Powys: Galw ar gyngor i atal tranc y Gymraeg

Roedd Powys wedi colli dros 2,600 o siaradwyr Cymraeg rhwng 2011 a 2021

Mae cynghorwyr wedi cefnogi cynnig gyda'r bwriad o atal gostyngiad pellach yn nifer y siaradwyr Cymraeg ym Mhowys.

Daeth y cynnig gan arweinydd grŵp Plaid Cymru yn dilyn cyhoeddi ffigyrau'r cyfrifiad.

Dangosodd y ffigyrau fod Powys wedi colli dros 2,600 o siaradwyr Cymraeg rhwng 2011 a 2021.

Dywedodd y Cynghorydd Elwyn Vaughan bod yn "rhaid i ni weithredu nawr" os am wella'r sefyllfa erbyn y cyfrifiad nesaf.

O ganlyniad, ei fwriad oedd sicrhau cefnogaeth i sawl addewid, gan gynnwys:

• Gweithdy ymwybyddiaeth iaith ar gyfer yr holl gynghorwyr a staff;

• Anelu at gynyddu canran y siaradwyr Cymraeg rhugl ymysg staff y cyngor i 16%;

• Y Gymraeg i fod yn rhan annatod o'r Cynllun Datblygu Lleol (CDLl) newydd a bod arwyddion masnachol yn ddwyieithog ledled y sir;

• Cefnogi datblygiad cynllun twristiaeth gan fanteisio ar hanes y sir megis Sycharth, Brynglas, Cilmeri, a Chanolfan Glyndwr;

• Gofyn i Lywodraeth Cymru ymestyn cynllun ARFOR - cynllun economaidd ieithyddol gwerth £11m yng Ngorllewin Cymru - i Sir Drefaldwyn i hybu'r Gymraeg a'r economi;

• Dysgu gwersi a throsglwyddo gwybodaeth am arfer gorau o'r hyn sydd wedi digwydd yng Ngwlad y Basg trwy gydblethu gweithgaredd economaidd ac iaith;

• Cefnogi'r alwad am asiantaeth datblygu economaidd gwledig.

'Ddylen ni ddim gorfodi'

Cafodd cynlluniau i greu dwsin o ysgolion cynradd Cymraeg a thair ysgol uwchradd cyfrwng Cymraeg yn ystod y degawd nesaf eu gwrthod yn dilyn pryderon am gostau.

Dywedodd y Ceidwadwr Iain McIntosh: "Dydw i ddim yn gwrthwynebu, ond mae angen i ni wybod ble byddan nhw'n cael eu hadeiladu ac yn y pen draw faint fyddai'n ei gostio."

Tynnodd sylw at y ffaith bod angen i gynigion gael eu costio'n llawn a bod "angen eglurder," ond y byddai'n gefnogol petai cynnig wedi'i gostio'n llawn yn dychwelyd i'r cyngor.

Elwyn Vaughan: "Mae'n rhaid i ni weithredu nawr"

Dywedodd y Cynghorydd Elwyn Vaughan: "Mae Powys yn dda iawn am ysgrifennu cynlluniau - mae hyn amdan cyflawni."

Cafodd ymgais i anelu fod 16% o staff y cyngor yn gallu'r Gymraeg hefyd ei gwestiynu.

Dywedodd y Cynghorydd Ceidwadol Peter Lewington: "Nid wyf yn meddwl y dylem fod yn gosod cwotâu na gwahaniaethu cadarnhaol gan y gallai olygu nad yw'r person gorau yn cael y swydd.

"Ddylen ni ddim bod yn gorfodi pobl i ddysgu Cymraeg i ennill bywoliaeth yn y cyfnod anodd yma."

Derbyniwyd y bleidlais i ychwanegu'r gwelliannau i'r cynnig gyda 46 pleidlais o blaid, dau yn erbyn a phump yn ymatal.