Gwobr arbennig i ferch o dŷ ble bu cam-drin domestig

Cafodd Lia ei gwobrwyo gan Vaughan Gething mewn seremoni nos Iau

“Unrhyw un sy’n dioddef trais yn y cartref, dwi’n gwybod bod o’n anodd, ond dywedwch wrth rywun. 'Neith o helpu chi a gwneud eich bywyd cymaint yn well.”

Dyna neges Lia Thomas, 18 o Bwllheli, sydd wedi ennill Gwobr Dewi Sant fel Person Ifanc 2024.

Pan yn ifanc roedd Lia'n yn byw mewn tŷ ble bu cam-drin domestig.

Yn dilyn digwyddiad o drais yn y cartref cafodd ei thad ei arestio a’i gael yn euog o reoli drwy orfodaeth.

“Roedd o’n gyfnod anodd iawn, ac yn drawmatig iawn,” meddai Lia.

Pan yn ifanc, roedd Lia Thomas o Bwllheli yn byw mewn tŷ ble bu cam-drin domestig

“Mae gen i frawd sydd ag anghenion ychwanegol ac mae angen cymorth arno fo.

"O’n i’n gwarchod o rhan fwya’r amser yn ystod y cyfnod hwnnw ac felly ddim yn cael amser gyda ffrindiau neu deulu.

"O’n i hefyd yn gwneud popeth o’n i’n gallu i gefnogi mam, ond roedd o’n anodd.

“Yn edrych nôl dwi’n difaru peidio â dweud rhywbeth yn gynt.

"Falle mae eich rhieni chi’n dweud wrthych chi i beidio sôn bod yna broblem, ond dwi wedi sylweddoli, os byddwn i wedi rhannu beth oedd yn digwydd yn gynt, byddai bywyd fi wedi bod llawer yn hapusach.”

Lia a'i theulu

Er gwaethaf ei sefyllfa yn y tŷ, llwyddodd Lia i gwblhau ei blwyddyn olaf yn yr ysgol a delio â’r stigma o ganlyniad i’r hyn ddigwyddodd.

“Ar y pryd o’n i ddim am fynd i’r ysgol, o’n i’n nerfus iawn am y peth," meddai.

"Ond dwi’n cofio meddwl, mae hi’n well mynd achos mae’n saffach na bod yn y tŷ.

"Daeth y pennaeth blwyddyn fyny ata i a dweud 'os wyt ti eisiau sgwrs neu rywbeth tyrd yma, dwi yma i ti'.”

“Ar ddyddiau anodd o’n i’n mynd at rywun yn yr ysgol, cael sgwrs gyda nhw a cholli un neu ddau o wersi.

"Ond mwy nag unrhyw beth, nes i jyst parhau gorau o’n i’n gallu.”

Mae Lia (chwith) yn gweithio fel gofalwr mewn cartref gofal

Erbyn hyn mae bywyd Lia a’i theulu wedi gwella’n sylweddol ac fe gafodd Lia ei henwebu yn un o gategorïau Gwobrau Dewi Sant.

Dyma wobrau cenedlaethol i Gymru sy’n dathlu rhai o bobl fwyaf dewr a disglair y wlad.

Eleni fe gafodd 500 o bobl eu henwebu gan y cyhoedd mewn 10 o gategorïau.

Daeth Lia i'r brig yn y categori person ifanc wedi i’w mam Swsan Williams ei henwebu fel ffordd o ddiolch iddi am ei chymorth yn ystod yr adegau anodd i’r teulu.

Dywedodd Swsan Williams ei bod hi'n "ofnadwy o falch" o'i merch

“Dwi’n ofnadwy o falch o Lia,” dywedodd Swsan.

“Mae hi’n hogan fach gwrtais a hapus. Cefnogodd hi fi a’i brawd yn gyson yn ystod y cyfnod anodd iawn yna.

"Dwi am iddi wybod pa mor hynod o ddiolchgar dwi a’i brawd ohoni."

Prif Weinidog Cymru fuodd yn cyhoeddi enillydd pob categori mewn seremoni arbennig yng Nghaerdydd nos Iau.

Dywedodd Lia bod ennill y wobr "yn syrpreis llwyr... pan nath enw fi ddod i fyny nes i jyst dechra' crio".

Ychwanegodd: "Dwi 'di bod trwy llawer a 'ŵan ma' petha' da yn dod i ni gyd fel teulu... eto heno 'ma wedi llwyddo efo rwbath arall."