Galw am adnewyddu tai i roi hwb i'r economi wedi corona

Bydd adnewydd hen dai Cymru yn gryn her

Gallai adnewyddu tai Cymru er mwyn arbed ynni greu swyddi fel rhan o gynllun i adfer economi'r wlad wedi argyfwng coronafeirws - dyna mae cynrychiolwyr o'r diwydiant adeiladu yn ei ddweud.

Maen nhw'n dweud y gallai gosod y dechnoleg ddiweddaraf a defnyddio deunydd inswleiddio gwell mewn tai arbed ynni, cwtogi biliau a helpu taclo newid hinsawdd.

Mae Ffederasiwn y Meistri Adeiladu eisiau bwrw mlaen â'r cynllun yng Nghymru.

Yn ôl Llywodraeth Cymru mae gan y sector dai rôl pwysig yn 'adferiad gwyrdd' Cymru wedi Covid-19.

Mae'r tai newydd yma yn Sir Benfro yn defnyddio pŵer solar

Yn ôl cyfarwyddwr Ffederasiwn y Meistri Adeiladu, Ifan Glyn, mae gan Gymru y stoc dai hynaf yn Ewrop, a byddai buddsoddi mewn cynllun i uwchraddio effeithlonrwydd ynni yn hwb aruthrol i'r diwydiant adeiladu.

"Byddai cynllun o'r fath yn ticio pob bocs - creu swyddi da o safon, yn hwb i dwf economaidd a hefyd yn taclo tlodi tanwydd a newid hinsawdd," dywedodd.

Dros y 10 mlynedd nesaf, mae un o grwpiau cynghori tai di-garbon Llywodraeth Cymru wedi awgrymu y dylai'r cynllun ganolbwyntio ar dai cyngor, tai cymdeithasol a chartrefi preifat sy'n wynebu tlodi tanwydd.

Byddai hynny'n cynnwys 21% o 1.4 miliwn o gartrefi Cymru - sef 300,000.

Tlodi Tanwydd yng Nghymru

Daeth arolwg annibynnol i'r casgliad llynedd bod 12% o dai Cymru yn dioddef o dlodi tanwydd.

Yn ôl cadeirydd y grŵp ymgynghori, Christopher Jofeh, byddai angen arian cyhoeddus i weithredu cynllun adnewyddu gwyrdd.

"Bydd costau yn uchel a fydd llawer o bobl ddim yn gallu ei fforddio fe," dywedodd, "felly byddwn ni angen arian cyhoeddus. Does dim amheuaeth gen i, tasai llywodraeth Cymru yn cyhoeddi cynllun 10 mlynedd y byddai'r diwydiant yn ymateb.

"Byddai canolbwyntio ar y costau yn unig yn golygu methu'r darlun ehangach," ychwanegodd, "sef manteision fel biliau tanwydd is, lleihau nwyon tŷ gwydr, mwy o swyddi, gwella iechyd pobl sy'n byw mewn tai oer a thamp, a chyllid treth anferthol i'r trysorlys i dalu am welliannau gwasanaethau cyhoeddus. Ydi mae'n ddrud, ond yn hanfodol ac yn sicrhau manteision enfawr."

Mae rhai awdurdodau lleol eisoes wedi dechrau ar y dasg o sicrhau bod gan eu stoc dai y dechnoleg carbon niwtral ddiweddaraf.

Mae rhes o fyngalos yng Nghwm Tawe wedi cael eu hadnewyddu gan y cyngor i gynnwys waliau wedi'u hinswleiddio a phaneli solar.

Roedd rhes o dai cyngor yng Nghraig-cefn-parc ger Clydach ar gyrion Abertawe arfer defnyddio tanwydd olew, LPG a gwresogyddion trydan. Nawr, mae deunydd inswleiddio newydd wedi'u gosod yn y waliau.

Mae 'na system sy'n ffiltro'r aer drwy dyllau awyr yn y nenfwd wedi cael ei osod hefyd, yn ogystal â batri Tesla sy'n storio trydan sy'n cael ei greu gan baneli solar.

• Galw i ailagor marchnad dai Cymru'n 'bwyllog'

• Adeiladu tai cyngor eto yng Nghymru

• Ffynonellau 'glân' i gynhesu tai newydd

Mae Cymdeithas Dai Cymunedol Cymru wedi dweud bod y pandemig wedi tynnu sylw at bwysigrwydd cartref da o ran lles personol pawb. Maen nhw'n dweud y dylai tai nawr fod wrth wraidd cynlluniau Llywodraeth Cymru ar gyfer adferiad economaidd Cymru.

Maen nhw'n dweud y gallai greu 50,000 o swyddi newydd, arbed gwerth £1.8bn o danwydd i denantiaid a sicrhau gwerth dros £23.2bn o weithgaredd economaidd dros yr 20 mlynedd nesaf.

"Mae tai o safon isel yn costio dros £95m i'r GIG bob blwyddyn, ac mae buddsoddi mewn cymdeithasau tai yn allweddol i sicrhau'r tai fforddiadwy o safon sydd eu hangen ar Gymru i daclo hyn," dywedodd llefarydd.

Mae Llywodraeth Cymru'n dweud: "Ry'n ni wedi ymrwymo i'r adferiad gwyrdd wedi'r pandemig. Mae gan dai rôl bwysig i sicrhau Cymru decach yn y dyfodol.

"Yn hwyrach eleni, byddwn yn cynnal ymgynghoriad ar gynllun newydd i daclo tlodi tanwydd fydd yn cynnwys buddsoddi yn y Cynllun Tai Cynnes ac yn archwilio ffyrdd newydd o helpu lleihau tlodi tanwydd a gwella effeithiolrwydd ynni cartrefi."