Covid: Biliau treth 'annheg' i berchnogion llety gwyliau

Mae Heather a Gerard wedi derbyn biliau treth cyngor "annisgwyl" o fawr

Mae perchnogion busnesau gwyliau hunanarlwyo mewn "sioc" ar ôl cael eu taro gan filiau treth cyngor "annheg" er iddyn nhw ddilyn rheolau Covid.

Yn ôl y rheolau, mae'n rhaid i lety gwyliau fod ar osod am o leiaf 70 noson er mwyn cael ei ystyried yn gwmni, ac felly bod yn gymwys i dalu trethi busnes a derbyn gostyngiadau.

Ond cafodd sawl un drafferth wrth geisio cyrraedd y trothwy hwn yn 2020-21 oherwydd cyfyngiadau Covid, gan olygu eu bod wedi gorfod talu miloedd mewn treth cyngor yn lle.

Dywedodd perchennog llety ar Ynys Môn ei bod wedi derbyn bil o £3,600 er ei bod "wedi dilyn y rheolau".

Mynnodd Llywodraeth Cymru fod "mwyafrif y busnesau" wedi cael eu gosod "am o leiaf 70 diwrnod", a bod gan gynghorau'r hawl i leihau biliau os ydyn nhw eisiau gwneud hynny.

Er hynny, mae cynrychiolwyr y diwydiant yn dweud y dylai'r llywodraeth ryddhau arian fel bod cynghorau'n gallu eithrio'r rheiny sydd wedi cael bil.

Cafodd Heather Trappe fil o filoedd o bunnoedd am beidio er gwaethaf iddi ddilyn rheolau Covid, dywedodd

Mae Heather Trappe yn rhedeg tŷ gwyliau mawr ym Miwmares, Sir Fôn. Eleni, fe dderbyniodd fil treth cyngor o £3,600 am 2020-21.

Dim ond ar 52 noson y cafodd y llety ei ddefnyddio y flwyddyn honno, er bod 112 noson wedi eu harchebu yn wreiddiol.

'Anghywir ac annheg'

Yn ôl Ms Trappe, roedd hi'n anodd llenwi'r plasty oherwydd y cyfnodau clo a'r mesurau oedd yn atal grwpiau mawr a phobl o wahanol aelwydydd rhag dod at ei gilydd.

Cafodd ei "siomi" gan y llythyr ddaeth drwy'r drws gan Gyngor Sir Ynys Môn.

"Roedd hyn yn dipyn o sioc achos roedd y cyngor a'r Senedd wedi rhoi cefnogaeth dda yn ystod cyfnod Covid, wedyn ddwy flynedd wedyn, [dyma nhw'n] gofyn i mi dalu bil mawr, oherwydd fy mod wedi dilyn y rheolau," meddai.

"Mae hyn yn ymddangos mor anghywir ac annheg."

Dywedodd bod Llywodraeth Cymru yn "anghyson yn ei chefnogaeth i ddarparwyr llety fel ni".

"Mae hyn yn achosi cynnydd mawr mewn costau ar adeg pan rydym yn wynebu prinder staff, codiadau enfawr mewn biliau ynni a chostau cyffredinol," meddai.

Mae Gerard Murphy yn cwestiynu sut all bil gael ei anfon ddwy flynedd yn ddiweddarach i berchnogion

Un arall sydd wedi cael bil annisgwyl yw Gerard Murphy o Landeilo, Sir Gaerfyrddin, a drodd ei garej yn llety gwyliau bum mlynedd yn ôl.

Ar ôl gorfod talu treth cyngor o £1,600 ar yr adeilad, mae'n ystyried chwalu'r ystafell ymolchi a'r gegin a'i droi'n ôl yn garej.

"Os ydych chi'n rhedeg y lle fel busnes, sut all rhywun yrru bil i chi ddwy flynedd wedyn?" gofynnodd.

"Bydd pobl yn cau [eu busnesau] ac eraill yn codi prisiau. Does dim llawer o elw yn hyn, felly ydw i wir angen y stress a'r pryder?"

Mae Gerard Murphy wedi ystyried dad-wneud y gwaith o droi ei garej yn fwthyn gwyliau oherwydd y trethi

Mae tua 10,500 llety hunan arlwyo yng Nghymru yn gymwys i dalu cyfraddau annomestig, sef trethi busnes.

I fod yn gymwys, mae'n rhaid i lety fod ar gael i'w osod am 140 diwrnod y flwyddyn, a bod ar osod am 70 o'r rheiny.

Penderfynodd Asiantaeth y Swyddfa Brisio (VOA) - y corff sy'n pennu pa fath o drethi mae pobl a busnesau'n gorfod eu talu - beidio a datgelu faint ohonyn nhw sydd nawr yn gorfod talu treth cyngor am 2020-21.

• Ail dai: 'Busnesau am gau' os yn newid y gyfraith

• Cwmnïau llety gwyliau wedi'u 'syfrdanu' gan y galw

• Bythynnod gwyliau'n ailagor 'gyda gofal'

Yn ôl cymdeithas PASC UK - sefydliad busnesau hunan-arlwyo - mae'n "anhygoel" fod Llywodraeth Cymru ddim yn gweithredu, o ystyried bod y wlad dan gyfyngiadau am wyth mis o'r flwyddyn ariannol 2020-21.

"Mewn rhai siroedd doedd busnesau prin yn cael agor am 70 diwrnod," meddai eu cadeirydd, Alistair Handyside.

Pryd gafodd busnesau eu heffeithio?

23 Mawrth 2020 - Cyfnod clo cyntaf

11 Gorffennaf 2020 - Ailagor llety hunan-arlwyo, ond cyfyngiadau ar gyfarfod ag aelwydydd eraill yn parhau

Medi-Hydref 2020 - Cyfnodau clo lleol mewn sawl sir

23 Hydref-9 Tachwedd 2020 - Clo byr yng Nghymru

19 Rhagfyr 2020 - Cyfnod clo arall

27 Mawrth 2021 - Ailagor llety hunan-arlwyo

Suzy Davies yw cadeirydd Cynghrair Twristiaeth Cymru

Mae Cynghrair Twristiaeth Cymru yn galw ar y llywodraeth i roi cyllid i gynghorau fel eu bod yn gallu ysgwyddo'r baich ariannol o eithrio'r rheiny sydd wedi cael biliau treth cyngor.

"Beth hoffwn i weld yw'r gweinidog [Rebecca Evans AS] yn bod yn fodlon i roi arian," meddai eu cadeirydd, y cyn-AS Ceidwadol Suzy Davies.

"Dydy hynny ddim yn lot o arian - jyst help i gynghorau i ddweud 'eleni, does dim angen i chi dalu treth cyngor'.

"Maen nhw'n gwybod roedden nhw'n talu trethi busnes y flwyddyn cynt, a'r flwyddyn nesaf mi fyddan nhw'n talu trethi busnes."

Y risg, meddai, yw bydd pobl yn cefnu ar y diwydiant, o ystyried yr argyfwng costau byw a'r newidiadau sydd ar y gweill i reolau llety hunan-arlwyo.

O Ebrill 2023 bydd yn rhaid i lety gael ei osod am 182 diwrnod a bod ar gael am 252 diwrnod i gael talu trethi busnes.

"Mae'n gallu bod yn last straw iddyn nhw, ac rydym wedi clywed gan rai ohonyn nhw [sy'n dweud] 'rydym wedi cael digon nawr', yn enwedig gyda'r polisïau eraill sy'n dod lawr y ffordd gan y llywodraeth," meddai Ms Davies.

Doedd dim modd cymysgu mewn grwpiau mawr a gydag aelwydydd eraill ar sawl adeg yn ystod y pandemig

Wrth ymateb i sefyllfa Heather Trappe, dywedodd Cyngor Sir Ynys Môn bod eu polisi'n "caniatáu eithriad pe bai'r trethdalwr yn wynebu caledi ariannol" a bod "cost unrhyw eithriad… yn disgyn ar drethdalwyr".

Ychwanegodd llefarydd bod 'na gwestiynau ehangach ynghylch y penderfyniad i symud y busnesau hyn i'r gofrestr treth cyngor o ystyried y cyfyngiadau Covid, ond mai mater i'r VOA ydy hynny.

Pwysleisiodd Cyngor Sir Gaerfyrddin hefyd, mewn ymateb i sylwadau Gerard Murphy, mai'r "Swyddfa Brisio sy'n rhoi'r cyfarwyddyd i'r awdurdod lleol ynghylch a yw eiddo yn cael ei ystyried yn eiddo domestig, ar gofrestr y dreth gyngor, neu'n eiddo annomestig ar y rhestr ardrethi".

Ychwanegodd y Cynghorydd Alun Lenny, yr Aelod Cabinet dros Adnoddau, bod yna "ddisgresiwn i ddyfarnu disgownt neu ostyngiad yn y dreth cyngor, er dim ond mewn amgylchiadau eithriadol y caniateir hyn ac mae'n rhaid bod yna gyfiawnhad cryf dros gyflwyno'r cais".

"Edrychir ar bob achos yn ôl ei rinweddau ei hun a dim ond yn achos o galedi difrifol, ystyriaeth o sut y mae'r eiddo yn cael ei ddefnyddio ac os yw'r ymgeisydd wedi medru hawlio cymorth / grantiau Covid y gellir defnyddio'r disgresiwn i ostwng y tâl."

'Rhoi arian a diogelu swyddi yn ystod Covid'

Mewn datganiad dywedodd y VOA mai mater i Lywodraeth Cymru oedd unrhyw newid polisi o ran y trothwy trethi busnes.

Pwysleisiodd y llywodraeth, ar y llaw arall, fod gan "awdurdodau lleol bwerau disgresiwn i leihau biliau treth cyngor".

"Mae'r meini prawf gosod yn rhan hanfodol o ddatblygu marchnad dai decach a sicrhau bod perchnogion ail gartrefi a busnesau hunanarlwyo yn gwneud cyfraniad teg i'w cymunedau lleol," meddai llefarydd.

"Er gwaetha'r sefyllfa ar y pryd, cafodd mwyafrif y busnesau eu gosod am o leiaf 70 diwrnod.

"Roedd busnesau hefyd yn gallu gweithredu pan oedd y cyfyngiadau yn caniatáu ac roedd yn hysbys bod y galw'n uchel."

Ychwanegodd eu bod wedi darparu "mwy na £2.6bn mewn cyllid gan amddiffyn dros 160,000 o swyddi" yn ystod y pandemig.