'Stigma prydau am ddim yn taro cyllidebau ysgolion'

Dydy rhai rhieni ddim yn hawlio prydau ysgol am ddim achos teimladau o stigma, ac mae pryder am yr effaith all hynny gael ar gyllidebau ysgol.

Yn ôl un prifathro yn Ynys Môn mae'r ysgol a'r awdurdod lleol yn ceisio annog pobl i hawlio drwy bwysleisio'r arian ychwanegol y bydd yn denu i'r ysgol.

Mae ymchwil gan Brifysgol Bangor yn awgrymu bod elfen o 'falchder gwledig' yn gallu rhwystro rhai rhag hawlio yng nghefn gwlad.

Mae ysgolion yn derbyn £1,150 yn ychwanegol ar gyfer pob disgybl sy'n cael prydau am ddim.

Dywedodd Adam Williams bod yr ysgol yn colli allan ar arian gan y llywodraeth

Ar draws Cymru, roedd bron i 65,000 o ddisgyblion 5-15 oed yn gymwys yn 2017/18 - ychydig dros 17% o'r holl ddisgyblion.

Yn ôl ffigyrau Llywodraeth Cymru roedd bron i 57,000 o ddisgyblion yn hawlio'r prydau.

Dywedodd Adam Williams, Pennaeth Ysgol Uwchradd Caergybi bod 21% o ddisgyblion yr ysgol yn cael y prydau am ddim, ond mae'n amcangyfrif bod 43% wedi bod yn gymwys ar ryw adeg ers dechrau yn yr ysgol.

"Mae'r ffordd mae'r system yn gweithio wedi newid felly mae pobl wedi methu ymgeisio... Ac hefyd wrth gwrs y stigma sydd o gwmpas trio am ginio am ddim," meddai.

'Ysgol yn colli allan'

Mae'r ysgol ynghyd ag ysgolion uwchradd eraill yr ynys wedi cyflwyno system di-arian ble mae disgyblion yn rhoi ôl bys ar declyn sy'n cysylltu â'u cyfrif arian cinio - a hynny meddai Mr Williams yn gymorth i oresgyn stigma.

Dywedodd bod llai yn hawlio ar hyn o bryd sy'n golygu bod 'na lai o arian yn dod i'r ysgol drwy'r Grant Datblygu Disgyblion.

"Oherwydd y ffordd mae ysgolion yn cael arian drwy Lywodraeth Cymru a trwy'r grantiau, mae'r ysgol yn colli allan," meddai.

Mae swyddogion o'r ysgol a'r awdurdod lleol wedi bod yn gweithio gyda rhieni a chynnig cymorth gyda ffurflenni hawlio.

Brian Jones ydy un o'r swyddogion bugeiliol ddaeth yn sgil yr arian ychwanegol

Yn ôl Mr Williams, mae'r arian sy'n gysylltiedig â nifer y plant sy'n cael prydau am ddim yn gyfraniad sylweddol i gyllideb yr ysgol ac wedi talu am swyddogion bugeiliol newydd.

Cyn-blismon o'r enw Brian Jones yw un o'r tri sydd newydd ddechrau eu gwaith yn yr ysgol

"Os di'r plant angen cymorth neu angen help, 'da ni yna i drafod ac i siarad. 'Da ni'n cysylltu 'efo'r rhieni hefyd - os oes gan y rhieni unrhyw bryderon ma' nhw'n dod i mewn a gawn ni sgwrs a thrafod y pryderon gyda'r rhieni.

"A thrwy gydweithrediad datblygu siwrne addysgol y plant."

Gallai closrwydd cymunedau gwledig fod yn gyfrifol am y stigma, meddai Gwilym Sion ap Gruffudd

Mae ymchwil gan Brifysgol Bangor yn awgrymu y gallai teimladau o stigma fod yn fwy dwys mewn ardaloedd gwledig.

"Ein prif gasgliadau ni oedd bod penaethiaid ysgolion uwchradd a chynradd yn dweud nad ydy rhieni yn hawlio prydau ysgol am ddim oherwydd y gwarthnod sydd ynghlwm mewn ardaloedd gwledig yng Nghymru", meddai awdur yr adroddiad, Gwilym Sion ap Gruffudd.

Dywedodd bod "closrwydd" y cymunedau a'r ffaith bod staff a theuluoedd yn aml yn byw yn lleol yn rhannol esbonio hynny.

Mae Llywodraeth Cymru ar hyn o bryd yn ystyried newid y rheolau ynghlwm â chael prydau ysgol am ddim oherwydd y diwygiadau i'r drefn fudd-daliadau.