‘Cymuned a haelioni’: Nadolig Cerys Matthews
- Cyhoeddwyd
Mae'r gantores a'r ddarlledwraig Cerys Matthews yn perfformio'n fyw am y tro cynta' mewn bron i bum mlynedd dros y penwythnos, mewn cynhyrchiad arbennig yng nghanolfan Pontio, Bangor o waith Dylan Thomas.
Cerys sydd wedi cyfansoddi'r gerddoriaeth ar gyfer y sioe A Child's Christmas, Poems and Tiger Eggs i gydfynd â geiriau Dylan Thomas a bale gan Ballet Cymru.
Bu Cymru Fyw'n siarad â Cerys am ei hatgofion hi o'r Nadolig fel plentyn yng Nghymru ac am bwysigrwydd y Nadolig iddi erbyn hyn.
Cerys Matthews yn perfformio
Dw i wastad wedi mwynhau Nadolig. Mae'r tywydd yn oer, yn wlyb ac yn dywyll ond mae meddwl am y 'Dolig yn gwneud i chi deimlo'n gynnes. Mae'n agosáu chi at bobl sy' falle ddim o gwmpas rhagor - mae'n adeg nostalgic iawn o'r flwyddyn.
Mae Nadolig i fi ynglŷn â chwmni teulu a ffrindiau. Pan o'n i'n ifanc, 'oedd y teulu i gyd arfer chwarae carolau ar y piano a bydde'r cenhedlaethau i gyd yn agosáu ac yn gwneud stŵr ofnadwy. 'Oedd bach o deimlad gung-ho i'r holl beth.
'Oedd Nadolig yn tŷ ni wastad yn eitha' traddodiadol - bwyta gormod, chwarae Bob Dylan a chynnau tân. 'Oedd lot o fiwsig ac oedden ni wastad yn edrych ar The Wizard of Oz - ond nawr mae'r traddodiad wedi newid a dw i'n gwylio National Lampoon's Christmas Vacation. Ti'n adnabod y cymeriadau i gyd ynddo - pawb yn trio gwneud Nadolig yn berffaith ond 'dydyn ni fel pobl ddim yn berffaith.
Yr hen ganeuon Nadoligaidd
Mae repertoire Nadolig yn wych - mae rhywbeth comforting am ddod yn ôl at y caneuon ar ôl cael brêc o flwyddyn ac edrych ar hanes yr hen ganeuon. Mae pawb yn y gwledydd Cristnogol ar draws y byd yn adnabod y gân Ffa la la la la (Nos Galan/Deck the Halls) - a chân Gymraeg yw hi!
Mae fy rhieni yn hoff iawn o gerddoriaeth ac 'oedd chwaeth da iawn ganddynt. Pan 'o'n i'n ifanc 'o'n i'n clywed cerddoriaeth glasurol, jazz, blues, pop. Dw i'n ddiolchgar iawn bod chwaeth eang iawn gyda nhw.
Perfformio o amgylch y piano oedd Cerys Matthews fel plentyn
Nadolig yr 'home brew'
Mae lot o alcohol yn ein Nadoligau ni, fel yn y stori A Child's Christmas in Wales gyda Aunt Hannah sy'n yfed gormod o rum a sieri.
Mae un Nadolig sy'n standout - y flwyddyn gatho' ni home brew Sir Benfro. 'Oedd e'n hen, hen rysait oedd cefnither dad wedi rhoi i ni ac roedd e mor gryf ein bod wedi rhedeg mas o fwcedi achos 'oedd pawb yn sâl.
Y teimlad o ryfeddod
Dw i'n ffan mawr o A Child's Christmas in Wales. Mae Dylan Thomas wedi gallu distyllu'r teimladau yna, y teimlad o ryfeddod 'na pan chi'n ifanc ynglŷn â Nadolig a'r syniad o gymuned a pherthyn. Roedd e mor glyfar fel ysgrifennwr ac artist.
Falle dyw nhw ddim yn dathlu'r Nadolig nac yn byw yng Nghymru ond mae'r teimladau o fod mewn cymuned ac o ddathlu 'na yn rhywbeth mae pawb yn gallu adnabod. Dyna be' sy'n 'neud e mor bwerus.
Dw i wedi cyfansoddi miwsig glasurol ar gyfer A Child's Christmas, Poems and Tiger Eggs, sy'n debyg iawn i soundtrack ffilm. Mae Catrin Finch yn chwarae'r delyn ac mae rhai o chwaraewyr gorau y byd clasurol yn chwarae ar y darn.
Dyma'r gwaith gorau dw i erioed wedi'i wneud.
Ballet Cymru yn perfformio 'A Child's Christmas, Poems and Tiger Eggs'
Dw i'n adrodd Fern Hill, Do not go gentle into that good night a Hunchback in the Park yn fyw gyda'r cerddor jazz Arun Ghosh. Mae Ballet Cymru yn dawnsio hefyd. Dw i'n ffan mor fawr o waith Dylan Thomas a dw i'n ffan o Ballet Cymru achos mae'n ffordd mor ffres o edrych ar bale.
Dw i bron â llefain pan dw i'n gwylio'r perfformiad achos mae mor bwerus fel darn ac hefyd i fod yn ran o rhywbeth mor gymunedol a phwerus. Mae'n anhygoel.
Pwysigrwydd cymuned
Erbyn hyn mae Nadolig yn golygu coginio lot. 'Da ni ddim yn bwyta cig rhagor felly lot o Yorkshire pudding, stwffin, ffa, tato rost a phannas - lot fawr o fwyd ond dim byd oedd yn fyw. 'Ni wedi stopio bwyta cig oherwydd yr amgylchedd ac am ein bod yn erbyn mass production a ffermydd anferth America. Mae hynny wedi newid y Nadolig ond mae'r gweddill yr un peth.
Mae'n open house yn tŷ ni - os oes pobl ar ben eu hunain yn y gymuned, maen nhw'n dod draw. Ni'n chwarae cwisys a thynnu cracyrs.
Dyna yw pwysigrwydd Nadolig i fi: cymuned a haelioni.