedd neb yn mynd i gyflogi fi.

“Does neb yn mynd i wastraffu amser, hyfforddiant, arian, a phopeth pan na allwn i ar y pryd ddweud yn realistig, gallaf roi pum mlynedd i chi, gallaf roi wyth mlynedd i chi neu gallaf roi pymtheg mlynedd i chi.

“Roeddwn i’n lwcus iawn pan ddes i yma. Mae wedi newid fy mywyd.”

'Ni'n treial helpu â phopeth'

Sefydlwyd y hwb gan Hannah Davies.

Sylwodd fod diffyg cefnogaeth i bobl sy'n byw gyda dementia ar ôl iddi ddechrau gofalu am ei mam oedd ag Alzheimers.

“Roeddwn i’n eistedd i mewn ar wahanol gyfarfodydd tra’n gweithio’n llawn amser fel athrawes ac un amser cinio, roedden ni’n cael cyfarfodydd gyda’r bwrdd iechyd, yr awdurdod lleol a nifer o elusennau eraill ac roedd pobl yn dweud yn y cyfarfod bod angen lleoliad lle gall pobl alw i mewn i gael cyngor a gwybodaeth.

“Roedd y sefydliadau eraill yn ei chael hi’n anodd iawn i allu cael cyllid neu gael staff i’w wneud, felly fe wnes i wirfoddoli, a dweud y byddwn ni’n ei redeg fel grŵp o wirfoddolwyr.

“O fewn tair wythnos, daethom o hyd i’r adeilad hwn yn y Cwadrant, sy’n berffaith i ni gyda’r holl ymwelwyr sy'n mynd heibio.

"Wedyn fe wnaethon ni lwyddo i gael contract misol ar y safle ac fe wnaethon ni agor ein drysau, saith diwrnod yr wythnos 11 tan 3, fel grŵp o wirfoddolwyr."

Fe wnaeth Hannah Davies gynnig i agor canolfan gyda gwirfoddolwyr eraill mewn ymgais i lenwi'r bwlach am gefnogaeth i bobl gyda dementia

Mae’r hwb yn rhoi cyngor i tua 200 o bobl bob mis, ac mae Hannah bellach yn gweithio’n llawn amser fel arweinydd y prosiect.

“’Dyw llawer o bobl ddim yn gwybod at bwy i droi," meddai.

"Mae rhai pobl eisiau dechrau gyda’r diagnosis, felly gallant ddod yma a gwneud apwyntiad ar gyfer cyfarfod cyn-asesiad gyda staff y bwrdd iechyd neu mae pobol eisiau siarad am sut i gefnogi aelod o'r teulu sydd â dementia.

"Felly ni'n treial helpu â phopeth."

Mae'r ganolfan yng nghanol canolfan siopa brysur

'Model arbennig iawn'

Mae'n bwnc sy'n agos at galon Aelod o’r Senedd lleol. Cafodd tad, Sioned Williams, AS De Orllewin Cymru, Alzheimer’s ac mae’n teimlo y byddai canolfan o’r fath wedi bod o fudd iddyn nhw fel teulu.

“Byddai rhywle fel hyn wedi bod yn ddelfrydol ar gyfer fy mam,” meddai.

“Mae’n rhaid i chi fynd i siopa, a ffeindio ffordd i fynd i siopa yn enwedig yn y dyddiau cynnar a dwi’n gwybod bydde hi wedi gallu manteisio ar gael dod fan hyn mewn ffordd ffwrdd â hi, dim gorfod gwneud apwyntiad a chael clust i wrando a chael gwybod am bopeth sydd mas ‘na i gefnogi a dwi’n gwybod byddai hynny wedi cael ei werthfawrogi’n fawr iawn.”

Mae Sioned Williams AS eisiau gweld canolfannau tebyg ymhob tref yng Nghymru

Ychwanegodd yr hoffai weld y syniad yn cael ei gyflwyno mewn canolfannau siopa ar draws Cymru.

"Dwi’n meddwl bod e’n holl bwysig fod canolfanne gwybodaeth a chyngor fel hyn ynghanol lle mae pobl, ynghanol y ganolfan siopa fan hyn.

"Mae e’n hawdd i alw mewn. Does dim unrhyw fath o ymdrech yn gorfod bod o ran ceisio mynd at gymorth a chyngor - mae’r cymorth a’r cyngor wedi dod at y bobl.

"Dwi’n meddwl fod e’n fodel arbennig iawn ac fe fyddwn i’n hoffi gweld rhywbeth fel hyn ar gael ymhob canol tre’ yng Nghymru."

Mae'r ganolfan wedi sicrhau y gallan nhw barhau yn y Cwadrant am ddwy flynedd arall a'r gobaith yw y byddant yn helpu nifer o bobl eraill fel Dawn i fyd gwaith.