Cloc y Stiwt yn taro deuddeg wedi 12 mlynedd ddistaw
- Cyhoeddwyd
Daeth degau o bobl i adeilad hanesyddol ger Wrecsam brynhawn Gwener i glywed cloc yn canu am y tro cynta' ers mwy na degawd.
Mae cloc y Stiwt yn Rhosllannerchrugog wedi cael ei adfer fel rhan o wariant o £100,000 ar yr adeilad, a gafodd ei godi ar gyfer glowyr lleol.
Cafodd mecanwaith y cloc ei droi ymlaen gan blant o ysgolion lleol a gododd arian i adfer y cloc.
"Gan fod y teulu i gyd yn goliers (colliers), mae'r Stiwt yn golygu popeth," meddai Eirian Buck o'r Ponciau, a oedd yn y digwyddiad.
"Dyma'r lle oedden ni'n dod i'r pictiwrs ar nos Wener, roedd y reading rooms yma... roedd billiards a draffts a phopeth.
"Ac o glywed y cloc yn mynd eto, o'n i bron mewn dagre'."
Cloc canolfan y Stiwt oedd yn arfer deffro glowyr yr ardal ar gyfer eu shifftiau ym mhwll glo'r Hafod gerllaw.
Ond fe stopiodd ganu tua 2007, a'r llynedd apeliodd y ganolfan am £10,000 i'w adfer.
Yn y diwedd, casglwyd dros £100,000 i adnewyddu'r cloc yn ogystal â blaen yr adeilad.
Cyn codi adeilad y Stiwt yn 1926, mae'n debyg bod dyn lleol yn arfer cnocio ar ddrysau tai'r glowyr i'w deffro ar ddechrau'r diwrnod gwaith.
Ond gyda'r sefydliad ar ei thraed, y cloc a'i bedwar wyneb oedd yn gwneud y gwaith hwnnw.
Pan gaeodd pwll glo'r Hafod yn 1968, fe barhaodd y cloc i ganu, gan gael ei weindio â llaw tan ddechrau'r 1990au.
Ond stopiodd ganu tua 2007, er nad ydy rheolwyr y Stiwt yn siŵr pam. Y llynedd fe benderfynon nhw geisio adfer y cloc.
"Cychwynnodd Apêl Cloc y Stiwt yn 2018," meddai Rhys Davies, y rheolwr.
"Be' oedd o oedd 50 mlynedd ers i bwll yr Hafod gau. Y pwll ydy'r unig reswm bod y Stiwt yma.
"Ac roedd lot yn gofyn ar y we a social media pam bod y cloc ddim yn canu."
'Popeth yn newid'
Y nod gwreiddiol oedd codi £10,000, wedi i Gyngor Cymuned Rhosllannerchrugog addo £2,500. Ond fe gododd yr apêl dros £22,000.
"Ddaru popeth newid i ni, mewn ffordd, roedd ganddo ni lot mwy o bres nag oeddan ni'n disgwyl," meddai Mr Davies.
Cynyddodd y gronfa ymhellach gyda chyfraniad o £50,000 gan Cadw a £25,000 gan Gyngor Bwrdeistref Wrecsam, aeth y Stiwt ati i adnewyddu blaen yr adeilad ynghyd â'r cloc.
Mae'r gwaith hwnnw wedi dod i ben yn yr wythnosau diwethaf, a bydd y cloc yn canu eto am 14:00 ddydd Gwener, gan ddod â sŵn cyfarwydd yn ôl i ardal y Rhos.
Straeon perthnasol
- Cyhoeddwyd24 Medi 2016
- Cyhoeddwyd12 Medi 2015