Newid llyfryn 'negyddol' am Syndrom Down wedi beirniadaeth

Mae llyfryn gwybodaeth ar gyfer menywod beichiog sy'n dewis cael profion Syndrom Down wedi cael ei addasu, ar ôl beirniadaeth ei fod yn canolbwyntio'n ormodol ar broblemau iechyd y gallai'r plentyn ei wynebu.

Cafodd y deunydd ei greu i gyd-fynd â phrawf NIPT - sy'n profi rhannau o DNA'r ffoetws yng ngwaed y fam i weld allai'r plentyn fod â chyflwr genetig neu gromosomaidd.

Mae ymgyrchwyr yn honni fod menywod beichiog yn cael eu "gwthio tuag at erthyliad".

Dywedodd Llywodraeth Cymru eu bod yn cynnig y wybodaeth er mwyn helpu rhieni gyda phenderfyniadau.

• Cymru'n arwain gyda phrawf Syndrom Down

• Prawf syndrom Down newydd i fenywod

• Gwobr am ymchwil ar olwg plant Down

Mae prawf NIPT, sydd ar gael yng Nghymru ers mis Ebrill, hefyd yn sgrinio ar gyfer syndromau Edward a Patau gyda chywirdeb o fwy na 98% yn ystod tri mis cyntaf beichiogrwydd.

Dim ond y dechneg sgrinio arferol, sef amniocentesis, sydd yn gallu cadarnhau diagnosis, ond mae'r prawf hwn yn achosi i un o bob 200 mam golli'i phlentyn.

Os oes penderfyniad fod gan fenyw siawns uchel o gael plentyn gydag un o'r cyflyrau hyn, yna mae NIPT yn cael ei gynnig iddynt yn ogystal â llyfryn sy'n cynnwys gwybodaeth am y cyflwr.

Dywedodd Vaughan Gething eu bod nhw wedi penderfynu newid y llyfryn gwreiddiol ar ôl derbyn beirniadaeth

Mewn llythyr diweddar at un o'r ymgyrchwyr, cyfaddefodd yr Ysgrifennydd Iechyd, Vaughan Gething, fod y llyfryn gwreiddiol wedi cael ei newid ar ôl cyngor gan y Nuffield Council on Bioethics.

Penderfynodd y cyngor fod y llyfryn yn "canolbwyntio'n ormodol ar y problemau iechyd" a bod "diffyg gwybodaeth am NIPT".

Mae'r llyfryn newydd wedi newid rhywfaint o'r wybodaeth am broblemau iechyd, ac yn nodi fod plant sydd â Syndrom Down yn byw bywydau "llawn" ac "iach, gyda nifer yn gweithio ac yn byw yn annibynnol".

Angen gwybodaeth 'deg'

Dywedodd Frances Jenkin o Gasnewydd, mam i ferch 10 oed sydd â Syndrom Down, fod y gefnogaeth yn annheg a'i fod yn ochri gydag erthylu.

"Hyd y gwn i, nid oes unrhyw riant wedi cael cynnig i gwrdd â theuluoedd hapus sydd wedi magu plentyn sydd â Syndrom Down, dim ond teuluoedd oedd wedi erthylu yn barod," meddai.

"Mae'n rhaid i'r wybodaeth fod yn deg, ac yn gwbl ddiduedd. Dydw i ddim yn dweud nad yw erthylu yn ateb i rai teuluoedd, ond mae'n rhaid rhannu'r wybodaeth mewn modd teg."

Ychwanegodd nad oes cwnsela ar gael i fenywod sydd eisiau parhau gyda'r beichiogrwydd ar ôl diagnosis, tra bod y cynnig yno i'r rheiny sy'n penderfynu erthylu.

Dim ond y dechneg sgrinio arferol, sef amniocentesis, sydd yn gallu cadarnhau diagnosis

Mae gwybodaeth gyfoes a chywir ynglŷn â'r cyflwr yn "hanfodol" er mwyn i gyplau fedru gwneud penderfyniadau deallus, yn ôl y Gymdeithas Syndrom Down.

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru: "Mae unrhyw brawf sgrinio yn ddewis personol. Yng Nghymru mae tua 60% o fenywod yn dewis cael y prawf Syndrom Down sydd ar gael.

"Mae rhieni yn derbyn y wybodaeth sy'n angenrheidiol ar gyfer gwneud penderfyniad deallus ynglŷn â'r profion sgrinio ac mae angen iddyn nhw dderbyn cefnogaeth drwy gydol eu gofal beth bynnag yw eu penderfyniad."