Llafur Cymru'n trafod newid trefn ethol arweinydd

Bydd y gynhadledd yn penderfynu ar sut y bydd modd pleidleisio ar gyfer yr arweinydd newydd i olynu Carwyn Jones

Fe fydd y Blaid Lafur yn penderfynu ar y rheolau i ethol ei arweinydd nesaf mewn cynhadledd arbennig yng Nghaerdydd ddydd Sadwrn.

Mae'n dilyn misoedd o ddadlau ynglŷn â faint o ddylanwad dylai'r aelodau cyffredin gael dros y gystadleuaeth.

Gallai penderfyniad y gynhadledd gael effaith fawr ar ganlyniad y ras i fod yn brif weinidog Cymru.

Bydd y gynhadledd naill ai'n dewis defnyddio'r drefn un-aelod-un-bleidlais, fel y mae Llafur yn gwneud yng ngweddill Prydain, neu ddiwygio'r drefn bresennol.

Newid y drefn

Mynna rhai yn y blaid bod pob aelod - yn ogystal ag aelodau'r undebau a grwpiau cysylltiedig - yn cael pleidlais gyfartal.

Fe fyddai'r opsiwn arall yn newid coleg etholiadol Llafur Cymru, gan roi hanner y bleidlais i aelodau'r blaid a hanner i aelodau cysylltiedig.

Mae'n dilyn adolygiad gan yr Arglwydd Murphy ar ôl i gefnogwyr y drefn un-bleidlais brotestio yn erbyn penderfyniad y blaid i gadw at ei choleg etholiadol draddodiadol.

Mae'r coleg presennol yn rhannu'r bleidlais yn dair rhwng aelodau, undebau a gwleidyddion.

Mae Mark Drakeford, sy'n sefyll yn y ras i olynu Carwyn Jones, yn ffafrio'r drefn un-aelod-un-bleidlais

Mae'r Ysgrifennydd Cyllid, a'r ffefryn i olynu Carwyn Jones fel arweinydd, Mark Drakeford, yn gefnogwr blaenllaw o'r drefn un-aelod-un-bleidlais.

Mae'r undeb mwyaf, Unite Cymru, hefyd o blaid.

Dywedodd ei ysgrifennydd rhanbarthol newydd ar gyfer Cymru, Peter Hughes, y byddai diwygio'r coleg yn gwaethygu'r holltau yn y blaid.

Dadansoddiad Daniel Davies, Gohebydd Gwleidyddol

I rai, bu'n arwydd o'r ffordd mae Llafur Cymru wedi gwarchod statws arbennig yr undebau.

I eraill, mae'r coleg etholiadol wedi taflu cysgod dros y blaid ers datganoli.

Dan reolau'r coleg, fe fethodd Rhodri Morgan ennill yr arweinyddiaeth yn 1999, gan fethu â churo Alun Michael er iddo gael mwy o gefnogaeth gan aelodau cyffredin y blaid.

Digwyddodd yr un peth fis Ebrill eleni, pan gollodd ei weddw, Julie Morgan, y dirprwy arweinyddiaeth, er iddi hi hefyd arwain y ras ymhlith yr aelodau ar lawr gwlad.

Mae'r hen goleg yn rhannu'r bleidlais dair ffordd: rhwng aelodau'r blaid, undebau a grwpiau cysylltiedig, a gwleidyddion.

Yng ngweddill Prydain, mae Llafur eisoes wedi ei ddileu. Cafodd Jeremy Corbyn ei ethol yn arweinydd ddwywaith dan y drefn un-aelod-un-bleidlais.

Byddai'r naill opsiwn sydd ar gael i'r gynhadledd heddiw'n cael gwared ar y rôl arbennig sydd gan wleidyddion.

Ond gyda chefnogaeth frwd gan grwpiau etholaethol y blaid a Unite, gallai fod yn ddiweddglo ar drefn sydd wedi hollti barn ers blynyddoedd.

Bydd Carwyn Jones yn ildio'r awenau i'w swydd fel arweinydd Llafur Cymru ym mis Rhagfyr.

Ar hyn o bryd, dim ond Mr Drakeford a Vaughan Gething sydd wedi sicrhau digon o enwebiadau i sefyll yn y ras i'w olynu.

Mae Eluned Morgan, Alun Davies a Huw Irranca Davies hefyd wedi dweud bod ganddynt ddiddordeb mewn sefyll, ond nid oes ganddynt yr un enwebiad eto.