'Penderfyniadau anodd' yn wynebu'r Gwasanaeth Iechyd

Mae undebau sydd yn cynrychioli gweithwyr ym maes iechyd wedi croesawu datganiad ysgrifenedig Vaughan Gething

Bydd angen i'r Gwasanaeth Iechyd wneud "penderfyniadau anodd" y gaeaf hwn gan fod coronafeirws yn ymledu ar "raddfa frawychus", meddai'r Gweinidog Iechyd.

Daw wrth i'r ffigyrau diweddaraf ddangos fod nifer y cleifion Covid-19 sydd mewn ysbytai yng Nghymru ar ei uchaf ers dechrau'r pandemig.

Mewn datganiad ysgrifenedig fe amlinellodd Vaughan Gething nifer o fesurau y byddai'n rhaid i fyrddau iechyd ddewis eu gweithredu os oedd pwysau ar y gwasanaeth yn parhau i gynyddu.

Mae'r rhain yn amrywio o atal clinigau cleifion allanol, cau gwasanaethau deintyddol cymunedol, gohirio triniaethau oedd wedi eu trefnu o flaen llaw, neu driniaethau canser nad ydynt yn rhai brys.

Mae'r datganiad ysgrifenedig yn golygu fod y Gweinidog Iechyd wedi rhoi caniatâd i fyrddau iechyd weithredu os oes perygl y byddant yn cael eu llethu gan bwysau gwaith yn yr wythnosau sydd i ddod - ac i flaenoriaethu staff ar gyfer gofal argyfwng.

• Nifer uchaf hyd yma o gleifion Covid-19 mewn ysbytai

• Covid-19: Bwrdd iechyd yn ymddiheuro i glaf canser

Ym mis Mawrth fe benderfynodd Llywodraeth Cymru ohirio bron pob math o ofal nad oedd yn ofal mewn argyfwng wrth baratoi ar gyfer y don gyntaf o Covid-19.

Yn ystod yr ail don mae'r GIG wedi ceisio parhau gyda chyn gymaint ag sydd yn bosib o'r gwasanaethau hyn.

Ond mae'r datganiad yn gydnabyddiaeth o'r ffaith y gall rhai triniaethau nad ydynt yn rhai brys orfod cael eu gohirio am y tro.

Fe wnaeth Iechyd Cyhoeddus Cymru gyhoeddi fod 33 yn rhagor o farwolaethau a 1,968 achos newydd o goronafeirws yng Nghymru ddydd Iau

Yn y datganiad, dywedodd Mr Gething: "Bydd y camau hyn yn lleddfu'r pwysau ar y GIG drwy eu galluogi i roi gwasanaethau a gwelyau i eraill ac adleoli staff i feysydd blaenoriaeth.

"Yn ogystal â chymryd y camau unigol o fewn cyd-destun lleol, rwyf hefyd yn disgwyl i sefydliadau'r GIG gydweithio i sicrhau gwydnwch yr ymateb brys y tu hwnt i'w ffiniau eu hunain."

'Tu hwnt i flinder'

Mewn datganiad ar y cyd dywedodd undebau sy'n cynrychioli meddygon, nyrsys a staff gofal iechyd rheng flaen eraill fod ganddyn nhw bryderon sylweddol am yr effaith y bydd llacio'r rheolau am bum niwrnod dros gyfnod y Nadolig yn ei gael ar gyfraddau heintiau, a gallu'r GIG i ymdopi.

Dywedodd yr undebau fod eu staff "tu hwnt i flinder" ac y gallai trydedd don o'r haint fod yn ormod i'r staff.

Wrth groesawu'r mesurau a gyhoeddwyd gan Lywodraeth Cymru, dywedodd yr undebau:

"Os yw'r pwysau ar y gwasanaeth yn parhau i gynyddu, rhaid inni fod yn realistig ynghylch yr hyn y bydd yn ei olygu i gleifion mewn ysbytai lle mae pob gwely yn llawn - gan wneud triniaeth yn anodd a rhestrau aros yn hirach.

"Nid ydym yn ceisio newid y penderfyniad a wnaed am y Nadolig, ond mae gennym gyfrifoldeb i helpu i leihau unrhyw effaith ar y gwasanaeth iechyd, ei staff a'i gleifion.

"Mae'r staff wedi blino'n lân, yn feddyliol ac yn gorfforol, ac maen nhw'n hynod bryderus am yr hyn sydd i ddod ym mis Ionawr.

"Y cyfan rydyn ni'n ei ofyn, fel rydyn ni wedi'i wneud trwy gydol y pandemig, yw pan fyddwch chi'n gwneud eich dewisiadau am y Nadolig, eich bod chi'n cymryd y risg o ddifrif ac yn lleihau cyswllt ag eraill cymaint â phosib.

"Nid yw Covid-19 wedi diflannu."