Parc Eryri i gyflwyno rheolau llymach ar ail gartrefi

Fe fydd y rheolau'n berthnasol i ardaloedd fel Beddgelert, sydd o fewn ffiniau Parc Cenedlaethol Eryri

Mae Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri wedi cefnogi cynllun i'w gwneud yn orfodol i sicrhau caniatâd cynllunio cyn gallu troi tŷ yn ail gartref neu lety gwyliau.

Fe gafodd awdurdodau ledled Cymru ragor o bwerau gan y llywodraeth yn Hydref 2022 i reoli nifer yr ail gartrefi.

Bwriad yr hyn sy'n cael ei adnabod fel Cyfarwyddyd Erthygl 4 ydy gorfodi unrhyw un sydd am drosi cartref domestig yn ail gartref i dderbyn sêl bendith gan bwyllgor cynllunio'r awdurdod perthnasol.

Cyngor Gwynedd yw'r unig awdurdod lleol yng Nghymru sydd eisoes wedi manteisio ar y grymoedd hynny.

Mewn cyfarfod ddydd Mercher, mae Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri wedi cyhoeddi eu bod nhw am gyflwyno Erthygl 4.

Does dim disgwyl i'r mesurau yn Eryri ddod i rym tan o leiaf Mehefin 2025, a byddai'n cynnwys pob ardal sydd o fewn ffiniau'r Parc Cenedlaethol ar hyn o bryd.

Bydd penderfyniad terfynol aelodau'r pwyllgor cynllunio yn dilyn cyfnod ymgynghori cyhoeddus a 12 mis o gyfnod rhybudd.

Yn ôl dogfen yr awdurdod ar gyfer y cyfarfod, derbyniodd y parc 357 o ymatebion yn ystod y cyfnod ymgysylltu â'r cyhoedd.

Roedd effaith negyddol ar brisiau tai, y farchnad dai, cyllid personol, twristiaeth a'r economi, yn ogystal ag amlygu'r angen i ystyried gweithredu mesurau eraill, yn rhai o'r pryderon a godwyd gan drigolion yr ardal.

Roedd y rheiny o blaid wedi nodi'r angen i reoli niferoedd tai haf, ac yn cydnabod yr angen i sicrhau cymunedau cynaliadwy a hyfyw, a chynnal a gwarchod yr iaith Gymraeg.

Mae rheolau tebyg eisoes yn eu lle yng Ngwynedd ers y llynedd

Yn ôl awdurdod y parc mae dros hanner poblogaeth Eryri wedi eu prisio allan o'r farchnad dai, ond mewn rhai ardaloedd mae'r ffigwr mor uchel ag 80%.

Yn haf y llynedd fe bleidleisiodd Cyngor Gwynedd o blaid cyflwyno Erthygl 4, gyda'r grymoedd hynny'n weithredol o fis Medi eleni.

Bydd cyflwyno'r mesurau o fewn Parc Cenedlaethol Eryri yn golygu bod rheolau tebyg yn eu lle ar draws Gwynedd gyfan, yn ogystal â rhai rhannau o Sir Conwy.

"Mae o fatha cau drws y stabl ar ôl i'r ceffylau i gyd redeg," meddai'r cynghorydd John Brynmor Hughes

Mae cynghorydd Abersoch a Llanengan, John Brynmor Hughes, yn erbyn Erthygl 4.

"Mae o fatha cau drws y stabl ar ôl i'r ceffylau i gyd redeg," meddai.

"'Di o ddim yn mynd i gael llawer o effaith ar y tai haf achos maen nhw'n dai haf yn barod felly does dim rhaid iddyn nhw gael cynllunio na ddim byd.

"Ond dudwch bod rhywun lleol yn mynd i werthu, yn gorfod symud o'r ardal weithia am waith, mae o wedyn yn gorfod cael cynllunio i 'neud y tŷ yn dŷ haf. I wneud hynny mae'r pris am ddod i lawr.

"Mae gwerth y tŷ am dal i fod yn rhy uchel i fod yn fforddiadwy [i bobl] yn yr ardal yma."

Dywedodd fod "busnes i lawr" a bwytai wedi cau ers i Erthygl 4 gael ei gyflwyno yn Abersoch, a bod yr un peth am ddigwydd yn Eryri wedi'r cyhoeddiad ddydd Mercher.

Ychwanegodd: "Dydi hyn ddim wedi helpu pobl mynd ar y farchnad o gwbl."

"Mae'n gam i'r cyfeiriad cywir," meddai Shan Ashton o Gapel Curig

Dywedodd Shan Ashton, o Gapel Curig, fod y mesur yn rhoi "cyfle i bobl leol cael byw yma".

"Os fyswn i'n trio prynu tŷ yng Nghapel Curig heddiw, fyswn i methu fforddio ddim ohonyn nhw, hyd yn oed ar gyflog darlithydd fel oeddwn i", meddai.

"Mae nifer o'r trigolion parhaol wedi lleihau yn aruthrol ac mae'r nifer o dai haf ac ail gartrefi wedi cynyddu'n aruthrol dros y blynyddoedd.

"Mae hynny wedyn yn diberfeddu cymuned so does dim digon o bobl ar ôl llawn amser i redeg popeth - so mae'r ysgol yn cau, y siop yn cau, y gwestai'n cau."

Dywedodd Ms Ashton bod ei dwy ferch methu fforddio byw yng Nghapel Curig "er bod swyddi da ganddyn nhw".

"Mae'n anodd i fusnesau i gael y staff achos mae'n rhaid i'r staff teithio i mewn a does 'na ddim digon o drafnidiaeth i gael nhw i mewn ar yr amser iawn i weithio'r shifft.

"Un peth ar ôl y llall, mae'n gwneud bywyd yma'n anodd cynnal yr economi ac i gynnal y gymdeithas."

Ychwanegodd: "Mae'r Parc wedi newid yn aruthrol o ran cydnabod pwysigrwydd cymunedau ac mae Erthygl 4 yn rhan o'r clytwaith sy'n gwneud hynna."

"Mae'n gam i'r cyfeiriad cywir."

'Cam cyntaf pwysig'

Mae'r polisi newydd wedi cael ei groesawu gan Gymdeithas yr Iaith.

"Rydym yn falch bod y cynnig i gyflwyno Cyfarwyddeb Erthygl 4 gan Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri wedi mynd drwyddo, gan ei fod yn gam cyntaf pwysig i ddechrau cyfyngu ar nifer yr ail gartrefi a llety gwyliau yn Eryri er mwyn gwella argaeledd cartrefi bobl leol," meddai Dr Jeff Smith, Cadeirydd Grŵp Cymunedau Cymdeithas yr Iaith.

"Mae ymchwil yr awdurdod ei hun yn dangos bod dros un o bob chwe eiddo ar ffiniau'r parc naill ai'n ail gartrefi neu'n llety gwyliau, a bod dros hanner ei boblogaeth yn cael eu prisio allan o'u marchnad dai eu hunain. Rydym yn gobeithio y bydd y mesur diweddaraf hwn yn dechrau mynd i'r afael â hyn."