Prynu wal Cofiwch Dryweryn er mwyn i elusen ei gwarchod

Cafodd y gofeb ei difrodi gan fandaliaid ym mis Ebrill

Mae rhaglen deledu sy'n cael ei darlledu ar S4C nos Iau yn datgelu bod wal 'Cofiwch Dryweryn' wedi cael ei phrynu gan ddynes fusnes leol.

Dywed y perchennog newydd, Dilys Davies ei bod am drosglwyddo'r murlun eiconig ger Llanrhystud i ofal elusen er mwyn sicrhau ei bod "yn hollol saff am byth".

Fe gysylltodd ag AC Ceredigion a Llywydd y Cynulliad, Elin Jones, yn holi ynghylch y posibilrwydd o brynu'r wal ar ôl cael ei digalonni wedi i'r wal gael ei difrodi sawl tro yn gynharach eleni.

Trwy gyd-ddigwyddiad roedd y perchennog blaenorol hefyd wedi cysylltu ag Elin Jones tua'r un pryd i drafod diogelu'r wal, ac fe drefnwyd cyfarfod a daeth y ddwy ochr i gytundeb.

• Heddlu'n trin difrod cofeb Tryweryn fel trosedd casineb

• Sut ddylen ni ymateb i'r fandaliaeth ar gofeb Tryweryn?

• Wal 'Cofiwch Dryweryn' wedi ei hailadeiladu

Huw Stephens a Dilys Davies yn y rhaglen sy'n cael ei darlledu ar S4C nos Iau

Dywedodd Dilys Davies iddi ystyried "beth y gallwn i ei wneud" oherwydd "roeddwn i, ynghyd â llawer o bobl eraill, wedi fy mrifo pan ddifrodwyd wal Cofiwch Dryweryn ddwywaith yn gynharach eleni.

"Yn sicr, ni allwn redeg i fyny i Lanrhystud yn hwyr yn y nos, dringo dros ffensys ac ail-baentio'r wal, felly cysylltais gydag Elin Jones i ofyn sut y gallwn i helpu."

'Neges o barch a rhyddid'

Dywedodd Elin Jones: "Mi drefnais i bawb ohonom gwrdd o flaen wal Tryweryn, ac o fewn 10 munud roedd y ffermwr a Dilys wedi cytuno ar bris.

"Mae fy niolch yn fawr i'r ffermwyr a ofalodd am y wal am hanner can mlynedd cyn ei throsglwyddo i Dilys Davies a fydd nawr yn ei diogelu i'r dyfodol.

"Neges yw wal Tryweryn i'n sbarduno i fynnu parch a rhyddid i'n gwlad."

Cafodd y murlun ei ailadeiladu a'i ailbeintio o fewn 24 awr wedi iddo gael ei ddinistrio ym mis Ebrill

Bydd Dilys Davies yn trosglwyddo'r wal i ofal Tro'r Trai, "elusen sy'n hyrwyddo ein hiaith a'n diwylliant Cymreig".

Mae'r cam, meddai, yn golygu "y bydd dyfodol cadarn a diogel i'r wal, a bydd y gofeb yn hollol saff am byth o fewn yr elusen".

"O ran dyfodol yr wal, 'wi ddim moyn gwneud y penderfyniad yn bersonol, gan bod sawl ffordd o'i gwarchod.

Cafodd sloganau eu paentio ar draws Cymru mewn protest wedi difrod i'r wal yn Llanrhystud

"Gallwch ddodi ffens rownd e, ond ar y llaw arall, mae rhywbeth yn neis am biti street art, a bod e'n cael ei ail wneud ar ôl i [y diweddar Meic Stephens] wneud yr un gwreiddiol.

"Hoffwn feddwl, er fy mod i wedi prynu'r wal, y bydd pob un ohonom yn berchen arni."

Mae hanes y pryniant yn rhan o'r rhaglen Huw Stephens: Cofiwch Dryweryn - golwg bersonol y cyflwynydd radio ar y neges a gafodd ei phaentio yn wreiddiol yn y 1960au gan ei dad.

Dywedodd: "Rydyn ni fel teulu yn falch iawn fod y wal yn cael ei rhoi i ddwylo elusen - diolch i Dilys - i'w gwarchod, fel bod yr hyn ddigwyddodd yn Nhryweryn ddim yn cael ei anghofio."