5 peth difyr am Neges Heddwch ac Ewyllys Da yr Urdd

Criw Parc, Y Bala wnaeth deithio i Genefa yn yr 1980au gyda'u Neges Heddwch ac Ewyllys Da

Bob blwyddyn ers 1922 bydd Neges Heddwch ac Ewyllys Da yr Urdd yn cael ei chyhoeddi ym mis Mai.

Mae'r neges sydd wedi ei hysgrifennu gan bobl ifanc Cymru i bobl ifanc yng ngweddill y byd wedi bod yn ysbrydoli gweithgarwch dyngarol a rhyngwladol ers dros ganrif.

Erbyn heddiw mae'r neges yn cyrraedd dros 10 miliwn o bobl ar y cyfryngau cymdeithasol yn unig.

Mae neges 2025 yn ymateb i newyddion bod un o bob tri phlentyn yng Nghymru yn byw mewn tlodi ac fe allwch wrando arni ar raglen Dros Frecwast, BBC Radio Cymru.

Ond faint wyddoch chi am gefndir y neges? Dyma bum peth difyr am Neges Heddwch ac Ewyllys Da yr Urdd.

1. Y Parch Gwilym Davies o Gwm Rhymni oedd arloeswr y Neges

Un o sylfaenwyr Neges Heddwch ac Ewyllys Da Cymru oedd Gwilym Davies (1879-1955), gweinidog gyda'r Bedyddwyr Cymreig o Gwm Rhymni.

Roedd yn heddychwr mawr ac yn flaenllaw wrth sefydlu Undeb Cymreig y Cenhedloedd Unedig ac yn ddiweddarach UNESCO.

Syniad Gwilym Davies oedd danfon Neges o Ewyllys Da gan bobl ifanc Cymru i weddill y byd ac fe gyflwynodd y syniad mewn cynhadledd yn Llandrindod yn 1922.

Credai mewn dod â phlant y cenhedloedd at ei gilydd, ac fe benderfynodd Syr Ifan, sylfaenydd yr Urdd, y dylai'r Urdd ymuno gyda'r fenter. Roeddent am gyhoeddi'r neges er mwyn dileu'r anwybodaeth a'r rhagfarnau a oedd yn bodoli rhwng cenhedloedd y byd.

2. O'r cod Morse, i'r radio a chyfryngau cymdeithasol

Erbyn heddiw mae'r Neges Heddwch ac Ewyllys Da yn cael ei rhannu mewn fideo ar y cyfryngau cymdeithasol, a'i darllen yn fyw ar BBC Radio Cymru a BBC Radio Wales.

Ond beth oedd yn digwydd ganrif yn ôl?

Anfonwyd y Neges Heddwch ac Ewyllys Da gyntaf ar ffurf cod Morse drwy Swyddfa'r Post ar 28 Mehefin 1922, gan y Parch Gwilym Davies.

Yn 1922, ymatebodd cyfarwyddwr gorsaf radio Tŵr Eiffel ym Mharis i'r neges drwy ei hailanfon o Dŵr Eiffel a hynny mewn cod Morse.

Yn 1924, derbyniwyd ymateb gan Archesgob Uppsala yn Sweden ac un oddi wrth weinidog addysg Gwlad Pwyl.

Darlledwyd y neges ar donfeddi'r BBC World Service am y tro cyntaf yn 1924. Daeth yr ymateb gyntaf o'r UDA i'r neges yn 1925 a hynny gan Public School 6, Manhattan, Efrog Newydd.

Heddiw mae'r neges yn cael ei chyfieithu i dros 50 o ieithoedd.

Y neges yn cael ei rhannu i weddill y byd dros y radio yn 1960

3. Mae'r neges wedi ei hanfon yn ddidor ers 1922

Yr Ail Ryfel Byd, clwy traed a'r genau a phandemig Covid - tri pheth sydd wedi rhwystro Eisteddfod yr Urdd a'r Eisteddfod Genedlaethol rhag cael maes dros y blynyddoedd ond does yr un digwyddiad hanesyddol wedi rhwystro'r Neges Heddwch ac Ewyllys Da.

Cafodd y neges ei hanfon yn ddidor hyd yn oed yn ystod yr Ail Ryfel Byd!

Yn 1946 derbyniwyd ymateb gan bobl ifanc Yr Almaen i'r neges: "Mae'n flynyddoedd ers inni glywed oddi wrth blant Cymru. Mae hi wedi mynd yn ddu arnom ni. Hoffem ni glywed oddi wrthych eto."

Llythyr ar gyfer y diwrnod heddwch ac ewyllys da Dydd Gwener 18 Mai, 1938 o Norwy

4. Mae gan bob neges thema arbennig

Mae gan y Neges Heddwch ac Ewyllys Da, sydd bellach yn ei 103ain flwyddyn thema wahanol bob blwyddyn.

Ysgrifennwyd y neges eleni gan rai o aelodau'r Urdd a myfyrwyr o goleg addysg pellach Coleg y Cymoedd, gyda chymorth Katie Hall o'r band Chroma, y dylunydd graffeg Steffan Dafydd a'r elusen fyd-eang Achub y Plant.

Mae'n gwneud galwad frys am newid ar ôl i ystadegau diweddar Llywodraeth y DU gadarnhau bod bron i un o bob tri plentyn (31%) yng Nghymru bellach yn byw mewn tlodi.

Ond pa themâu eraill sydd wedi bod?

Roedd y neges gyntaf yn 1922 yn trafod cariad at gyd-ddyn a heddwch byd. Roedd neges 1969 yn cyfeirio at Martin Luther King ac yn galw ar ddiwedd i hiliaeth. Sychder Ethiopia oedd thema neges 1998 tra roedd neges 2020 yn ystod pandemig Covid yn archwilio stopio'r cloc ac ailddechrau.

Fel y gwelwch, mae pob neges yn adlewyrchiad o beth sy'n effeithio Cymru a'r byd ar y pryd.

Awduron Neges Heddwch ac Ewyllys Da yr Urdd 2025

5. Atgofion cenedlaethau o bobl ifanc

Bellach mae cannoedd ar gannoedd o bobl ifanc wedi bod yn rhan o gyfansoddi'r neges flynyddol.

I ddathlu canmlwyddiant Neges Heddwch ac Ewyllys Da yr Urdd yn 2022 fe ofynnodd Cymru Fyw i bobl rannu eu hatgofion nhw o fod yn rhan o greu'r neges. Gallwch ddarllen eu hatgofion isod:

Dros y blynyddoedd mae'r neges wedi'i chyflwyno mewn ffurfiau gwahanol.

Yn 1978 cyhoeddodd y grŵp Hergest neges ar ffurf cân.

Mi oedd Geraint Davies yn rhan o'r broses gyfansoddi, ac mae wedi cadw copi o'r gân gafodd ei chyfieithu i amryw o ieithoedd eraill.

"Thema'r gân oedd Estyn Dy Law, a'r teitl oedd 'Ni'," meddai nôl yn 2022.

"Mae e'n rhan o batrwm Neges Ewyllys Da yr Urdd ar hyd y degawdau - o estyn llaw i bawb - yr elfen o arwyddair yr Urdd, bydd ffyddlon i'n nghyd-ddyn lle bynnag y bo.

"Ac wedyn wrth reswm er mwyn cyrraedd pobl a chael y neges yma allan mae angen fersiynau mewn sawl iaith."

Roedd Geraint Davies yn rhan o gyfansoddi'r gân 'Ni'