Cyhoeddi dau gynllun i ariannu amaeth wedi Brexit

  • Cyhoeddwyd
defaid

Mae dau gynllun newydd fydd yn ariannu'r sector amaethyddol ar ôl Brexit wedi eu cyhoeddi gan Lywodraeth Cymru.

Bydd cyllid ar gael yn y dyfodol i hyrwyddo "gwydnwch economaidd" a chynorthwyo ffermwyr i ddarparu "nwyddau cyhoeddus".

Fe fydd y cymorthdaliadau presennol, sy'n cael eu talu'n uniongyrchol i ffermydd ac yn seiliedig ar faint o dir sydd ganddyn nhw, yn dod i ben.

Yn ôl yr Ysgrifennydd Materion Gwledig, Lesley Griffiths, mae'r cynlluniau newydd yn "gyfle i greu system newydd unigryw Gymreig sy'n gweithio er lles ffermwyr Cymru".

Ond mae'n dal i fod yn aneglur faint yn union o arian fydd ar gael a sut y bydd ceisiadau'n cael eu rheoli.

'Rhaid cael newid'

Mae undebau amaethyddol wedi galw am barhau gyda rhywfaint o gymorth uniongyrchol i ffermwyr er mwyn sicrhau sefydlogrwydd.

Dyma'r newidiadau mwyaf i bolisi amaeth am genhedlaeth, ac fe fyddan nhw'n cael eu cyflwyno gam wrth gam o 2020.

Bydd y cyntaf, y Cynllun Cadernid Economaidd, yn targedu cyllid i ffermydd a'u cadwyni cyflenwi gyda'r bwriad o hybu cynhyrchiant a bod yn fwy cystadleuol.

Byddai modd defnyddio arian er enghraifft i brynu peiriannau, diweddaru gwaith prosesu, helpu gyda chefnogaeth farchnata, a gwaith ymchwil a datblygu.

Disgrifiad o’r llun,

Mae Lesley Griffiths yn dweud na all pethau aros fel y maen nhw

Bydd yr ail, y Cynllun Nwyddau Cyhoeddus, yn cynnig grantiau a benthyciadau yn gyfnewid am helpu'r amgylchedd, gan fynd i'r afael â materion fel newid hinsawdd, colli cynefinoedd, ansawdd aer a dŵr gwael, a chynnal tirwedd Cymru.

Yn wahanol i'r system gyfredol, bydd y system newydd yn agored i bob rheolwr tir sy'n cynnwys ffermydd bychan, ffermydd cymunedol, perllannau, gerddi cyhoeddus a hyd yn oed rhandiroedd.

Bydd cyfnod o ymgynghori tan fis Hydref gyda chynigion yn cael eu cyhoeddi mewn papur gwyn yn y gwanwyn.

Gobaith Llywodraeth Cymru yw sicrhau bod y cynlluniau newydd ar waith yn llawn erbyn 2025, ond bydd hynny'n dibynnu ar drafodaethau Brexit.

"Ar ôl gadael yr Undeb Ewropeaidd, bydd ein gallu i fasnachu mewn marchnadoedd a chystadlu yn newid," meddai Ms Griffiths.

"All pethau ddim aros fel ag y maen nhw. Mae gadael yr UE yn golygu bod yn rhaid gwneud pethau'n wahanol a nawr yw'r amser i baratoi ar gyfer hynny.

Disgrifiad o’r llun,

Mae llawer o dir Cymru'n cael ei ystyried yn 'llai ffafriol' na rhannau eraill o'r DU ar gyfer ffermio

"Mae angen i ni newid ein ffordd o gefnogi'n ffermwyr a'n sector amaethyddol i'w gwneud yn fwy cystadleuol ac yn fwy abl i lwyddo o dan amodau masnachu newydd.

"Nod ein rhaglen yw cadw ffermwyr yn ffermio ar eu tir a gweld y sector yn ffynnu mewn byd ar ôl Brexit."

'Angen sefydlogrwydd'

Mae Lesley Griffiths wedi galw ar Lywodraeth y DU i amlinellu cyfran y cyllid y bydd Cymru'n derbyn ar ôl gadael yr UE, gan addo y byddai'n cael ei neilltuo.

Ar hyn o bryd mae ffermydd Cymru yn derbyn tua £300m y flwyddyn yn sgil Polisi Amaethyddol Cyffredin yr UE.

Maen nhw'n llawer mwy dibynnol ar y taliadau na ffermwyr yn Lloegr, ac mewn rhai achosion mae'r cymorthdaliadau'n cyfrannu hyd at 80% o incwm y fferm yng Nghymru, gyda'r cyfartaledd ar draws Prydain yn 55%.

Disgrifiad o’r llun,

Dywedodd Llywydd NFU Cymru, John Davies (chwith) y byddai dal angen rhyw fath o sefydlogrwydd ariannol ar ffermwyr

Mae tua pedair rhan o bump o dir amaethyddol yng Nghymru yn cael ei ystyried yn "llai ffafriol" ar gyfer ffermio.

Yn sgil y ffactorau yma mae llywydd NFU Cymru, John Davies, am weld rhyw fath o gymhorthdal ​​uniongyrchol a pharhaol yn rhan o gynlluniau Llywodraeth Cymru.

"'Dan ni'n credu bod angen targedu ac ystyried tri pheth - cymorth ar gyfer cynhyrchiant, cymorth ar gyfer yr amgylchedd, a rhaid ystyried ffactorau o anwadalwch hefyd.

"Mae'n bwysig ein bod yn cydnabod bod y gost o amaethu'n uwch yng Nghymru - mae angen rhyw fath o fesur sefydlogrwydd arnom ni."

Disgrifiad o’r llun,

Dywedodd Rhys Evans o RSPB Cymru fod y cynlluniau'n rhoi "cyfle i bawb"

Dywedodd Rhys Evans, Swyddog Polisi Defnydd Tir RSPB Cymru eu bod yn falch o weld cynlluniau newydd y llywodraeth.

"'Dan ni'n meddwl ei fod yn bolisi dewr a mentrus iawn ac os fydd o'n cael ei weithredu'n addas, mi fydd yn cynnig dyfodol llewyrchus i ffermwyr Cymru, rheolwyr tir, yr amgylchedd a bywyd gwyllt," meddai.

"Beth 'dan ni'n ei groesawu'n fawr yn y ddogfen ydy fod y Cynllun Nwyddau Cyhoeddus ar gael i ystod eang o ffermwyr. Dydy o ddim yn gyfyngedig i ffermwyr yr ucheldir er enghraifft, mae 'na gyfle i bawb."

Mae Geraint Davies o fferm Fedw Arian Uchaf ger Y Bala, hefyd yn gadeirydd Rhwydwaith Ffermio Natur Gyfeillgar yng Nghymru, corff sy'n hyrwyddo ffermio cynaliadwy.

Dywedodd ei fod yn credu y gallai'r pwyslais ar gynlluniau amgylcheddol fod o fudd i ffermwyr mynydd fel ei hun, ac ychwanegodd nad oedd yn ofni colli'r taliad uniongyrchol.

Disgrifiad,

Geraint Davies yn croesawu'r cynlluniau ariannu amaeth

"Mae'n rhywbeth sydd ddim yn gweithio ar draws amaeth - mae'n siwtio rhai, a rhai eraill dydy o ddim yn siwtio," meddai.

"Felly mae posibilrwydd rŵan i gael o fel bod pawb yn gallu elwa allan o unrhyw beth sy'n dod yn y dyfodol.

"Mae potensial gwneud hwn weithio'n berffaith ond mae 'na bryder hefyd - mae genna ni rheolau'r WTO [Sefydliad Masnach y Byd].

"Os geith y Torïaid ffordd eu hunain a chael yr hard Brexit, fel mae rhai ohonyn nhw eisiau, mi allith o fod yn llanast llwyr ar amaeth yng Nghymru.

"Mae'n costio i ni gynhyrchu'n cig oen ac os fydd 'na dariff arno fo i'w yrru dros y dŵr, mae'n mynd i hitio lot o fusnesau allan o fusnes."