Arddangosfa'n nodi cyfraniad y dyn roddodd Gymru ar y map

Roedd Humphrey Llwyd ar ei wely angau pan ddanfonodd y map i'r Iseldiroedd er mwyn ei gynnwys yn yr atlas cyntaf erioed o'r byd

Mae arddangosfa er cof am y dyn cyntaf i gyhoeddi map o Gymru yn ôl yn 1568 yn agor ddydd Llun.

Bydd Humphrey Llwyd, oedd yn hanu o Ddinbych, yn cael ei gofio mewn arddangosfa arbennig yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth, 450 mlynedd ar ôl ei farwolaeth.

Llwyd oedd yn gyfrifol am y map cyntaf o Gymru - er i'r wlad ymddangos ar fapiau o Loegr neu Brydain yn y gorffennol, dyma oedd y cyntaf o Gymru yn unig.

Anfonodd y map at ei gyfaill Abraham Ortelius yn Yr Iseldiroedd er mwyn ei gynnwys yn yr atlas cyntaf erioed o'r byd, a gyhoeddwyd yn 1573.

Mae Huw Thomas yn disgrifio Humphrey Llwyd fel "tad cartograffeg Cymru"

Dywedodd Huw Thomas, curadur mapiau'r Llyfrgell Genedlaethol: "Dyma enedigaeth y genedl Gymreig, mewn ffordd.

"Er gwaethaf y diffygion daearyddol amlwg, dyma oedd darlun gweddill Ewrop o Gymru am y 140 mlynedd nesaf."

Ychwanegodd fod Humphrey Llwyd "yn un o wŷr cyfnod y Dadeni sydd wedi'i danbrisio fwyaf - yn benodol, ef yw tad cartograffeg Cymru".

Mae Humphrey Llwyd hefyd yn cael ei gydnabod am:

• gyfieithu 'Brut y Tywysogion' i'r Saesneg;

• helpu i lywio'r Mesur ar gyfer cyfieithu'r Beibl i'r Gymraeg drwy'r Senedd;

• meithrin y syniad o Gymru fel cenedl;

• poblogeiddio hanes y Tywysog Madog yn darganfod America;

• bathu'r term 'Ymerodraeth Brydeinig'.

Roedd hefyd yn gyfrifol yn anuniongyrchol am un o gasgliadau craidd y Llyfrgell Brydeinig, y Casgliad Brenhinol, trwy ei waith yn casglu llyfrau ar gyfer ei noddwr, Iarll Arundel.

Mae'r arddangosfa ar agor tan 31 Awst.