'Dim ymchwiliad wedi bod i bryniant ffatri Wafer Fab'

Mae Newport Wafer Fab yn cyflogi tua 450 o bobl yn ardal Dyffryn y ddinas

Dyw'r ymchwiliad a addawyd gan Brif Weinidog San Steffan i bryniant ffatri lled-ddargludyddion yng Nghasnewydd gan gwmni o China ddim wedi digwydd, yn ôl grŵp o ASau.

Yng Ngorffennaf 2021 fe ddywedodd Boris Johnson wrth Bwyllgor Cyswllt Seneddol y byddai'r Ymgynghorydd ar Ddiogelwch Cenedlaethol yn ymchwilio i bryniant cwmni Wafer Fab yng Nghasnewydd gan Nexperia.

Ond mewn adroddiad a fydd yn cael ei gyhoeddi ddydd Mawrth dywed aelodau'r Pwyllgor ar Faterion Tramor nad oes "ganddynt ddewis" ond cymryd yn ganiataol nad yw'r ymchwiliad wedi dechrau.

Mae'r aelodau'n rhybuddio y gallai gwerthiant Newport Wafer Fab achosi cyfaddawdu ar ddiogelwch y DU.

Mae Newport Wafer Fab, sy'n cynhyrchu lled-ddargludyddion (semiconductors), yn cyflogi 450 o bobl yn y ffatri yn ardal Dyffryn y ddinas.

Mae lled-ddargludyddion, sydd hefyd yn cael eu galw'n microsglodion neu sglodion, yn caniatáu i drydan lifo trwy ddyfeisiadau. Maen nhw felly'n rhan bwysig o bob math o bethau, o ffonau clyfar i ganolfannau data enfawr sy'n cynnal y rhyngrwyd.

Maent yn cael eu hystyried yn hanfodol i ddiogelwch cenedlaethol y DU a materion byd-eang eraill ac mae ASau wedi rhybuddio eu bod yn bryderus am "werthu asedau mor werthfawr i gystadleuydd strategol".

Cwmni Wingtech sydd yn berchen ar Nexperia, cwmni sydd wedi'i restru yn Shanghai ac a gredir o fod yn cael cefnogaeth gan Blaid Gomiwnyddol China.

Ar hyn o bryd mae yna brinder o led-ddargludyddion ar draws y byd.

Wythnos diwethaf fe wnaeth Nexperia a Llywodraeth y DU wadu adroddiadau bod y llywodraeth wedi rhoi sêl bendith i'r pryniant.

Fe ddywedodd Cadeirydd y Pwyllgor Materion Tramor, Tom Tugendhat: "Ma lled-ddargludyddion yn hanfodol i bob agwedd o fywyd modern ac mae cwmni Newport Wafer Fab yn un o brif gynhyrchwyr y DU.

"Wrth i'r cwmni gael ei drosglwyddo i ddwylo Nexperia mae nifer yn gofyn pam ein bod, yn ôl pob ymddangosiad, yn trosglwyddo is-adeiladwaith diogelwch pwysig i gwmnïau tramor sydd â chysylltiad gyda China.

"Mae dyfodol hirdymor y genedl yn ddibynnol, nid yn unig ar y lluoedd arfog, ond ar wytnwch ein heconomi ac mae hynny'n golygu sicrhau peidio aberthu sefydlogrwydd y dyfodol am ddatblygiad tymor byr.

"Ry'n yn croesawu geiriau cysurlon y Prif Weinidog bod ymchwiliad ar y gweill ond mae cyn lleied o fanylion wedi eu cyflwyno i'r Pwyllgor fel ein bod wedi dod i'r canlyniad anffodus nad oes unrhyw adolygiad wedi digwydd."

Mae prinder lled-ddargludyddion wedi bod ar draws y byd

Dywed y Pwyllgor eu bod wedi holi'n gyson yr Ymgynghorydd ar Ddiogelwch Cenedlaethol, Syr Stephen am ddiweddariad ar y sefyllfa ac nad yw'r atebion hyd yma yn dderbyniol.

Maent nawr yn galw ar Lywodraeth y DU i nodi'n union beth mae'r Ymgynghorydd Diogelwch Cenedlaethol yn ei wneud, pam bod y Prif Weinidog wedi galw am ymchwiliad a pham bod hynny ddim wedi digwydd.

Petai Llywodraeth y DU yn ymyrryd yng ngwerthiant Wafer Fab fe fyddai modd gwneud hynny o dan bwerau cyfraith newydd a ddaeth i rym yn Ionawr - sef Deddf Diogelwch Cenedlaethol a Buddsoddiad.

Mae cais wedi cael ei roi i'r Adran Busnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol i ymateb i adroddiad y Pwyllgor.