'Angen dysgu ai fe neu hi yw pobl trawsryweddol'

Cafodd Jasper Williams ei geni yn ferch a dechreuodd gymryd hormonau pan yn y brifysgol

Mae peidio cael gwybod digon am genedl pobl trawsryweddol yn creu "embaras" i ddarlithwyr addysg uwch ac gallai hynny arwain at faterion cyfreithiol, medd un undeb addysg.

Yn ôl Lesley Tipping o Undeb yr ATL, mae staff yn drysu pa ragenw i'w ddefnyddio ac y mae angen hyfforddiant.

Mae Stonewall Cymru yn dweud bod o leiaf hanner nifer o fyfyrwyr traws yn cael eu bwlio, ac nad yw'r rhan fwyaf o staff wedi'u hyfforddi i ddelio â'r hyn sy'n digwydd.

Mae Jasper Williams, sy'n astudio ym Mhrifysgol Bangor, yn dweud bod staff wedi "cael trafferth" wedi iddo ddweud yn y chweched dosbarth ei fod yn berson trawsryweddol.

'Gwybodaeth ddiffygiol'

Mae Mr Williams yn swyddog gydag undeb NUS Cymru.

Dywedodd: "Doedd un athro [chweched dosbarth] ddim yn derbyn fod person ddim yn wrywaidd nac yn fenywaidd.

"Roedd yr athrawon eraill yn iawn ond dal yn cael trafferth."

Newidiodd Mr Williams ei enw yn gyfreithiol cyn dechrau yn y brifysgol

"Mae'r wybodaeth sydd ar gael yn ddiffygiol iawn."

Dywedodd Andrew White o Stonewall Cymru bod y rhan fwyaf o ddarlithwyr yn gefnogol, ond nad oeddynt yn sicr sut oedd gwneud hynny.

"Ry'n ni'n gwybod bod y rhan fwyaf o staff eisiau delio â bwlio trawsffobig - ond dyw'r rhan fwyaf ddim wedi cael hyfforddiant i wneud hyn," meddai.

'Embaras'

Dywedodd Ms Tipping fod y cyfrifoldeb hefyd yn aml ar staff colegau.

"Does 'na ddim hyfforddiant gorfodol ar hyn o bryd, ac ar hyn o bryd mae'r cyfan yn ddibynnol ar ewyllys y coleg i wneud hynny," meddai.

"Mae'n bosib i ddarlithwyr gael eu rhoi mewn safle o embaras wrth iddynt gyfarch rhywun gyda'r rhagenw anghywir.

"Ry'n ni'n awyddus i ddarlithwyr gael hyfforddiant ac i ddeall cyfreithlondeb y mater ac i sicrhau nad ydynt yn teimlo'n chwithig mewn unrhyw ffordd. Os nad ydym yn sicrhau bod hyfforddiant ar gael mi allai'r cyfan fynd i gyfraith."

Mae'n well gan Jasper Williams gael ei adnabod fel "fe"

Mae Stonewall Cymru yn dweud bod dau o bob pump o bobl traws wedi ceisio lladd eu hunain.

Mae Jasper Williams yn dweud hefyd fod adnoddau fel toiledau yn anodd i fyfyrwyr traws ac anneuaidd.

"Mae toiledau yn ymwneud yn benodol â bod yn fachgen neu'n ferch ac mae toiled arall ar gyfer pobl anabl - a dwi ddim yn hapus iawn i ddefnyddio hwnna.

"Ro'n i yn ffodus pan o'n i yn yr ysgol gan bo fi'n byw yn ymyl adre ac felly roedd modd i fi fynd adre adeg egwyl."

Ategodd Mr White o Stonewall Cymru fod addysg yn y maes yn hanfodol: "Mae'n bwysig ein bod yn addysgu pobl fel nad yw pobl ifanc lesbiaidd, hoyw, deurywiol na thrawsrywiol yn cael eu bwlio ond yn hytrach yn cael eu cefnogi a'u hannog i lwyddo."

Ymateb colegau addysg bellach

Mae BBC Cymru wedi cysylltu â 14 coleg addysg bellach a sefydliadau yng Nghymru er mwyn canfod pa hyfforddiant amrywiaeth y maent yn ei gynnig i staff.

Tri sydd wedi ymateb hyd yma, ac mae'r tri wedi dweud eu bod wedi gweld cynnydd yn y myfyrwyr sy'n adnabod eu hunain fel myfyrwyr traws, anneuol neu rhyweddhylifol.

• Dywedodd Coleg Caerdydd a'r Fro fod pob aelod o staff wedi derbyn hyfforddiant a oedd yn cynnwys "nodweddion gwarchodedig", a bod staff a oedd yn gweithio mewn adrannau lle roedd mwy o fyfyrwyr traws neu anneuol wedi cael hyfforddiant mwy manwl. Fe ddywedon nhw hefyd eu bod yn gweithio gyda Traws*Newid Cymru i greu cynllun mwy manwl a hyfforddiant pellach.

• Mae Coleg Cambria yn dweud bod eu staff rheng flaen wedi derbyn hyfforddiant gan y gymuned drawsrywedd a bod deunyddiau hyfforddi ar gael. Mae hefyd nifer o grwpiau ar gael i fyfyrwyr LGBTQ, ac mae toiledau niwtral o ran rhyw ar gael ar bob safle. Roedd hi'n fwriad i gael mwy yn yr adeiladau newydd.

• Dywedodd Coleg Sir Benfro bod pedwar o'u 1,500 o fyfyrwyr yn cael eu hadnabod fel myfyrwyr trawsryweddol, a bod ganddynt grŵp ar gyfer myfyrwyr LGBT. Doedden nhw ddim yn gallu rhoi manylion am hyfforddiant staff.