Argyfwng gwleidyddol y Wyddeleg yng Ngogledd Iwerddon

Graffiti yn Belfast yn galw am hawliau i'r Wyddeleg

Mae gwleidyddion Gogledd Iwerddon yn ceisio datrys argyfwng gwleidyddol sydd yn peryglu datganoli yno, a'r Wyddeleg yw testun y trafodaethau brys.

Mae'r DUP yn gwrthwynebu galwad Sinn Féin i sefydlu Deddf Iaith i'r Wyddeleg a fyddai yn rhoi statws swyddogol i'r iaith yno.

Yn ôl yr Unoliaethwyr fe ddylai unrhyw ddeddfwriaeth newydd gynnwys mesurau i ddiogelu statws tafodiaith Albanaidd Gogledd Iwerddon (Ulstèr-Scotch).

Os nad oes cytundeb buan bydd yn rhaid i Ysgrifennydd Gogledd Iwerddon, James Brokenshire, wneud penderfyniad ynglŷn â dyfodol y drefn llywodraethu yno.

Fe allai drosglwyddo grym am gyfnod pellach i Lywodraeth y DU, neu ystyried galw etholiad arall ar gyfer Cynulliad Gogledd Iwerddon.

'Bwydo crocodeil'

Hyd yma mae'r trafodaethau wedi bod yn anodd. Ddydd Mercher fe drefnwyd cyfarfod i drafod yr argyfwng ond doedd y DUP na Sinn Féin yn bresennol.

Mae Gogledd Iwerddon wedi bod heb lywodraeth ddatganoledig ers bron i chwe mis, pan ddaeth y cytundeb rhwng y Sinn Féin a'r DUP i lywodraethu ar y cyd i ben yng nghanol anghytuno am gynllun ynni gwyrdd dadleuol.

Mae'r Wyddeleg yn rhannu barn yn aml ar hyd linellau gwleidyddol Gogledd Iwerddon

Mae Sinn Féin yn mynnu bod addewidion wedi eu gwneud i greu deddfwriaeth i ddiogelu statws y Wyddeleg, ond mae'r DUP am weld deddf "hybrid" sydd yn diogelu eu diwylliant nhw hefyd.

Mae tafodiaith Ulstèr-Scotch yn fersiwn lleol o'r Saesneg mewn rhannau o Ogledd Iwerddon sydd yn defnyddio geiriau gan bobl sydd o dras Albanaidd.

Mae Sinn Féin yn dadlau y dylai'r Wyddeleg gael statws swyddogol tebyg i'r Gymraeg yng Nghymru, gan olygu arwyddion cyhoeddus dwyieithog yn ogystal â'r hawl i ddefnyddio'r iaith mewn llysoedd ac yn y Cynulliad.

Byddai hefyd yn cryfhau statws y Wyddeleg mewn ysgolion - gan gynnwys yr "hawl i gael addysg Wyddelig".

Dywedodd y DUP na fyddai hynny yn digwydd a dan eu goruchwyliaeth nhw. Yn gynharach eleni dywedodd arweinydd y DUP Arlene Foster na fyddai byth yn cytuno i sefydlu deddf iaith i'r Wyddeleg.

Mewn araith i'w chefnogwyr dywedodd: "Os ydych chi'n bwydo crocodeil fe ddaw e nôl am ragor."