Galw am atal arogl 'cwbl ffiaidd' o domen sbwriel
- Cyhoeddwyd
Mae trigolion sy'n byw yn agos at domen sbwriel yn Sir Benfro wedi galw am weithredu cryfach gan Cyfoeth Naturiol Cymru i atal ogleuon o'r safle, sydd wedi'u disgrifio fel "cwbl ffiaidd".
Mae yna gwynion wedi bod am safle Withyhedge yn Hwlffordd ers yr hydref, er bod y safle wedi gweithredu am ddegawdau cyn hynny, heb broblemau.
Cafodd hysbysiad gorfodi ei roi i'r cwmni sy'n rhedeg y safle cyn y Nadolig, yn galw arnyn nhw i orchuddio gwastraff a oedd yn agored, ond mae Cyfoeth Naturiol Cymru wedi cyfaddef y gallai gymryd tri mis i'r cwmni roi terfyn ar y drewdod.
Mae'r rheolwyr, Resources Management UK Ltd - sy'n eiddo i Grŵp Amgylcheddol Dauson o Gaerdydd - wedi dweud eu bod yn "ymddiheuro'n daer" am yr effaith ar y gymuned leol, a'u bod yn ceisio datrys y mater.
Yn ôl pentrefwyr Spittal, roedd y gwynt cas yn waeth nag erioed dros yr wythnos ddiwethaf.
Dywedodd y cyn-filfeddyg Richard Davies, sy'n byw yn Spittal: "Mae'n anodd disgrifio. Mae e fel bod yna gemeg ynddo fe braidd.
"Dwi wedi hen arfer gydag arogl o ffermydd, a di'o ddim byd i wneud gyda'r ffermydd. Mae'n afiach.
"Dydd Sadwrn wnes i benderfynu agor y ffenest cyn mynd i'r gwely, ond dyna'r peth gwaethaf wnes i.
"Erbyn hanner wedi tri y bore o'n i'n effro, ac roeddwn i'n meddwl 'beth ddiawl ydy'r oglau?'
"Erbyn y bore roedd y gwynt wedi newid, ac roedd wedi mynd tu allan, ond roedd yr arogl yn y tŷ - roedd e'n drewi.
Dywedodd Barrie Griffiths, sy'n byw rhyw ddwy filltir i ffwrdd yn Nhrefgarn, ei fod yn "gwynto fe'n aml".
"Ni'n gallu gweld y tip yn gweithio o'n tŷ ni, ond nawr mae'r lorïau sydd yn dod mewn o dde Cymru - rhai mawr, mawr - mae dwsinau ohonyn nhw, bob wythnos, yn cario'r stwff mewn.
"Ni bron ffaelu eistedd mas achos bod y drewdod mor gryf."
'Nid yw'r arogl yn beryglus'
Cafodd y cwmni sy'n rheoli'r safle, Resources Management UK Ltd (RML), ei werthu i Grŵp Amgylcheddol Dauson yn 2022, sy'n berchen am nifer o gwmnïau gwastraff a dymchwel.
Mae hawl gan y cwmni i gladdu 250,000 tunnell o wastraff yn flynyddol ar y safle, yn ôl amodau'r drwydded.
Dywedodd y cwmni taw'r rheswm am y drewdod yw bod yna oedi wedi bod wrth orchuddio cell oedd yn dal gwastraff.
Maen nhw'n dweud "nad yw'r arogl yn beryglus i bobl na'r amgylchedd".
Er hynny, mae'r cwmni yn "ymddiheuro yn daer" am yr effaith ar y gymuned leol, ac maen nhw'n ceisio datrys y mater o fewn wythnosau.
Mae ymgyrchwyr yn pryderu bod un o gyfarwyddwyr RML wedi pleidio'n euog yn y gorffennol i waredu â gwastraff yn anghyfreithlon.
Cafodd David John Neal ddedfryd o garchar wedi'i ohirio a gorchymyn i dalu costau a dirwyon o dros £200,000 ym mis Mai 2013 ar ôl iddo bleidio'n euog yn bersonol i dorri rheolau amgylcheddol, ac ar ran dau gwmni yn ymwneud â chyhuddiadau o waredu â gwastraff allai achosi llygredd yn yr amgylchedd neu niwed i iechyd pobl.
Cafodd gwastraff ei adael ar safle o ddiddordeb gwyddonol arbennig ar Wastadeddau Gwent.
'Pwy a ŵyr beth sydd yna'
Mae'r ymgyrchydd Colin Barnett o Spittal yn dweud bod yna "gynnydd enfawr wedi bod mewn lorïau" yn ymweld gyda'r safle tirlenwi yn Withyhedge yn ystod y misoedd diwethaf.
"Mae hi wedi bod yn ddi-stop. Haen ar ben haen," meddai.
"O ystyried faint o ddeunydd sydd wedi cael ei osod yna, pwy a ŵyr beth sydd yna."
Mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn dweud eu bod nhw'n "dal i dderbyn nifer fawr o gwynion am arogl" a'u bod yn "deall rhwystredigaeth a dicter" cymunedau lleol.
Yn ôl y rheoleiddwr, mae Resources Management UK Ltd wedi cydymffurfio gyda hysbysiad gorfodi i orchuddio gwastraff agored ar y safle, ond cyfyng iawn oedd effaith y gorchymyn hwnnw.
Y gred yw bod nwy yn gollwng o gell gafodd ei defnyddio i gladdu gwastraff yn 2023, ac mae dyna'r "ffynhonnell debygol ar gyfer yr arogl".
Mae'r gwastraff ar y gwaelod yn pydru ac yn rhyddhau nwy ac arogl.
Bydd angen "rhoi cap" ar ben y gell a gosod offer i reoli nwyon, ac fe allai'r gwaith gymryd dau i dri mis.
'Rhaid gwneud y gwaith yn iawn'
Dywedodd Huwel Manley o Cyfoeth Naturiol Cymru eu bod yn "annog y cwmni i frysio'r gwaith".
"Ni yn dweud wrthyn nhw bod rhaid gwella'r safle, ond yn naturiol mae'n rhaid i'r gwaith gael ei wneud yn iawn," meddai.
Mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn ystyried cwynion i weld a ydy'r cwmni wedi torri amodau'r drwydded, a bydd yn cymryd camau pellach os ydy hynny yn briodol.
Mae yna bryder hefyd am hylif yn dianc o'r safle i afonydd cyfagos, ar ôl i fideo gael ei ffilmio gan ymgyrchwyr.
Dywedodd Ric Cooper, lefarydd ar ran Prosiect Cleddau fod hynny'n "bryder enfawr".
"Mae trwytholchiad yn dianc mewn i'r afonydd, a does dim syniad gyda ni beth sydd yn yr hylif," meddai.
"Mi allai hyn wneud niwed i'n hafonydd am ddegawdau."
Dywedodd RML eu bod yn cydweithio â Cyfoeth Naturiol Cymru i "ymchwilio i'r ffordd mae dŵr ffo wedi cael ei ryddhau."
Mae'r cwmni yn mynnu fod prosesau mewn lle i atal yr un sefyllfa rhag codi eto yn y dyfodol.
'Camau yn cael eu cymryd'
Yn ôl Cyngor Sir Penfro mi fyddan nhw yn parhau i fonitro arogleuon o'r safle, er taw'r rheoleiddwr swyddogol yw Cyfoeth Naturiol Cymru.
"Mae gan y cyngor bwerau ychwanegol os ydy arogleuon yn medru cael ei ddiffinio fel niwsans statudol o dan Ddeddf Diogelu'r Amgylchedd 1990, ac fe fydd ein monitro yn parhau o dan y sail hwnnw," meddai llefarydd.
"Mae rheolwr y safle wedi cytuno ar gynllun rheoli, ac mae camau yn cael eu cymryd i leihau'r effaith ar yr ardal gyfagos."
Mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn bwriadu cynnal cyfarfod rhithiol am y sefyllfa ar 31 Ionawr, a bydd cyfarfod cyhoeddus yn cael ei gynnal yn lleol ar 25 Chwefror.
Pynciau cysylltiedig
Straeon perthnasol
- Cyhoeddwyd27 Rhagfyr 2020
- Cyhoeddwyd19 Hydref 2023